afweersysteem

• anatomie
• MBO
• Studiejaar 2

Anatomie

Het afweersysteem

leerdoelen

na deze les weet de student;

- op welke 3 manieren ons lichaam zichzelf beschermd

- wat directe afweer is en welke kenmerken deze afweer heeft.

- wat het verschil is tussen directe en indirecte afweer.

- kun je uitleggen wat antigenen,  antistoffen en immuniteit is.

Wat weet je over de afweer?

Hoe beschermt ons lichaam zichzelf

1. buitenkant van het lichaam (externe verdediging). De huid  en slijmvliezen vormen barrière voor ziektekiemen
2. binnenkant van het lichaam (interne verdediging). Het            maagsap dood bacteriën die je met het voedsel binnenkrijgt.
3. afweersysteem. Dit komt in actie als ziektekiemen toch het lichaamsweefsel binnendringen
   

• 1e: huid en slijmvliezen
• 2e: aangeboren afweer
• 3e: verworven afweer

Hoe beschermt je lichaam zichzelf

 Bescherming met de huid:

• De huid is ondoordringbaar                                                               voor bacteriën
• Op de huid ligt een laagje talg                                                           talg remt bacteriegroei

Hoe beschermt je lichaam zichzelf

 Bescherming van lichaamsvloeistof:

Speeksel remt bacteriegroei

snot werkt als filter

Maagsap is erg zuur en doodt bacteriën

Hoe beschermt je lichaam zichzelf

Bescherming met de witte bloedcellen

Witte bloedcellen kunnen ziekteverwekkers doden die in het lichaam (in het bloed) zijn gekomen.

Dit doen ze op 2 manieren:

1  Door directe afweer

2  Door antistoffen te maken

directe afweer: geen onderscheid in ziektekiem!

(maar ook geen antistof)

Indirect afweer

Bij deze afweer zijn lymfocyten betrokken. Zij maken antistoffen tegen een bepaalde ziekteverwekker.

Dit duurt een paar dagen, dan zijn antistoffen ook  in het bloed zichtbaar.

Directe en indirecte afweer ondersteunen en versterken elkaar.

Hierdoor optimale weerstand afweer en immuniteit.

lymfocyten zijn witte bloedcellen die in Beenmerg en Thymus gevormd 

antistoffen en antigenen

antistoffen              afweerstoffen

antigenen                eiwitten aan de buitenkant van de cellen 

                                     je lichaam herkent lichaamsvreemde stoffen                                       aan de antigenen

immuun                   opgebouwde antistoffen tegen een ziekte 

antistoffen

de witte bloedcel die antistoffen aanmaakt kan maar 1 type antistof aanmaken dat speciaal is voor 1 type antigenen 

dus hij kan maar 1 type ziekteverwerker doden (specifieke afweer)

B lymfocyte worden in beenmerg gemaakt

AFWEER

Lymfeknopen:

• opslag lymfocyten
• Pakken schadelijke stoffen aan
• Geven vocht terug aan de weefsels

thymus = zwezerik, maakt afweercellen!

BELANGRIJKE LYMFEKNOPEN

• Milt, is een belangrijk orgaan van het afweersysteem, kunnen witte bloedcellen ontstaan

• Amandelen

Lymfocyten

Je specifieke afweer heeft verschillende witte bloedcellen. Dit zijn je lymfocyten. 

 Deze cellen zitten in je bloed en je lymfevocht. Dit laatste is een mengsel van vocht en afvalstoffen uit je lichaam. 

Als je een infectie hebt, gaan je lymfocyten naar je bloed en naar je lymfevocht

Lymfocyten

Lymfocyten zijn goed in het herkennen van lichaamsvreemde stoffen.

Twee soorten Lymfocyten:

• B-lymfocyten (worden in beenmerg gemaakt, b.v. bekken)
• T-lymfocyten (worden in thymus gemaakt, zit rondom luchtpijp)

B-cellen

• De B-cellen produceren antistoffen tegen pathogenen die zich bevinden in de bloedbaan, in het weefselvloeistof of het lymfevloeistof. 
• Het  afweersysteem komt in actie tegen vrij rond "zwemmende" ziektekiemen

T-cellen

De T-cellen, of T-lymfocyten bestrijden pathogenen die zich "verstoppen" in de cellen van de pathogeen, en dus onbereikbaar zijn voor de antistoffen van de B-cellen

Immuniteit

Natuurlijke immuniteit: => lichaam maakt antistoffen en valt de ziekteverwekker aan.

