YH4-TH6-BS4

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Leerdoelen BS3

1. Je kunt toelichten wat gedrag is en hoe gedrag is ingedeeld.
2. Je kunt omschrijven wat ethologie inhoudt.
3. Je kunt omschrijven hoe je gedrag kunt bestuderen.

Is dit een ethogram
en/of een protocol?

1. Zowel een ethogram als een protocol
2. Ethogram
3. Protocol
4. Geen van beiden

Wat is ethologie?

1. Het bestuderen van gedrag
2. Het beïnvloeden van gedrag
3. Het gedrag van dieren veranderen
4. Het gedrag van mensen veranderen

Wat weet je van een ethogram?

Wat is NIET waar?

1. Je schrijft op wat een dier doet
2. Een gedragshandeling wordt omschreven
3. Je schrijft bijv. op dat een hond agressief is
4. Het is een lijst met beschrijvingen van gedrag

Wat is een protocol?

1. Je schrijft op wat je van het gedrag vindt
2. Een lijst waarop je kunt zien hoe vaak een gedragshandeling voorkomt bij één dier
3. Je schrijft op wat het dier doet
4. Een lijst waarop je kunt zien hoe vaak een gedragshandeling voorkomt bij alle dieren van één soort

Zet de volgende begrippen in de juiste volgorde. Begin met de kleinste eenheid

1

2

3

4

gedrag

gedragselement

gedragsketen

gedragssysteem

Voor welke beroepen/instanties is onderzoek naar het gedrag van dieren interessant?

gedragsonderzoek is belangrijk!

* dierenwelzijn bepalen (dierentuinen, dierenartsen)

* gedragsproblemen identificeren en behandelen (trainers)

* factoren die het gedrag van een dier beïnvloeden 

Thema 6 Waarneming en gedrag

BS4 vorming van gedrag

Leerdoelen BS4

1. Je kunt toelichten dat gedrag deels erfelijk bepaald is.
2. Je kunt de dynamische relatie omschrijven tussen een organisme en zijn omgeving.

BEGRIPPENLIJST

erfelijke/aangeboren eigenschappen

motivatie

periodieke invloeden

voortplantingsprikkel

biologische klok

sleutelprikkel

supranormale prikkel

Wat veroorzaakt gedrag?

Gedrag kent verschillende vormen en functies.

We maken onderscheid tussen:

• Aangeboren gedrag (erfelijke eigenschap)
• Aangeleerd gedrag (ervaring)

factoren die rol spelen bij gedrag

Wat veroorzaakt gedrag?

(motivatie)

Motivatie = de bereidheid om een bepaald gedragssysteem uit te voeren

De motivatie wordt bepaald door de interne prikkels en externe prikkels

Motivatie = prikkelsterkte intern + prikkelsterkte extern

Voorbeeld:

Je ziet een heel lekker ijsje (sterke externe prikkel) maar je hebt net gegeten (zwakke interne prikkel). Als het ijsje lekker genoeg lijkt is je motivatie om tot voedingsgedrag (gedragsysteem) over te gaan nog hoog genoeg om het ijsje op te eten. Een portie spruiten levert echter niet een hoog genoege motivatie op om nog te gaan eten. 

Prikkels en motivatie

Periodieke invloeden

Interne communicatie geregeld door hormoonstelsel en zenuwstelsel. Dit beïnvloedt weer motivatie voor bepaald gedrag. Concentratie hormonen veroorzaken voortplantingsgedrag, maar daglengte beïnvloedt ook voortplantingsgedrag. 

sleutelprikkel

supranormale prikkel

De rode kleur in de bek van het koekoeksjong is een ... voor de heggenmus om het koekoeksjong te voeren, zelfs vaker dan zijn eigen jongen.

1. sleutelprikkel
2. impuls
3. prikkel
4. supranormale prikkel

begrippen

sleutelprikkel 

* prikkel die een doorslaggevende rol speelt bij het vormen van gedrag

* door een sleutelprikkel komt erfelijk gedrag tot uiting

supranormale prikkel

* prikkel die een sterkere motivatie en grotere kans op respons opwekt

* deze respons is erfelijk bepaald en is voorspelbaar

begrippen

motivatie

* bereidheid om bepaald gedrag uit te voeren, bepaalt kans op gedrag 

* hoe groter interne en/of externe prikkels, hoe groter motivatie

adequaat gedrag

* vergroot kans op overleven + vergroot fitness (aantal nakomelingen)

* wordt doorgegeven via genen en leren

* frequentie gedrag neemt toe door natuurlijke selectie

Sleutelprikkels bij mensen

Aan de slag met de leerdoelen

Leerdoel 1:

Maak opdracht 30 t/m 33 in de online methode

Leerdoel 2: 

Maak opdracht 34