2.3: Verwering, Erosie & Sedimentatie

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Erosie & Verwering

Bekijk de doorsnede van de rivier. Welke omschrijving hoort waar?

Veel erosie

Beetje erosie

Sedimentatie grote stukken

Sedimentatie kleine stukken

Erosie

Erosie

Erosie

Sedimentatie

Sedimentatie

Sedimentatie

Erosie

Water snijdt een weg door het landschap; bodem wordt meegevoerd (transport)

IJs & Wind: Ook van invloed!

Bewegend water & lucht

neemt deeltjes mee!

Bodemerosie

Bodem spoelt weg door wind/water/ijs: Meestal regenwater!

In het Taurusgebergte, in het zuidwesten van Turkije, vindt veel ontbossing plaats. Dit leidt in het omliggende gebied regelmatig tot overstromingen.
Leg uit dat ontbossing in het Taurusgebergte kan leiden tot overstromingen in het omliggende gebied.
Je uitleg moet een oorzaak-gevolgrelatie bevatten.

Bodemerosie

Bodem spoelt weg door wind/water/ijs: Meestal regenwater!

Door ontbossing (of bijvoorbeeld overbeweiding)...

Is er minder vegetatie

en zijn er minder wortels die de bodem bij elkaar houden

Waardoor de bodem kwetsbaarder is voor erosie bij regenval

Verwering door temperatuurverschillen

• Iets dat opwarmt, zet uit. Iets dat afkoelt krimpt (meestal)
• Steen warmt overdag op, koelt in de nacht af 
  
• Uitzetten, krimpen, uitzetten, krimpen --> Scheuren 
  
• Denk aan een theeglas! 
  

Verwering door vorst

• Water komt in kieren,  
  
• Het gaat vriezen 
  
• Bevroren water (ijs) zet uit 
  
• IJs drukt de steen uit elkaar
  
• Steen breekt 
  

Verwering door wortels

• Wortels zetten uit, 
  
• in de kieren van de steen (vergelijkbaar met vorstverwering) 
  
• en duwen de steen uit elkaar
  
• waardoor de steen uit elkaar valt 
  

Chemische verwering

Wat zijn chemische reacties?

• Iets lost op
  
• Denk aan suiker dat oplost in (heet) water, zoals thee
  
• Of zout water in de zee
  
• Er ontstaat een nieuwe “stof”; de oude steen vergaat! 
  

Chemische Verwering

Mechanische Verwering

Erosie

Verwering

Samenvatting:

Erosie: slijtage van een vast oppervlak wat wordt verplaatst of verdwijnt

Verwering: Gesteente wordt afgebroken, maar blijft op dezelfde plaats

   - Chemische verwering (oplossen, bijvoorbeeld in water)

   - Mechanische verwering (in stukken breken)

       - Vorst (water zet uit, breekt steen in stukken)

      - Krimp/uitzetten (door temperatuurverschillen)

      - Plantenwortels die het uit elkaar drukken

Sedimentatie

Sedimentatie

Hoe steiler de rivier

Hoe meer erosiekracht

Hoe minder steil de rivier

Hoe meer sedimentatie

--> Eerst de zware delen (grind), later de lichtere delen (eerst zand, dan klei). 

--> Rivier sorteert materiaal!

Sedimentatie in laagland: Delta

In laagland kan de rivier splitsen

Vaak in een "driehoek"

Griekse letter Delta 

= I>

Delta in Nederland

Voordelen delta:

- Vruchtbaar (door sediment)

- Handel (dicht bij zee)

Van oudsher dichtbevolkt gebied (Nijl, Indus, Mekong).

Morene

Puinhelling

Puinwaaier

Een verzameling losse stukken steen die in een gebergte in een vrije val naar beneden zijn gekomen en aan de voet van een helling liggen.

Sediment, neergelegd door een gletsjer.

Kegelvormige puinhelling die ontstaat op een plotselinge overgang in reliëf.

Sedimentatie in hoogland

Morene: Sediment, neergelegd door een gletsjer.

Puinhelling: Een verzameling losse stukken steen die in een gebergte in een vrije val naar beneden zijn gekomen en aan de voet van een helling liggen.

Puinwaaier: Kegelvormige puinhelling die ontstaat op een plotselinge overgang in reliëf.

Gebruik eventueel het internet.
Devils Tower is ontstaan door het opstijgen van magma, maar vulkanische erupties zijn er waarschijnlijk nooit geweest. Bij Yellowstone (National Park) en in de Cascade Range is wel sprake van actief vulkanisme.
Geef aan op welke wijze het vulkanisme
− bij Yellowstone ontstaat;
− in de Cascade Range ontstaat.

Gebruik bron 1.
Geef aan tot welke hoofdgroep het gesteente behoort
− waaruit Devils Tower bestaat;
− dat in de omgeving van Devils Tower aan het oppervlak ligt.

Gebruik bron 1.
Het ontstaan van Devils Tower is in drie stappen te beschrijven.
De eerste stap is al in bron 1 gegeven.
Geef een beschrijving van de volgende twee stappen.

Gebruik het internet.
In welke zee of oceaan wordt het verweringsmateriaal van Devils Tower uiteindelijk afgezet?

Gebruik bron 1. Devils Tower en de nabij gelegen Black Hills liggen midden in de
Great Plains. De Great Plains worden gekenmerkt door steppevegetatie.
Bij Devils Tower en de Black Hills komt een andere vegetatie voor.
Leg uit dat de vegetatie bij Devils Tower en de Black Hills anders is dan
die in de omliggende Great Plains.
Je uitleg moet een oorzaak-gevolgrelatie bevatten.

Aan de slag

Check magister