Kunstmatig immuniteit: twee manieren

1 antistoffen van buiten af (= serum)

2 vaccinatie (verzwakte ziekteverwekker injecteren)

Natuurlijke immuniteit

Je wordt eerst ziek voordat het immuunsysteem antistoffen kan maken. De tweede keer weet het lichaam al hoe de antistoffen gemaakt moeten worden. Je bent dan immuun!

Immuniteit

Actieve immuniteit: => lichaam maakt antistoffen en valt de ziekteverwekker aan.

Twee manieren: 1 vaccinatie

                                  2 ziek + beter worden 

Passieve immuniteit: => lichaam maakt

de antistoffen NIET zelf, maar krijgt ze

ingespoten!

            Passieve of actieve immuniteit?

kunstmatig actief

Er wordt een vaccin ingespoten

Vaccin = vloeistof met zwakke/dode 

                   ziekteverwekkers

Het lichaam denkt dat er ziekteverwekkers

in het lichaam zijn en gaat antistoffen

maken. 

Je wordt niet ziek, maar wel immuun.

kunstmatig passief

toedienen van serum (antistoffen) van iemand die ziekte heeft doorgemaakt. gebeurt bij onmiddellijke

besmetting.  bv tetanus

Serum  => Je krijgt antistoffen ingespoten

                => Je maakt ze niet zelf

                => Je wordt beter

                => Je kunt de ziekte opnieuw krijgen

Immuunreactie

1. waar en wat is de aanvaller (opsporing en indicatie)

2. vertel elkaar dat er een aanvaller is (communicatie)

3. organiseer de verdediging (coördinatie) 

4. vernietiging of onderdrukking

Definitieve uitschakeling lukt niet altijd, dan zijn medicijnen nodig

tuberculose, malaria en herpes 

Actieve immuniteit

Passieve immuniteit

zelf antistoffen maken

antistoffen ingespoten krijgen

Vaccin

Serum

Tijdelijk immuun

Blijvend immuun

Ziekten voorkomen

Beter worden

Wat is aspecifieke/indirecte afweer?

1. Houdt 1 ziekteverwekker tegen
2. Macrofagen zijn hierbij betrokken
3. Kan meerdere ziekteverwekkers aanvallen
4. antistofcellen zijn hierbij betrokken.

Naast de directe afweerreactie in de vorm van een ontsteking heeft het lichaam ook de mogelijkheid om een indirecte afweerreactie in gang te zetten. Deze vorm van afweer maakt het lichaam immuun voor die specifieke ziekteverwekker. Bij deze indirecte afweerreactie zijn andere witte bloedcellen betrokken, de lymfocyten uit het immunologisch systeem. Komen de lymfocyten in contact met ziekteverwekkers of vreemde eiwitten, dan reageren zij daarop door specifieke afweercellen te maken, antistoffen geheten. Zij hebben daarvoor wel even tijd nodig. Pas een aantal dagen na het begin van de infectie zijn er zoveel antistoffen in het bloed aanwezig dat je ze met onderzoek kunt aantonen. Is de infectie eenmaal bestreden, dan is het lichaam langdurig beschermd tegen die ene ziekteverwekker.

- Macrofagen zitten in al onze weefsels en staan als het ware op wacht. Macrofagen kan je omschrijven als ‘grote eters’, omdat ze heel effectief bacteriën, schimmels en virussen opeten en afbreken. Dit gebeurt door een proces dat fagocytose wordt genoemd. Macrofagen behoren dan ook tot de fagocyterende afweercellen. Macrofagen kunnen ook informatie doorgeven aan andere afweercellen. Dit kunnen ze doen door signaalstoffen af te geven, als een soort vuurtorens, die andere afweercellen de juiste weg wijzen. Daarnaast kunnen ze stukjes van de gefagocyteerde ziekteverwekkers op hun oppervlakte aanbieden, die vervolgens herkend worden door bepaalde cellen van het aangeleerde afweersysteem, de T cellen.

de afweer bestaat uit

1. rode bloedcellen
2. bloedplaatjes
3. witte bloedcellen

Afweer wordt onderscheiden in algemene afweer en specifieke afweer. Wat wordt bedoeld met algemene afweer?

1. Opruimen van micro-organismen
2. Maken van antistoffen

Wat is afweer

1. Afweer tegen een infectie
2. Op een andere ziekteverwekker past een andere antistof
3. Kale kip
4. Ziekteverwekkers onschadelijk temaken