H12.1 les 5 erfelijke aandoening

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Thema 12: Erfelijkheid

par 12.2   erfelijke aandoeningen

Welkom

• terugblik vorige les,
• Uitleg 12.2 Erfelijke aandoeningen
• huiswerk volgende les

terugblik vorige les

Vragen over:

• leren par 12.1 (blz 91/92)
  
• maken (blz 89/90) opdr 19, 20, 21, 22

lesdoel 

• weten hoe je een erfelijke aandoening overdraagt
• weten wat dominante en recessieve overerving is
• weten wat geslachtsgebonden overerving is

Hoe krijg je een erfelijke aandoening?

Erfelijke aandoeningen: veroorzaakt door foutjes in de genen. 

Monogeen: erfelijke aandoening bepaald door één gen (bv albinisme)

Recessief overervende ziekte: 

ziekmakende allel dat niet tot uiting komt bij een heterogeen genenpaar 

Drager: mensen die één recessief allel bij zich dragen en niet ziek zijn. 

Uitlegfilmpjes.

-8 min. Erfelijke eigenschappen selecteren

 -2 min. autosomaal overerven  *autosoom = niet geslachtscel

https://www

- 5 min. monohybride kruisingen

Recessief overervende ziekte 

- Als beide ouders heterozygoot zijn voor een eigenschap (bv Aa + Aa)

- Als de ziekte niet tot uiting komt, noem je het ziekmakende allel 'recessief' (bv 'a')

-> Is dochter ziek, dan is zij 'aa'.  

Dominant overervende ziekte

- Als één van de ouders heterozygoot is, andere ouder homozygoot (recessief) is.

- Kind dat gezond is móet wel 'aa' zijn. Dominant krijg nl altijd hoofdletter. Dus kind dat Aa is, is óók ziek. 

Iemand die wel het gen voor de zieke hypofosfatase bezit maar zelf niet ziek is, wordt een drager genoemd.

Is Stephanie een drager? En Henry?

1. Alleen Stephanie is een drager.
2. Alleen Henry is een drager.
3. Stephanie en Henry zijn beiden drager.
4. Stephanie en Henry zijn beiden geen drager.

Weinig kleurenblinde meisjes

Geslachtsgebonden recessieve overerving:
als een aandoening veroorzaakt wordt door een  gen op het X-chromosoom en recessief is. ->
Vrouw heeft nog een ander X-chromosoom om 'te compenseren', dus mannen met x-chromosomale aandoening komt vaker voor. 

Noteren van geslachtsgeb.eigenschap:

voorbeeld: XA en Xa. 

X-chromosomale afwijking -> voorbeeld

Voorbeeld: op Y-chromosoom zitten geen allelen voor de eigenschap kleurenblindheid. 

Zie afbeelding hiernaast. 

- Genotype vader met dominante allel noteer je als XAY. (niet kleurenblind)

- Genotype van moeder noteer je als XAXa. (drager)

meisje kan alleen kleurenblind zijn als vader kleurenblind is en moeder drager. 

Welke zin over een dominante x-chromosomale overerving van een afwijking is juist?

1. Een vader met een afwijking geeft dit door aan al zijn zoons
2. Een vader met een afwijking geeft dit door aan al zijn dochters
3. Een moeder met een afwijking geeft dit door aan al haar zoons
4. Een moeder met een afwijking geeft dit door aan al haar dochters

De ziekte van Duchenne komt veel vaker bij mannen voor. Dit is dus waarschijnlijk een:

1. y-chromosomale overerving
2. x-chromosomale overerving
3. ziekte veroorzaakt door defect testosteron
4. alleen via de vader te erven

Snap je het? -> Ja-> Top! 
Nee? -> Filmpje ! :) (6.5 minuut)

lesdoel gehaald? 

• weten hoe je een erfelijke aandoening overdraagt
• weten wat dominante en recessieve overerving is
• weten wat geslachtsgebonden overerving is

Huiswerk volgende les

leren par 12.2  (blz 96-99)
maken (blz 97-/90)  opdr 3, 4, 5, 6, 7, 9, 11