Hoofdstuk 4: verantwoordelijkheid: morele en juridische verantwoordelijkheid

• Filosofie
• Secundair onderwijs

Hoofdstuk 4: verantwoordelijkheid: morele en juridische verantwoordelijkheid

Frankfurt cases

• Is Jones verantwoordelijk voor de overval?
• Wat verandert het implantaat in Jones' hoofd aan zijn keuzevrijheid?

Lesdoelen

• Vanuit de visie van Frankfurt uitleggen waarom keuzevrijheid niet noodzakelijk is voor morele verantwoordelijkheid.
•  Vanuit Strawsons visie uitleggen waarom determinisme irrelevant is voor morele verantwoordelijkheid
• Uitleggen hoe we volgens Hamer vrije wil gebruiken als verklaring voor onze fouten maar ook voor onze verdiensten.

Morele verantwoordelijkheid

Algemene opvatting morele verantwoordelijkheid = 

• handelen uit vrije wil
• keuzevrijheid: er moeten meerdere opties zijn

Frankfurt case = betwisting van principe van keuzevrijheid

Frankfurt case (bv. overval met chip)

Stelling van Frankfurt: Keuzevrijheid is niet noodzakelijk voor morele verantwoordelijkheid.

 De casus van Jones

• Jones pleegt een bankoverval.
• Black heeft een chip geïnstalleerd om hem te dwingen als hij twijfelt.
• Jones besluit zelf de overval door te zetten, zonder dat de chip wordt geactiveerd.

Conclusie

• Jones handelt volgens zijn eigen wil en verlangen.
• De dreiging van de chip is irrelevant.
• Hij is moreel verantwoordelijk, ondanks dat hij geen keuzevrijheid had

Rita Carter en de illusie van beslissingsvrijheid

De illusie van vrije wil verklaart vanuit de evolutietheorie.

Welk evolutionair voordeel heeft de illusie van de vrije wil volgens Carter? 

• Opdracht 13 pp 93

Rita Carter en de illusie van vrije wil

•  Illusie van vrije wil helpt ons geloven in persoonlijke verantwoordelijkheid.
• Dit bevordert:

1. Sociale cohesie
2. Samenwerking in groepen
3. Orde in de samenleving

•  Evolutionair voordeel: Het maakt succesvol samenleven mogelijk.

Peter Strawson en morele reactieve attitudes

 Kernidee:

Onze sociale relaties worden gekenmerkt door emotionele reacties op daden en intenties, zoals: dankbaarheid - boosheid - wrok - vergeving -... = morele reactieve attitudes

Waarom belangrijk?

Essentieel voor interpersoonlijke relaties

Basis voor moreel oordeel

Fundamenten van morele verantwoordelijkheid

Peter Strawson en morele reactieve attitudes

De filosofische vraag:

Zijn morele reacties gerechtvaardigd als ons gedrag volledig gedetermineerd is?

Strawsons antwoord:

Irrelevante vraag!

Reactieve attitudes zitten diep ingebed in sociale praktijken.

Ze zijn onvermijdelijk en blijven bestaan, zelfs als determinisme waar is.

Centrale rol in ons 'mens-zijn'

Juridische verantwoordelijkheid

• Juridische verantwoordelijkheid gaat over schuld en de vraag welke juridische consequenties er al dan niet aan die schuld moeten worden gekoppeld.
• Indien determinisme waar is (= geen controle over eigen beslissingsprocessen): kan je mensen dan nog aanhouden en straffen? 

Waarom schurken pech hebben en helden geluk: Jurriën Hamer

Tekst pp 95-96

Vragen pp 96