Zinsdelen

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t, havo
• Leerjaar 1

Zinsdelen

Zinsontleding: zinsdelen benoemen.

Na de les kun je:

  zinsdelen in een zin aanwijzen en benoemen

Hoe vind je de persoonsvorm?

Voorkennis activeren. Kort de antwoorden en belangrijkste punten bespreken.

Wat weet je al over het werkwoordelijk gezegde?

Werkwoordelijk gezegde

Persoonsvorm + andere ww

• Splitsbare werkwoorden: 

Hij ruimt de kamer op.

Zij valt de taart aan.

• 'Te' en 'aan het' horend bij het ww: 

aan het zoeken, uit te lachen

Zinsdelen

Stemmen maar...

Leerlingen hoeven het goede antwoord nog niet te weten. Het is vooral bedoelt om nieuwsgierigheid op te wekken.

Welke zin bestaat uit meer zinsdelen?

1. Bo kan hard slaan
2. De zus van Bo slaat nog veel harder

Vraag leerlingen om uitleg, waarom hebben ze voor A of B gekozen?

Het is een 'instinker' en ik verwacht dat er leerlingen zijn die dat wel inzien.

Zeggen: let goed op, want dan snap je aan het eind van de les waarom de korte zin meer zinsdelen heeft dan de lange zin én kun je van beide zinnen vertellen uit hoeveel zinsdelen het bestaat.

Wat zijn zinsdelen?

• Een zin bestaat uit zinsdelen.
• Een zinsdeel kan bestaan uit één woord, maar ook uit een paar woorden die bij elkaar horen.
• De woorden in een zinsdeel kunnen niet uit elkaar gehaald worden.
• Zinsdelen hebben een betekenis (een functie) binnen een zin.

Zoek de zinsdelen

Tussen zinsdelen zet je deze streepjes: |

Stap 1: zoek de persoonsvorm.

Probeer maar:

De dokter heeft aan de patiënt een pijnlijke prik gegeven.

Wijs iemand aan

Zoek de zinsdelen

Tussen zinsdelen zet je deze streepjes: |

Stap 1: zoek de persoonsvorm.

Probeer maar:

De dokter | heeft | aan de patiënt een pijnlijke prik gegeven.

Zoek de zinsdelen

Stap 2: zoek de rest van het werkwoordelijk gezegde.

Probeer maar:

De dokter | heeft | aan de patiënt een pijnlijke prik gegeven.

Zoek de zinsdelen

Stap 2: zoek de rest van het werkwoordelijk gezegde.

Probeer maar:

De dokter | heeft | aan de patiënt een pijnlijke prik | gegeven.

Oefening

Stap 3: welke woorden kunnen voor de persoonsvorm staan? Verander de volgorde van de zin.

De dokter | heeft | aan de patiënt een pijnlijke prik | gegeven

Na deze slide zijn twee routes mogelijk:

1. naar het online schoolbord (link in volgende dia), en hier meeschrijven met de antwoorden van de leerlingen.

2. De leerlingen laten vertellen en met de dia's 14-16 nog eens kort uitleggen en illustreren hoe het werkt.

Oefening

De dokter | heeft | aan de patiënt een pijnlijke prik | gegeven

...... | heeft | .................................| gegeven.

Oefening

De dokter | heeft| aan de patiënt een pijnlijke prik | gegeven

Aan de patiënt | heeft | de dokter een pijnlijke prik | gegeven

Een pijnlijke prik | heeft | de dokter aan de patiënt | gegeven

Oefening

De dokter | heeft | aan de patiënt een pijnlijke prik | gegeven

Aan de patiënt | heeft | de dokter een pijnlijke prik | gegeven

Een pijnlijke prik | heeft | de dokter aan de patiënt | gegeven

Oefening

De dokter | heeft | aan de patiënt | een pijnlijke prik | gegeven

Zoek de zinsdelen

• Stap 1: zoek de persoonsvorm.
• 
  
• Stap 2: zoek de rest van het werkwoordelijk gezegde. Het volledige wwg is één zinsdeel
  
• 
  
• Stap 3: verander de volgorde binnen de zin. Alles dat voor de persoonsvorm staat of kan staan, is een zinsdeel.
  

Maar hoe nu verder?
Hoe zoek je het onderwerp?

n hoe zoek je een lijdend voorwerp?

Samenvattend

Zinsdelen zijn woorden in een zin die bij elkaar horen

Drie stappen: zoek de persoonsvorm, zoek de rest van het wwg, probeer welke (groepjes) woorden vóór de persoonsvorm kunnen staan.

En zo benoem je de zinsdelen:

pv= zin van tijd veranderen; ww dat verandert

wg= alle ww in de zin (te/ aan het)

ond= wie / wat + wg

lv= wie / wat + wg + ond

b

Volgende zinsdeel:

Meewerkend voorwerp:

Aan wie / voor wie

(dus niet waaraan of waarvoor)

Laatst probeerde ik een lekkere taart voor mijn vriendin te bakken

pv = probeerde

Laatst /probeerde/ ik een lekkere taart voor mijn vriendin te bakken

pv = probeerde

Laatst /probeerde/ ik een lekkere taart voor mijn vriendin te bakken

wg = probeerde te bakken

Laatst /probeerde/ ik een lekkere taart voor mijn vriendin /te bakken./

wg = probeerde te bakken

Laatst /probeerde/ ik een lekkere taart voor mijn vriendin /te bakken./

ond = wie / wat + wg

ond = WIE probeerde te bakken?

ond = ik

Laatst /probeerde/ ik/ een lekkere taart voor mijn vriendin /te bakken./

ond = WIE probeerde te bakken?

ond = ik

Laatst /probeerde/ ik/ een lekkere taart voor mijn vriendin /te bakken./

lv = wie / wat + wg + ond

lv = WAT probeerde ik te bakken?

lv = een lekkere taart

Laatst /probeerde/ ik/ een lekkere taart/ voor mijn vriendin /te bakken./

lv = wie / wat + wg + ond

lv = WAT probeerde ik te bakken?

lv = een lekkere taart

Laatst /probeerde/ ik/ een lekkere taart/ voor mijn vriendin /te bakken./

mv = aan wie / voor wie + wg + ond + lv

mv = voor wie probeerde ik een lekkere taart te bakken?

mv = voor mijn vriendin

Laatst /probeerde/ ik/ een lekkere taart/ voor mijn vriendin /te bakken./

mv = aan wie / voor wie + wg + ond + lv

mv = voor wie probeerde ik een lekkere taart te bakken?

mv = voor mijn vriendin

Laatst /probeerde/ ik/ een lekkere taart/ voor mijn vriendin /te bakken./

pv = probeerde

wg = probeerde te bakken

ond = ik

lv = een lekkere taart

mv = voor mijn vriendin

Laatst /probeerde/ ik/ een lekkere taart/ voor mijn vriendin /te bakken./

pv = probeerde

wg = probeerde te bakken

ond = ik

lv = een lekkere taart

mv = voor mijn vriendin