1.1 Het begrip cultuur & 1.2 Cultuurgroepen

• Maatschappijwetenschappen
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Vorming

1.1 Het begrip cultuur

Nederlandse cultuur

Dit lied van Lange Frans en Baas B is een mooie introductie op het thema 'Cultuur'. Graag helemaal uitkijken, daarna leerlingen vraag laten beantwoorden op de volgende slide.

Je hebt net geluisterd naar 'Het land van' van Lange Frans en Baas B. Welke dingen vind jij (die je gehoord hebt) nog meer typerend voor Nederland?

Cultuur

Het geheel van voorstellingen, uitdrukkingsvormen, opvattingen, waarden en normen die mensen als lid van een groep van een samenleving hebben verworven.

Oftewel ... de beschaving van een land.

Belangrijk om niet alleen te zeggen dat deze definitie geleerd moet worden door de leerlingen. Ik denk dat we het beste de definitie met de leerlingen samen kunnen ontleden. 

Pak het bord erbij en schrijf de verschillende componenten uit de definitie op het bord en laat ze er een visueel idee bij krijgen.

Voorstellingen = Sinterklaas / kleding

Uitdrukkingsvormen = Molens / taal

Opvattingen = liberaal / tolerant / normaal

Normen en waarden = 'u' zeggen, handen schudden, etc.

Plaats een foto van iets wat jij typisch Nederlands vindt!

Hoe uit cultuur zich?

Cultuur is materieel

• Geld en zaken als kunstobjecten, architectuur en kleding
• Het is tastbaar (je kunt het aanraken)

Cultuur is immaterieel

• Taal, waarden en normen
• Het is niet tastbaar (je kunt het niet aanraken)

Materieel

Immaterieel

Materiële uitdrukkingsvorm zoals een molen en een immateriële uitdrukkingsvorm zoals het opstaan voor een zwangere vrouw in het OV (als je dat ziet).

Culturen zijn relatief

Tijd- en plaatsgebonden

• Wat vroeger gewoon was, hoeft dat nu niet meer te zijn
• Wat gewoon is in Nederland, hoeft niet zo in Japan te zijn
• Voorbeelden? 

Veranderen onder invloed van wijzigende omstandigheden

• Bijvoorbeeld: Val van de Berlijnse muur, ontzuiling, 9/11

Norm

Wat opvalt, is het woord "normaal". Wat je veel ziet is dat de normen (datgene wat we normaal vinden) bepalend zijn voor een cultuur.

Wat is een cultuur?

Wat betekent het als we zeggen dat een cultuur "materieel" is?

1. Tastbare objecten, zoals saamhorigheid en taal
2. Niet-tastbare objecten, zoals saamhorigheid en taal
3. Tastbare objecten, zoals geld en kleding
4. Niet-tastbare objecten, zoals geld en kleding

Wat betekent het als we zeggen dat een cultuur "immaterieel" is?

1. Onderdelen van een cultuur die je niet kunt aanraken
2. Onderdelen van een cultuur die je wel kunt aanraken

Huiswerk

Schrijf alle begrippen + definities over in je schrift

Maak opdracht 4 t/m 7 op pagina 8 

Vorming

1.2 Cultuurgroepen

Dominante cultuur

De overheersende cultuur in een samenleving

• Invloedrijke politieke positie
• Invloedrijke economische positie

Dominant?

Dominant?

Subcultuur

Een cultuur die in bepaalde opzichten afwijkt van de dominante cultuur, maar op vele punten is ingepast in de dominante cultuur

Soms is het ook heel lastig om subculturen te onderscheiden van de dominante cultuur. Ter voorbeeld is rechts een afbeelding toegevoegd van een gezichtsfoto met aan de ene kant een Nederlander en aan de andere kant een Syrische vluchteling, vertel maar wie wie is.

Welke subculturen kun jij noemen?

Stads

Hoogopgeleid

Christen

Jongeren

Dorps

Laagopgeleid

Moslim

Ouderen

VS

Tegencultuur

Ook wel:          Contracultuur

Culturen die zich verzetten tegen de overheersende cultuur

Cultuur is normatief

Leden van cultuurgroep moeten zich houden aan en gedragen volgens de regels en voorschriften van hun eigen (sub)cultuur.

Normatief

De cultuur bepaalt dus hoe mensen zich moeten gedragen en wat ze wel en niet mogen doen. Normatief betekent dus ook wel de norm bepalend (bepalen wat normaal is).

Collectief ideaal

Een cultuur is dus eigenlijk een collectief ideaal: de meest juist geachte manier van (samen)leven.

Heeft Nederland een multiculturele samenleving (een samenleving waarin verschillende culturen naast elkaar bestaan)?

1. Ja
2. Nee
3. Dat weet ik niet

Autochtoon

Een inwoner van Nederland die hier zijn oorsprong / wortels heeft liggen.

Allochtoon

Een persoon van wie tenminste één ouder in het buitenland is geboren (CBS-definitie).

Een persoon die zich op grond van zijn ras of andere duidelijke zichtbare kenmerken zich onderscheidt van de oorspronkelijke bewoners van een land (Sociologische definitie)

Westerse allochtoon

Niet-westerse allochtoon

Historisch overzicht

1560 - 1600   Vluchtelingen uit zuidelijk Europa

1600 - 1800   Joden uit Portugal en oost-Europa & Franse protestanten

1600 - 1900   Trekarbeiders

1933 - 1940   Joden uit Duitsland

1949 - heden   Mensen uit voormalige kolonies (Suriname, Ned. Indië, Molukken en Ned. Antillen)

1957 - heden   Europese inwoners

1965 - 1973      Gastarbeiders uit Spanje, Portugal, Turkije en Marokko

1975 - heden   Gezinshereniging / gezinsvorming

1980 - heden   Vluchtelingen (o.a. uit Irak, Syrië, Joegoslavië en Afrika)

Wereld wordt kleiner

Absolute afstand

• De afstand van Middelharnis naar Rotterdam is 55 km
• Je kan deze afstand sneller overbruggen door o.a. de auto

Relatieve afstand

• De afstand van Middelharnis naar Rotterdam is 0
• Dit komt onder andere door het internet, TV, radio, Facebook

Globalisering

Globalisering

Globalisering is het proces van uitbreiding en intensivering van contacten en afhankelijkheden over zeer grote afstanden en over landsgrenzen heen.

De wereld wordt hierdoor als het ware een global village, een heel groot dorp.

Etnocentrisme

Het centraal stellen van de eigen cultuur (normen, waarden en gewoonten) bij de benadering en beoordeling van andere culturen.

Aan de slag!

Schrijf alle begrippen + definities over in je schrift

Maak opdracht 4 t/m 7 op pagina 8 

Maak opdracht 20 t/m 27 op pagina 10