Les 3: Het parlement

• Maatschappijkunde
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 3

Maatschappijkunde 2025-2026
Periode 3 Politiek - Les 3: Het parlement

Startklaar

• Op je plek zitten
  
• Telefoon in het Zakkie
  
• Jas over de stoel, oortjes in de tas, tas op de grond
  
• Schoolspullen op tafel: Chromebook, JdW-map, etui 

Bij de start van iedere les verwelkomt de docent de leerlingen bij de ingang van de deur, noemt leerlingen bij naam, maakt oogcontact en besteedt aandacht aan het welbevinden van leerlingen. De docent geeft het goede voorbeeld en spreekt hoge verwachtingen uit voor het verloop van de les door succescriteria op gewenst gedrag, schooltaal en effectief leren te benoemen. De leerlingen zitten startklaar en zijn bijvoorbeeld ingelogd in LessonUp en hebben hun JdW-map op tafel.

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat het parlement is en het verschil beschrijven tussen de Eerste en Tweede Kamer (R, T)
• Je kunt uitleggen welke hoofdtaken het parlement heeft en welke rechten het hiervoor heeft (R)
• Je kunt de begrippen zetel en motie uitleggen (R)

4.3 Het parlement

Eerste en Tweede Kamer

Wat er moet gebeuren in Nederland wordt bepaald door het parlement: de Eerste en Tweede Kamer. Hierin zitten volksvertegenwoordigers die door de Nederlandse bevolking zijn gekozen.

• De Tweede Kamer heeft 150 leden die rechtstreeks gekozen zijn.
• De Eerste Kamer heeft 75 leden die indirect gekozen zijn (via verkiezingen voor de provincie)

4.3 Het parlement

Wat doet het parlement?

In het parlement besluiten de volksvertegenwoordigers welke wetten worden aangenomen. Om een wet aan te nemen is altijd een meerderheid nodig. Daarom probeert elke partij bij verkiezingen zo veel mogelijk stemmen te krijgen. Het aantal stemmen dat een partij krijgt, bepaalt namelijk het aantal volksvertegenwoordigers dat de partij in het parlement heeft. Wanneer een partij er veel heeft, kan ze haar ideeen makkelijker omzetten in wetten en regels. 

Wanneer de stemmen na de verkiezingen zijn geteld, is bekend hoeveel zetels politieke partijen krijgen. Een zetel is een plek in het parlement. 

4.3 Het parlement

Wat doet het parlement?

Het parlement voert de wetten niet uit. Dat is de taak van de ministers in de regering.

Het parlement heeft twee hoofdtaken: 

• de wetgevende taak
• de controlerende taak

4.3 Het parlement

Wetgevende taak

Het parlement stelt de wetten vast, dat is de wetgevende taak. Hiervoor heeft het parlement stemrecht: het recht om wetsvoorstellen goed of af te keuren. 

Elk wetsvoorstel gaat eerst naar de Tweede Kamer. De Kamerleden houden hierover een debat. Als de meerderheid van de Tweede Kamer een wetsvoorstel heeft goedgekeurd, gaat het door naar de Eerste Kamer. 

4.3 Het parlement

Wetgevende taak

De Eerste Kamer kijkt vooral of er geen fouten in een wetsvoorstel staan en of de wet klopt met bijvoorbeeld afspraken met andere landen of met de regels in de Grondwet. Het werk van de Eerste Kamer is dus een soort laatste check. 

Om de wetgevende taak goed te kunnen uitvoeren hebben Tweede Kamerleden, behalve het stemrecht, nog twee andere rechten: het Recht van amendement (veranderingen aanbrengen in een wetsvoorstel) en het Recht van initiatief (nieuwe wetsvoorstellen indienen). 

4.3 Het parlement

Controlerende taak

De tweede taak van het parlement is controleren hoe de ministers hun werk doen. Als de Kamerleden meer informatie willen of het gevoel hebben dat er iets fout gaat, dan moeten de ministers naar de Kamer komen. Zij moeten zich hier verantwoorden. 

Voor deze taak hebben Kamerleden de volgende rechten: Vragenrecht, Motierecht, Recht van interpellatie, Enquêterecht. 

Welke taak vervult Sylvana Simons in de video?

1. Wetgevende taak
2. Controlerende taak

Welke taak vervult Kati Piri in de video?

1. Wetgevende taak
2. Controlerende taak

4.3 Het parlement

Moties

Een motie is een uitspraak waarin de Kamer zijn mening over iets geeft of een minister vraagt om iets te doen.

Een Kamerlid wil bijvoorbeeld dat scholen extra geld krijgen om vluchtelingenkinderen op te vangen. Wanneer een meerderheid van de Tweede Kamer voor een motie stemt, wordt deze aangenomen. 

Bij een motie van wantrouwen vraagt een Kamerlid een minister af te treden nadat deze gelogen heeft of grote fouten heeft gemaakt. 

Hoe heet de motie die in de video wordt ingediend tegen minister Faber van Asiel en Migratie?

1. Motie van vertrouwen
2. Motie van wantrouwen
3. Motie van ontslag
4. Motie van schaamte

Tweede Kamer

Leden werken fulltime: nieuwe wetten voorstellen, wetsvoorstellen aanpassen en erover stemmen

Eerste Kamer

Leden werken parttime: hun taak is om te stemmen over de wetsvoorstellen die de Tweede Kamer heeft goedgekeurd

Begrippen uit deze les

• Parlement
• Volksvertegenwoordigers
• Eerste Kamer
• Tweede Kamer
• motie
• zetel