Formatief handelen - ROC mediavormgeving

• Formatief handelen
• Beroepsopleiding

Formatief  handelen

Inspiratiesessie | 3 maart 2025

Ingrediënten 

- Voorkennis, wat is de bedoeling

- Spraakverwarring, gezamenlijke taal 

- Een model

- Wat vraagt dat dus? 

- Hoe dan starten 

- Betrekken studenten 

- Best practices / valkuilen

Voorstellen

- Geschiedenis op gebied van trainingen

- Bezig met Formatief handelen - bij mediaredactie 

Voorkennis 

- Voorkennis, wat is de bedoeling

- Ook bij MV wordt wel gesproken over geen cijfers meer geven, ed. Maar wat impliceert dat dan eigenlijk?

Wat is je verwachting van deze bijeenkomst? Wat hoop je te leren?

Wie herkent de uitspraken?

"Is het voor een cijfer?"

"Martijn heeft altijd zo veel stress voor een toets/eindproduct"

"Als het niet voor een cijfer is, kan ik mijn studenten niet motiveren om te leren."

Toetsen hebben de waarde die wij er als docent aan geven.

Weet je het verschil tussen formatief en summatief?

1. Ja, ik ben helemaal op de hoogte
2. Nee, nog nooit van gehoord
3. Ik wist het wel, maar het is een beetje weggezakt
4. Komt me bekend voor, maar heb me er nog nooit in verdiept

Werk jij op school al formatief?

1. Ja, samen het hele team
2. Ja, samen met een paar collega's (voorlopers)
3. Ja, maar dat doe ik alleen
4. Nee, maar ik onderzoek nu de mogelijkheden

Formatief  

Spraakverwarring

> gezamenlijke taal

WAAR HEBBEN WE HET DAN OVER?

- Geen cijfers meer

- telt niet mee (voor de vorm?)

- Het systeem - in peoplesoft

Wat betekent formatief (handelen) voor jou?

Formatief en summatief zijn beslissingen, geen eigenschappen van toetsen

Verschil

Summatief is het beoordelen van het eindproduct.

Het eindpunt van leren.

Formatief is het (bij)sturen van het leerproces.

 Het startpunt van leren.

Er moet nog wat zout bij. 

Het ligt op het bord - geen wijzigingen meer mogelijk. 

Even 'simpel'

Formatief handelen draait om twee dingen:

1. Informatie verzamelen
   
2. Doelgerichte activiteit
   

Formatief handelen draait om twee dingen:

1. Informatie verzamelen

2. Doelgerichte activiteit

een definitie

"Alle activiteiten die leerlingen en docent uitvoeren om student-reacties te ontlokken, te interpreteren en te gebruiken om betere beslissingen te maken over vervolgstappen”

(Black & Wiliam, 2009)

EEN MODEL

Over toetsen

Waarom?

Wat is leren?

Voorbeelden:

• Topogafie
  
• Woordjes Duits
  

Waarom toetsen we eigenlijk? 

Is het om te bepalen of iemand het gehaald heeft? Of over kan? Of dat ze iets geleerd hebben?

En wat is dan eigenlijk leren? 

Leren is een proces. Iets wat je nu niet weet, kun je morgen wel weten. Andersom geldt dit ook. Iets wat je vandaag wel weet, kun je volgende week ook weer vergeten zijn. 

Voorbeelden: lange en korte termijn.

Zweten, weten en vergeten

Herkansingen(!) 

Wat geeft het beste beeld van formatief evalueren?
Formatief evalueren is....

1. ...feedback geven aan leerlingen zodat ze een vervolgstap kunnen zetten
2. ...informatie gebruiken om het leren bij te sturen
3. ...gebruikmaken van rubrics
4. ...géén cijfers geven

Formatief handelen

Een cyclus

Een cocktail met allerlei didactische principes (strategieën), gemixt op de juiste manier, zodat een perfecte cocktail ontstaat. 

Je kunt veel verschillende ingrediënten gebruiken. Maar niet iedereen vindt alle cocktails lekker, dus het is afstemmen. 

• fase 1: verwachtingen verhelderen;•
• fase 2: leerlingreacties ontlokken en
  
• verzamelen;
• fase 3: reacties analyseren en interpreteren;
• fase 4: communiceren met leerlingen over resultaten;
• fase 5: vervolgacties ondernemen; onderwijs en leren aanpassen.

Feedback hoeft niet per se individueel

Feedback hoeft niet per se 'geadministreerd' te worden

Leerdoelen kúnnen helpen en richting geven. Vooral voor jezelf. 

Leerdoel op het bord is niet (per se) goed. Je hoeft ook niet per se het leerdoel vooraf te benoemen.

