TL4 Taalverzorging H1+2 (herhaling) zonder ww-spelling

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Taalverzorging H1+2

H1:leestekens en hoofdletters

ww-spelling (apart)

formuleren: congruentie

H2: aan elkaar of los

ww-spelling: meerdere pv's in een zin 

woordvolgorde

 Nieuw: formuleren: samentrekking

Hoofdletters en leestekens

hoofdlettersenleestekenszijnbestwelbelangrijkwantdiezorgenervoordateentekstprettigleesbaarisalsiedereenmaarwatdoetdanwordjehelemaalgekiederekeerdatjezoietsalsditvoorjeneuskrijgttoch

Je hebt al eerder geleerd:

Wanneer je een hoofdletters, een punt, een komma of een dubbele punt gebruikt.

Toch?

ff checken!

Wanneer gebruik je géén hoofdletter?

1. Bij merknamen
2. Bij rivieren
3. Bij seizoenen
4. Bij namen van bedrijven

Welke is juist? Bij de aanhef van een brief/e-mail.

1. Mevrouw Van Dijk
2. Mevrouw van Dijk

Wanneer gebruik je een komma?
Kies meerdere antwoorden.

1. vóór een voegwoord
2. tussen twee persoonsvormen
3. na een uitroep
4. a, b en c

Wanneer gebruik je een dubbele punt?

Dubbele punt

Bij een uitleg: 

De school is al drie dagen dicht: het dak is ingestort, de directeur is verdwenen en er is brand uitgebroken in vijf lokalen.

Veelgemaakte fout:

Ik vind veel dingen lekker, zoals: pizza en patat.

Zo moet het wel:

Ik vind veel dingen lekker, zoals pizza en patat.

Neem het citaat over en plaats de benodigde leestekens.
Waar woon jij dan vroeg peter

Check

'Waar woon jij dan?', vroeg Peter.

of:

'Waar woon jij dan?' vroeg Peter.

Het mag ook met dubbele aanhalingstekens, als je maar met dezelfde opent en sluit. 

Klaas zei ik woon in zuid afrika
(plaats hoofletters en leestekens)

check:

Klaas zei: 'Ik woon in Zuid-Afrika.'

Marion zegt dat het heel ver weg is.

Is dit ook een citaat?

1. ja
2. nee

Check: Ik kan een citaat correct opschrijven.

😒🙁😐🙂😃

Congruentie

Wat is dat eigenlijk?

Doelen:

1. Je weet wat congruentie is
2. Je kunt congruentiefouten herkennen
3. Je kunt schrijven zonder congruentiefouten te maken.

Kijk eens naar de volgende zinnen:

1. De media schrijft veel over fatbikes.
2. Harddrugs wordt al jaren illegaal verkocht.
3. De Verenigde Staten is begonnen burgers te evacueren. 

Wat klopt hier niet? (denk aan het hartje: pv ow)

Hoe moet het wel?

Congruentie=

Congruentie houdt in dat het getal (meervoud of enkelvoud) van het onderwerp overeen komt met het getal van de persoonsvorm (het werkwoord). 

Je schrijft bijvoorbeeld: 'De leraar schrijft op het bord', en 'De leraren schrijven op het bord'

Nog een voorbeeld

Soms staan het onderwerp en de persoonsvorm ver uit elkaar. Dan gaat het sneller mis:

De oplichter keek erg opgelucht toen de rechters hem uiteindelijk strafte met een korte gevangenisstraf.

Wat klopt hier niet?

Ik kan congruentiefouten herkennen.

😒🙁😐🙂😃

Aan elkaar of los? (H2)

Dat maakt soms nogal een verschil!

Doel:

Je kunt woorden die aan elkaar horen correct spellen.

Spelling algemeen:

- Je weet hoe je samenstellingen maakt en wanneer je een tussenletter gebruikt.

- Je weet wanneer je een apostrof (hoge komma) gebruikt.

- Je weet wat een samentrekking is.

Wat moet je hier doen???

Aan elkaar:

• samenstellingen: familiezwembad, coronapatiënt 

• splitsbare werkwoorden: bijkomen, opruimen, oversteken, nakomen, uitslapen
• voorzetsels met -er, daar-, hier-, waar-: ermee, hiervoor, waarmee etc.
• getallen: vijfendertig, achtentwintig, drieduizend

Koppelteken

Dat is gewoon een streepje tussen twee woorden.

Functie: zorgt ervoor dat het woord uit te spreken is.

karate-examen

na-apen

informatie-uitwisseling

Trema

Onderzeeër

geïrriteerd

Gebruik je ook om de uitspraak aan te geven.

Meestal geen samenstelling (bij koppelteken meestal wel).

