2.1 Van paleis naar polis (les 1 +2)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

1I 3 oktober 2023

De Griekse wereld

Wat gaan we vandaag doen?

•  Introductie hoofdstuk
•  Mindmap 
• Nieuwe stof + aantekening
  
• Film 

2. Grieken en Romeinen

Mindmap 

Het oude 

GRIEKENLAND....

Goden, taal, schrift, sport, gebouwen, steden?, bestuursvormen 

Erubu: het land waar de zon onder gaat, het Avondland. Vanuit Griekenland en het Midden-Oosten klopt dit natuurlijk. Daar kan ook de naam Europa vandaan komen. Europa wordt heel vaak afgebeeld als een prinses met een kroon. 

Minoïsche cultuur

1. 3000 v.Chr: maken van wapens, werktuigen, geschenken en sieraden
2. Ontstaan van zeilschepen i.p.v. roeischepen -> verdere reizen mogelijk
3. Paleis-economie: gebied wordt vanuit het paleis bestuurd -> voedsel in paleis opgeslagen en verdeeld
4. Geschreven taal lijkt op hieroglieven maar is nooit ontcijferd

Paleiseconomie

Kreta krijgt veel steden die vanuit paleizen werden bestuurd ( het voedsel werd daar ook opgeslagen en uitgedeeld).

Deze paleizen zijn het centrum van handel en bestuur.

Archeologische vondsten

We weten over de Minoische tijd alleen informatie door vondsten.

We kunnen namelijk nog steeds niet hun schrift ontcijferen!

Dit schrift noemen wij Lineair A. Uiteindelijk ontstond Lineair B, dat gebruikt werd door de Mykeense mensen.

De Minoïsche cultuur stortte rond 1400 in. De Myceners vielen Kreta binnen, maar het is niet duidelijk of de inval de oorzaak was van het einde van de Minoïsche cultuur. 

Piekheiligdom: een heilige plek hoog in de bergen. 

Mykeense cultuur

• Rond 1450 wordt ook het vastenland van Griekenland veroverd. 
  
• Mykeners zijn de opvolgers van de Minoïsche cultuur.
  
• De Mykeense beschaving wordt de machtigste in het hele Griekenland en de Egeïsche zee
  

Inzoomen Myceense stadstaten —> elke stad is een eigen staat. Eigen leger, eigen vorst, eigen taal (wel altijd variant Grieks) Er is geen overkoepelend begrip “Griekenland” Het enige dat ze gemeen hebben is de cultuur. Door stadstaten met elkaar te laten samenwerken (militair) kunnen ze Kreta veroveren. De stadstaten bundelen elkaars krachten ook in tijden van bedreiging.

Alle stadstaten worden verenigt onder een naam: De Mycenen. 

De beschaving krijgt de naam van de belangrijkste en grootste burcht van de Peloponnesos. (Mycenen)

Indruk van Mykene, één van de koninkrijken in het Oude griekenland

Bewaard gebleven 'Leeuwenpoort', één van de toegangspoorten.

De poort is rond 1250 v.Chr. gebouwd,verschafte toegang tot het centrum van de burcht en wordt gezien als het oudste grote beeldhouwwerk in Europa.

De poort is naar de twee leeuwinnen genoemd, die boven de poort de toegang tot de stad bewaakten. De Minoïsche zuil tussen de twee leeuwen vormde waarschijnlijk een symbool voor het koningshuis dat over het welzijn van de stad waakte.

Myceense cultuur

• Peloponnesos rond 1600.

• Myceense cultuur is vooral bekend geworden door het verhaal over de Trojaanse oorlog 

Gouden dodenmasker van een Myceense koning. 

Lezen blz 29 werkboek 

Lezen blz 29 lesboek 

De donkere eeuwen

Rond 1200 v.Chr. verdwenen plots de steden, paleizen en het schrift. Ook de handel hield op

Terug naar leven in kleine boerengemeenschappen ->weinig bronnen ->daarom "donkere eeuwen" 1100-800 v.Chr.

MAKEN

H2 de Griekse wereld:

Opdracht 8 + 9 blz 33 

EN 

Opdracht 1 + 3 +5 blz 34 en 35

2.1 van paleis naar polis 

wheeldecide.com

Welk tijdvak behandelen we in dit hoofdstuk? 

Wat zijn de bijbehorende jaartallen?

Welke cultuur hebben we de vorige les behandeld?

Wat is een paleis economie? 

Griekse 

stadstaten 

• "Een zelfstandige staat die bestaat uit een stad met omringend gebied". 

• Ook wel een polis genoemd (meervoud poleis).

• Worden op verschillende manieren bestuurd.

• Ze hebben wel vaak dezelfde 'Griekse' cultuur, taal en goden.

Van het woord polis komt het woord "politiek": de manier waarop mensen de macht onder elkaar verdelen. 

Loont Griekenland zich voor de landbouw of niet?

Griekenland is door het droge klimaat en de rotsachtige grond erg onvruchtbaar (slechts 20% is geschikt voor landbouw).

Ontstaan kolonies

• De bevolking groeide snel, er was te weinig voedsel voor iedereen. 
• Griekenland is door het droge klimaat en de rotsachtige grond erg onvruchtbaar (slechts 20% is geschikt voor landbouw).

Oplossing: Vanuit de moederstad worden koloniën veroverd 

Vanuit koloniën komen  graan en andere producten naar Griekenland

Kolonies buiten Griekenland

• Sommige Grieken trokken weg, op zoek naar een beter leven

• Met schepen voeren ze over de Middellandse Zee naar andere gebieden om daar te gaan wonen

• Rond 750 v. Chr. hadden de Grieken kolonies in Spanje, Italië en Turkije

Middellandse Zeegebied

Griekenland

Er ontstond een uitgebreide handel tussen de Griekse stadstaten. 

Een nieuwe bevolkingsgroep werd belangrijk: de handelaren!

Plato: "Als kikkers rondom een waterpoel"

Kolonies buiten Griekenland

• Tussen de kolonies en het 'moederland' ontstond zoveel handel dat de Grieken rond 550 v. Chr. geen nieuwe kolonies meer stichten.
• De kolonies hielden goed contact met hun moederstad. Vaak werden ze zelfs nog rijker!

Stadsstaat, bestaat uit een stad en is omringt door land.

Griekenland telde 700 poleis met gemiddeld 1000 inwoners per polis.

De mensen in een polis voelden zich nauw met elkaar verbonden. Vaak voelden ze zich meer een inwoner van de polis dan een Griek.

Vruchtbare grond was schaars in Griekenland. Alleen bergdalen en plaatsen langs de kust waren geschikt. Hier verbouwden ze vooral graan, druiven en olijven.

De Grieken handelden veel en waren goede scheepsbouwers. Ze verkochten aardewerk, wijn en olijfolie zodat ze graan konden kopen.

De man werkte op het land en dreef handel. Hij was het hoofd van het gezin. Hij zorgde voor inkomen en bepaalde met wie zijn dochters moesten trouwen en kon zijn zoon onterven.

In rijke families stond de vrouw aan het hoofd van de huishouding. Ze hield toezicht op de huisslaven en beheerden het geld.

Alleen jongens kregen onderwijs. Ze leerden rekenen, schrijven en lezen. Sport was ook belangrijk. Hoe rijker je was, hoe langer je onderwijs kreeg.

Meisjes werden door hun moeder opgevoed en mochten vanaf hun 14e trouwen.

Akropolis: 'Hoge stad' Hier stonden ook de belangrijkste tempels.

Agora: Hier werd handel gedreven en werden de laatste roddels uitgewisseld. De naam Agora betekend 'verzamelplaats'.