Feedback hoeft niet per se individueel

Feedback hoeft niet per se 'geadministreerd' te worden

Een cyclisch model - doorloop verschillende keren de cirkel. 

'Dat vraagt nogal wat!' 

'Klopt, maar we kunnen morgen een eerste stapje zetten.'

Hoe dan starten?

• Bedenk in groepjes van ongeveer vier welk leerdoel hoort bij deze opdracht. Formuleer dit doel in studententaal.

• Bedenk nu vijf succescriteria voor deze opdracht. 
  

• Hoe ging dat?
  

Let op

• Doe dit zoveel mogelijk samen mét studenten (tijdens de les).
• Denk aan haalbaarheid 
• Zet iedere student aan het denken (géén vingers opsteken! Of 'wie weet...')
• Geef denktijd (= moeilijk!)
• Iedere docent doet het al >>> maak het zichtbaar en bespreekbaar

• Hoeveelheid, wat leer je ze eigenlijk?
  

In breakout rooms (± 4 per groepje)

We gaan in breakout-rooms uiteen. Je doet het volgende:

• Stel jezelf kort voor (naam, sector en vak)
  
• Geef een (kort) voorbeeld van formatief handelen in jouw les: hoe ziet het eruit? Wat doe je? 
  
• Bespreek samen welke fase(s) je terugziet
• Kies samen één voorbeeld (die het beste/duidelijkst is)
  

Plenair een paar voorbeelden uitwisselen uitwisselen.

In breakout rooms (± 5 per groepje)

We gaan in breakout-rooms uiteen. Je doet het volgende:

Stel jezelf kort voor (naam, sector en vak)

Geef een (kort) voorbeeld van formatief handelen in jouw les

Kies samen één voorbeeld (die het beste/duidelijkst is)

Plenair uitwisselen.

Willekeurig twee mensen hun antwoord laten toelichten.

3-2-1 chat

Praktische tips

• Stel samen met leerlingen succescriteria op
• Begin de les met een formatieve startopgave
• Gebruik summatieve toetsen
  (op een formatieve manier)
• Stel veel (verdiepende) vragen aan je leerlingen
• Maak gebruik van peer-feedback
• Geef leerlingen de ruimte om opgaves te verbeteren(!)

Aan de slag

In groepjes

• Bedenk een korte opdracht (liefst een 'echte'.) 
• Ontwerp een les (10 min) waarin jullie de volledige formatieve cyclus toepassen - (en hoe jullie dat aanpakken)

• Wat is het leerdoel? (Let op: studententaal!) Wat zijn de succescriteria?
• Hoe gaan jullie checken wat studenten al weten?
• Hoe analyseren jullie deze informatie?
• Welke concrete feedback en differentiatie passen ze toe?
• Hoe passen jullie het onderwijs aan?

• fase 1: verwachtingen verhelderen;•
• fase 2: leerlingreacties ontlokken en
  
• verzamelen;
• fase 3: reacties analyseren en interpreteren;
• fase 4: communiceren met leerlingen over resultaten;
• fase 5: vervolgacties ondernemen; onderwijs en leren aanpassen.

Feedback hoeft niet per se individueel

Feedback hoeft niet per se 'geadministreerd' te worden

Terugkijken

In groepjes

Hoe was dat?

Wat viel op?

Verschil

Summatief is het beoordelen van het eindproduct v/d lln.

Het eindpunt van leren.

Formatief is het (bij)sturen van het leerproces.

 Het startpunt van leren.

Algemene opmerkingen

• Maak gebruik van informele aanpakken


• Kleine stapjes
• Docent-student relatie
• Betrek studenten in proces
• Zet iedere studenten aan het denken
• Durf te vertragen

• Meer informele aanpakken (bijv. veel vragen stellen en doorvragen)
  
• Kleine stapjes
  
• Docent-leerling relatie: Vertrouwen en communicatie is belangrijk
  
• Leerlingen zijn cruciaal: betrek hen bij het proces. Bijvoorbeeld het opstellen van succescriteria en peer-feedback
  
• Neem niet het toetsprogramma of methode als uitgangspunt, maar wat jullie als vaksectie belangrijk vinden
  

Valkuilen

• Te snel willen: het vraagt om cultuuromslag bij iedereen
  
• Vergeten dat toetsen momentopnamen zijn
• Te véél willen
• Geen tijd inruimen voor het verwerken van feedback / verbeteren van toetsen

Wat heb je geleerd? Waar ga je de komende lessen eens mee oefenen?

Toetsrevolutie (Sluijsmans & Kneyber, 2016):

"[...] een toets kan van zichzelf niet formatief zijn; het is geen inherente eigenschap van een toets (p. 10).”