les voor SO

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Wat gaan we doen vandaag? 

- Welkom! 

- Planning

- Uitleg §2.2 afmaken

- Aantekening

- Opdracht wetenschappers

- Aan de slag! Test jezelf/ flitskaarten online

- Afsluiting

Planning

Week	Lesstof
Week 49	par. 2 afmaken + aantekening herhaling
Week 50	SO par. 1 en 2
Week 51	Par. 3

§2.2 Cultuur en samenleving in de Republiek

Leerdoelen

Je kunt uitleggen:

- Hoe de samenleving van de Gouden Eeuw eruitziet

- Wat kenmerkend is voor de cultuur van de Republiek en hier voorbeelden van benoemen

- Dat er in de 17de eeuw een wetenschappelijke revolutie plaatsvindt

h2 les 1

Arm en rijk in de Gouden Eeuw

Tijd van regenten en vorsten 1600-1700

Dankzij de bloei van de handel was de 17e eeuw voor de Republiek een Gouden Eeuw. Maar niet iedereen profiteerde evenveel van deze welvaart.

Kleine bovenlaag van zeer rijke handelsfamilies. 

- handelskapitalisme

- investeren in polders (drooglegging -> landbouwgrond)

- kochten dure huizen en schilderijen

- veel politieke macht (burgemeesters, regenten)

Onder deze groep een veel grotere groep van winkeliers en ambachtslieden (scheepsbouwers, bierbrouwers enz.)

Zij verdienden soms ook goed genoeg om schilderijen te kopen.

Jan Steen, portret van Adolf en Catharina Croeser, bekend als de burgemeester van Delft en zijn dochter, 1655.

Arm en rijk in de Gouden Eeuw

• Veel migratie
• Religieuze vluchtelingen uit andere landen
• Armen uit andere gewesten die werk zochten

Om werk te zoeken kwamen er veel mensen uit andere delen van Nederland, België en Duitsland naar Amsterdam toe. Daarom moest Amsterdam uitbreiden. 

Arm en rijk in de Gouden Eeuw

Rijke kooplieden

-

Winkeliers & ambachtslieden

-

Loonarbeiders

-

Armen

Arm en rijk in de Gouden Eeuw

Het dagelijkse leven

h2 les 1

Arm en rijk in de Gouden Eeuw

Tijd van regenten en vorsten 1600-1700

De derde sociale groep bestond uit loonarbeiders, die voor een laag loon hard voor een baas moesten werken. Zij laadden en losten schepen, metselden huizen of werkten als zeeman voor de VOC.

Helemaal onderaan de mensen zonder werk, ouderen en zieken. De kerk en rijke handelaren zorgden soms voor hen, door af en toe brood en kleding te geven. Of turf voor in de kachel.

Veel inwoners van Holland, rijk en arm, waren afkomstig uit omringende landen. Deze migratie had twee redenen

- vluchtelingen (uit de zuidelijke Nederlanden

- armen die in in de Republiek werk zochten

Een weverswerkplaats in Haarlem, in 1656 geschilderd door Gillis Salomonsz. Rombouts. De man is bezig een linnen stof te weven, de vrouw windt een draad op. 

Migratie

Veel inwoners van de Republiek komen uit het buitenland

Deze migratie heeft twee redenen:

Protestanten vluchten voor onderdrukking

Arme mensen hopen in de Republiek werk te vinden

Een burgerlijke cultuur

In Europa kochten vorsten en de katholieke kerk kunst.

In de Republiek was er geen vorst en de kerken waren protestants.

De burgers kochten de kunst.

De cultuur werd bepaald door de burgers.

h2 les 1

Kunst

Tijd van regenten en vorsten 1600-1700

De welvaart in de Gouden eeuw bracht ook de kunsten tot bloei.

Architectuur - Amsterdam groeide razendsnel. Kooplieden lieten grote grachtenpanden bouwen. In de zomer trokken ze naar buitenhuizen, net buiten de stad. Ook werden er prachtige tuinen aangelegd om te laten zien hoe rijk men was.

Schilderijen - rijke, maar ook minder rijke mensen versierden hun huizen met schilderijen. Schilders deden goede zaken en bereikten een hoog niveau. Beroemdste schilder uit die tijd is Rembrandt.

Kunst

Door de welvaart is er in de Republiek genoeg geld voor kunst

Amsterdam groeit zo met mooie huizen en de grachtengordel

Maar mensen met een beetje geld kopen ook schilderijen

De bekendste schilder is Rembrandt van Rijn

Smal

Grachtenpanden zijn vaak smal, omdat belasting wordt betaald voor de breedte van de gevel

Hijsbalken

Hijsinstalaties werden gebruikt om goederen vanaf de straat naar de pakzolder te hijsen

Pakzolder

In veel grachtenpanden woonden kooplieden. Hun woonhuis werd deels gebruikt om goederen in op te slaan. 

