5.3 Nederlands-Indië

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

5.3 Nederlands-Indië

• Ontstaan Nederlands-Indië
• Het bestuur van Nederlands-Indië
• De economie en de samenleving
• Ethische politiek

Het ontstaan van Nederlands-Indië

• Toen de Nederlanders eind 16e eeuw aankwamen troffen zij veel verschillende culturen en koninkrijken aan
• Er waren plekken waar jages-verzamelaars leefden maar ook staten met een eigen schrift
• De belangrijkste religies waren het hindoeïsme en het boedhisme
  Vanaf de 14e eeuw groeide de invloed van de Islam
• Op Java ontstond het islamitsche rijk Mataram
  Het meerendeel van de bevolking was boer, zij werkte op het platteland en verbouwden met name rijst
  -Ook verrichten ze herendiensten voor de adel die voornamelijk in paleizen leefden
• In de cultuur van Mataram waren veel invloeden uit India te vinden

Het ontstaan van Nederlands-Indië

In de 17e en 18e eeuw had de VOC zich verspreid over dit gebied

• Zij hadden op veel plekken Handelsposten gesticht
  Het hoofdkwartier lag in Batavia (tegenwoordig Jakarta)
• Toen de VOC in 1799 failliet ging werden hun eigendommen overgenomen door de Nederlandse staat
• Zo ontstond Nederlands-Indië, een kolonie van het Koninkrijk der Nederlanden

Batavia (18e eeuw)

Het ontstaan van Nederlands-Indië

Nederland bestuurde de eilanden in Nederalnds-Indië

• In de praktijk waren de inheemse vorsten erg machtig
• Dit kwam omdat de Nederlanders zelden in de binnenlanden kwamen (net als in Afrika 5.2)
• In de 19e en 20e eeuw werden langzaam de binnenlanden onderworpen
• Vaak gebeurde dit doormiddel van oorlog en geweld

Atjeh Oorlog (1873)

Bestuur van Nederlands-Indië

Net als de Britten in India voerden de Nederlanders een indirect bestuur

• Veel inheemse vorsten bleven bestuurder maar ze werden aangestuurd door de Nederlanders
• Aan het hoofd van het bestuur stond de gouverneur-generaal
• De gouverneur-generaal luisterde naar de Nederlandse regering
   (in NL)
• Hij werd geholpen door Nederlandse ambtenaren
• Ook voerde de Nederlanderse een verdeel-en-heerspolitiek
  -Onderlinge ruzie van  inheemse vorsten werd juist gestimuleerd

Economie en samenleving

Nederlands-Indie was een exploitatie-kolonie
-Dat wil zeggen dat de kolonie geld moest opleveren (exploiteren)

• In 1830 werd het cultuurstelsel ingevoerd
  -Javaanse boeren moesten 20% van hun grond gebruiken om winstgevende producten te produceren voor de Nederlanders
• Het resultaat is dat er een voedseltekort en hongersnood ontstaat op Java

Economie en samenleving

Het cultuurstelsel werd in 1870 afgeschaft

• Nederlandse ondernemers vonden dat het cultuurstelsel niet winstgevend genoeg was
• Vanaf toen kwam er een systeem van vrije arbeid
• Nederlandse ondernemers mochten nu zelf plantages, mijnen en fabrieken bouwen om meer geld te verdienen
• De inheemse bevolking verrichtte het werk 
• Met het geld wat ze verdienden konden ze Europese producten kopen

Economie en samenleving

Binnen Nederlands-Indië was er grote ongelijkheid tussen mensen

• Deze ongelijkheid werd gebaseerd op je afkomst en huidskleur een belangrijke rol (racisme 5.2)
• Bovenaan stonden de blanke Nederlanders
  Dit waren vaak bestuurders, ambtenaren, ondernemers (?) en soldaten
• Zij waren rijker dan de inheemse bevolking en leefde ook apart
• Wel hadden zij vaak een relatie met een inheemse vrouw, uit deze relaties kwamen Indische Nederlanders voort
  -Zij werden ook als minderwaardig gezien vanwege hun huidskleur
• Onderaan stond de inheemse bevolking

Een Nederlandse soldaat met een inheemse vrouw

Ethische politiek

Rond 1850 hadden Nederlanders kritiek op Nederlands-Indië

• Mensen vonden dat de bevolking te arm was en er te veel hongersnoden waren
• De bevolking was te laag op geleid
• Veel inheemse vorsten gebruikte buitensporig geweld
  -zij beroofde de lokale bevolking 
  -Of dwongen te vaak herendiensten af

Multatuli: Max Havelaar

Ethische politiek

In 1901 besloot de Nederlandse regering om de ethische politiek in te voeren. Deze bestond uit:

• Economisch: Aanleggen van betere irrigatie (landbouw), betere infrastructuur, banken voor de inheemse bevolking oprichten
  
• Verbetering van de gezondheidszorg (bouwen ziekenhuizen)
• Beschavingsoffensief: Pogingen om de inheemse bevolking Westerse beschaving bij te brengen (doormiddel van onderwijs)
• Én geleidelijke de politieke inspraak van de inheemse bevolking te vergroten

De troonrede van Wilhelmina (1914) 

De troonrede van Wilhelmina (1914) 

“De Regeering oordeelt het hare roeping ook in de koloniën de volkswelvaart te verheffen en aan te kweeken en het besef van saamhorigheid van Moederland en koloniën en van al de bewoners dezer gebiedsdeelen. Zij zal haar doel nastreven door bevordering der volksopvoeding, zich aanpassende aan de behoefte der verschillende groepen waaruit de bevolking in Nederlandsch-Indië bestaat en opwekkende tot verdraagzaamheid op het gebied van den godsdienst en onderlinge waardeering der rassen.”

Ethische politiek

Van de Ethische politiek kwam weinig terecht

• De geschooldheid bleef laag en er waren maar weinig hoogopgeleide Indonesiërs
• Ook kregen mensen nauwelijks politieke inspraak
• Er waren (geschoolde) mensen die inspraak wilden 
  -Hun organisaties werden echter verboden
• Zelfs na 1919 mochten de 50 miljoen onderdanen in Nederlands-Indië niet stemmen