 

Hoe schrijf je: drieentwintig

1. drie-en-twintig
2. drieëntwintig
3. drietwintig
4. drieeentwintig

Hoe schrijf je: beinvloeden

1. be-invloeden
2. beïnvloedden
3. beïnvloeden
4. beinvloeden

Hoe schrijf je: geinteresseerd

1. geinteresseerd
2. geïntereseerd
3. ge-interesseerd
4. geïnteresseerd

Hoe schrijf je: autoonderdelen

1. autoonderdelen
2. auto-onderdelen
3. autonderdelen
4. autoönderdelen

Hoe schrijf je: astmaaanval

1. astmaanval
2. astmaáanval
3. astma-aanval
4. stamaanval

Hoe schrijf je: stereoinstallatie

1. stereo-installatie
2. stereoinstalatie
3. stereoïnstalatie
4. stereo-instalatie

Ik weet welke woorden aan elkaar of los moeten worden geschreven.

😒🙁😐🙂😃

Nog lastig?

Je kunt oefenen op cambiumned.nl

https://www.cambiumned.nl/theorie/spelling/spellingsregels/aan-elkaar-of-los/ 

Formuleren: Woordvolgorde

In samengestelde zinnen

en 

uitdrukkingen

Een samengestelde zin

wat is dat ook alweer???

check

Een zin met meerdere persoonsvormen.

Gister gingen we uit eten en daarna liepen we samen naar huis.

Uitdrukkingen

Je mag de woordvolgorde niet veranderen!

Je mag een gegeven paard niet in de bek kijken.

Met veel kunst- en vliegwerk.

Formuleren: samentrekking

Om overbodige herhalingen te voorkomen, kun je soms een stukje weglaten in een zin.

Dan trek je twee stukken samen, oftewel een samentrekking.

Ik drink graag koffie, maar Rohan drinkt liever thee.

Ik drink graag koffie, maar Rohan liever thee.

Foutieve samentrekkingen:

1. Zijn broek kost 80 euro en vind ik niet mooi.

2. Er wordt een verkeersdrempel aangelegd en huizen gebouwd.

3. De boot was goed uitgerust en de bemanning ook.

Wat gaat hier fout?

1. Zijn broek kost 80 euro en vind ik niet mooi.

Wat gaat fout?

'zijn broek’ is in de eerste zin onderwerp en de tweede zin lijdend voorwerp. 

(de grammaticale functie is niet hetzelfde)

Hoe moet het wel? Met een verwijswoord als voegwoord:

"Zijn broek kost 80 euro, maar ik vind hem niet mooi."

Met twee losse zinnen:

"Zijn broek kost 80 euro. Ik vind hem niet mooi."

2. Er wordt een verkeersdrempel aangelegd en huizen gebouwd.

Wat gaat hier fout? Congruentie!

na ‘en’ moet worden ingevoegd worden

De grammaticale vorm klopt niet: enkelvoud/meervoud

verkeersdrempel = enkelvoud en huizen = meervoud

3. De boot was goed uitgerust en de bemanning ook.

Wat gaat fout?

Uitgerust heeft hier twee keer een andere betekenis.

De uitrusting van de boot gaat over spullen/onderdelen.

De bemanning is uitgerust en dus niet moe. Uitrusten is hier een werkwoord.

Goed of fout?

De pizza is klaar en gaan we meteen opeten.

1. goed
2. fout

De pizza is klaar en gaan we meteen opeten.

FOUT

want: in het eerste stuk van de zin is de pizza het onderwerp en in het tweede gedeelte (na 'en') niet (lijdend voorwerp). Deze mag niet ineens ook onderwerp worden. Dus je gebruikt een verwijswoord.

Correct: De pizza is klaar en we gaan hem meteen opeten.

goed of fout?

In Villa Kakelbont wordt niet meer zelf gekookt, maar nog wel maaltijden geserveerd.

1. goed
2. fout

In Villa Kakelbont wordt niet meer zelf gekookt, maar nog wel maaltijden geserveerd.

FOUT!

enkelvoud/meervoud

Zo moet ie wel:

In Villa Kakelbont wordt niet meer zelf gekookt, maar worden nog wel maaltijden geserveerd.

goed of fout?

De kortingsactie geldt in alle HEMA-winkels en ook voor aankopen via de website.

1. goed
2. fout

Goed

Dit is geen foutieve samentrekking. In de zin is er geen sprake van een werkelijke samentrekking van zinsdelen, maar een opsomming ( door het woordje "en") van waar de kortingsactie geldt.

Ik kan foutieve samentrekkingen herkennen en verbeteren.

😒🙁😐🙂😃

www.cambiumned.nl

Komma's gebruik je:

1. Voor een voegwoord (want, omdat, dus etc.)

Ik ga naar huis, want ik ben ziek.

2. Tussen twee persoonsvormen

Wie dit kan, mag alvast verder werken.

3. Na een uitroep of naam

Peter, kom even!

Jemig, wat een werk!