Bel-etage

Hier bevonden zich de belangrijkste kamers van het huis. Zoals een ontvangstruimte, werkkamer en eetkamer. Deze etage ligt net boven straatniveau voor het geval de gracht overstroomd.

Souterrain

Het souterrain ligt op straatniveau. Het is daarom geen kelder. Wel heeft het souterrain erg lage plafonds. Hier bevond zich de keuken en de kamers voor het personeel. 

Een burgerlijke cultuur

In Europa kopen vorsten en de katholieke kerk kunst

In de Republiek is geen vorst en een protestante kerk

De burgers kopen de kunst

De cultuur wordt bepaald door de burgers

Soorten schilderijen

Portretten

Schuttersstukken

Stadsleven

Landschappen

Het alledaagse leven

Het melkmeisje

Johannes Vermeer

Ca. 1660

Kunst & wetenschap

• Grote vraag naar schilderkunst. 

• Landschappen, stadsgezichten en portretten.
  
  
• 'Normale' mensen kochten kunst.
  
  
• Ongebruikelijk vergeleken met andere landen.  

 Kunst en wetenschap

Wetenschappelijke revolutie

In de Gouden Eeuw neemt de wetenschap grote sprongen

Zulke grote sprongen dat we spreken van een revolutie

Men laat zich niet meer tegenhouden door de kerk

Mensen gaan zelf en logisch denken

Wetenschappelijk revolutie

- Eind 15e eeuw

- Europa

- Oud wereldbeeld vervangen door nieuw wereldbeeld

Bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Aarde_(planeet) 

Wetenschappelijke revolutie

16e eeuw: Copernicus (aarde draait om de zon)

17e eeuw: Galilei (bewijzen dat de aarde om de zon draait)

                      Antonie van Leeuwenhoek (microscoop, bacteriën)

                      Christiaan Huygens (slingeruurwerk)

Uitnodiging  voor de Académie Royale des Sciences van Lodewijk XIV (de Zonnekoning)

Slingeruurwerk

Christiaan Huygens

Anthonie van Leeuwenhoek

• De microscoop: Hiermee kun je rode bloedcellen en bacteriën zien (voor het eerst). 

Wetenschap kost geld

• Er is geld beschikbaar
• De universiteit Leiden wordt opgericht
• De lens wordt uitgevonden
• Dit alles samen zorgt voor opbloei van de wetenschap.
  
  

Antoni van

Leeuwenhoek

Calvinistische invloed

Gereformeerden in Nederland laten de bijbel vertalen in het Nederlands.. Deze bijbel heet de Statenbijbel. 

De Nederlandse taal wordt beinvloed door de Statenbijbel. Zoals uitdrukking.

h2 les 1

Religie en wetenschap

Tijd van regenten en vorsten 1600-1700

In de Republiek leefden mensen met verschillende geloven.

Calvinistische kerk - belangrijkste kerk, werd ook voorgetrokken. Zo betaalde de Staten-Generaal voor de kostbare maak van een nieuwe Bijbelvertaling, de Statenbijbel (1637).

Andere kerken moesten het zelf maar uitzoeken, het liefst binnenshuis.

In de praktijk accepteerden de meeste mensen dat hun buren een ander geloof hadden. Er was godsdienstige verdraagzaamheid.

Lezende oude vrouw, Gerard Dou, ca. 1631 - ca. 1632

Verdraagzaamheid

- Protestantse (calvinisme) geloof belangrijkst in de Republiek

- Maar ook andere geloven werden geaccepteerd 

- Kunstenaars en geleerden profiteerden van deze verdraagzaamheid

h2 les 1

Religie en wetenschap

Tijd van regenten en vorsten 1600-1700

Ook in de wetenschap viel de Republiek op. In de zeventiende eeuw was er een wetenschappelijke revolutie gaande.

Overal werden spannende wetenschappelijke ontdekkingen gedaan.

Rationalisme en empirisme

Spinoza 

• Door de wetenschap ging Spinoza twijfelen aan bestaan van God
• Was niet de bedoeling
• Zijn boek werd verboden 

h2 les 1

Opdracht

Tijd van regenten en vorsten 1600-1700

1. Pak je schrift

2. Geef in eigen woorden antwoord op de leerdoelen van deze les.

3. Vergelijk jou antwoorden met degene die naast je zit.

4. Vul eventueel je antwoorden aan.

Huiswerk:

- Maak een samenvatting op basis van de leerdoelen m.b.v. je leerboek (blz.

Waar was het nuttig voor?

Scheepsvaart

Medische kennis

Kanonskogels vuren

Biologie

Leegpompen meer

Aantekening

Opdracht wetenschappelijke revolutie