10.6 - Het hormoonstelsel

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo
• Leerjaar 3,4

Basisstof 6: Het hormoonstelsel

Wat bespreken we

Hormonen

Aanmaak van hormonen

Hypofyse

De schildklier

Diabetes (suikerziekte)

Bijnieren

Hormoonstelsel

Hormonen regelen langzame, langdurige processen:

• groei en ontwikkeling 
• stofwisseling  
  
• voortplanting
  

Hormonen

• specifieke werking op bepaalde organen
• hormoonklieren  maken hormonen en geven die direct af aan het bloed
• via het bloed komen hormonen in het hele lichaam
• Bv; hormonen stimuleren de verbranding in cellen (stofwisseling)

Verschil hormoonklier/ verteringsklier

Verteringsklier: 

Maakt verteringssap

Heeft een afvoerbuis om het verteringssap af te voeren

Hormoonklier:

Maakt hormonen

Heeft geen afvoerbuis: geeft hormonen af aan het bloed

Hormonen die je moet kennen:

1  Hormoon  van de hypofyse

3 Schildklierhormoon

5 Adrenaline (bijnieren)

6 Insuline (eilandjes van Langerhans)

6 Glucagon

7 Vrouwelijke geslachtshormonen 

8 Mannelijke geslachtshormonen

Hypofyse	- groeihormoon regelt groei van botten (groeispurt in puberteit ) - hormonen die andere hormoonklieren aansturen
Schildklier	- schildklierhormoon beïnvloed stofwisseling en groei en ontwikkeling (stimuleert verbranding in de cellen)
Eilandjes van Langerhans	insuline en glucagon houden het glucosegehalte van het bloed min of meer constant
Bijnieren	- adrenaline versnelt de stofwisseling, versnellen van hartslag en ademhaling * enige hormoon met snelle, kortdurende werking

Werking adrenaline:

- glycogeen in de lever en spieren wordt heel snel omgezet in glucose

- glucose wordt opgenomen in het  bloed

- glucosegehalte van bloed stijgt

Hypofyse

1. De hypofyse is een hormoonklier in de hersenen.
   
2. Het maakt het groeihormoon
   
3. De hypofyse beïnvloedt andere hormoonklieren (zoals de geslachtsorganen)
   

Hypofyse: productie van hormonen voor regeling groei, beïnvloeden van andere hormoonklieren 

9.1 

Schildklier

• De schildklier maakt schildklierhormoon: 
  
• Schildklierhormoon regelt verbranding in de cellen
  
• Te weinig schildklierhormoon: Je bent koud en moe en wordt dikker.
  
• Te veel schildklierhormoon: Je hebt het warm, bent bewegelijk, valt af.
  

De bijnier

• De bijnier ligt boven de nier
  
• De bijnier maakt adrenaline
  
• Adrenaline = paniekhormoon
  

Zorgt voor:

=> snellere hartslag

=> snellere ademhaling

=> meer verbranding

Dus meer energie

De eilandjes van Langerhans produceren insuline en glucagon

voor constanthouding bloedsuikerspiegel

(zorgt ervoor dat er altijd ongeveer evenveel suiker 

in je bloed is)

Glucose 

Insuline

Glycogeen 

Glucagon

Glycogeen wordt opgeslagen in de cellen van de lever en in cellen van spieren

Bloedsuikerspiegel schommelt altijd rond de 0,1%

Insuline

• Veel glucose
• Meer Insuline aangemaakt
• Glucose omgezet tot glycogeen (opgeslagen vorm in de spier en lever)

Glucagon

• Weinig glucose
• Wordt er glucagon afgegeven.
• Glucagon zorgt ervoor dat glycogeen wordt omgezet in glucose.
  
• De hoeveelheid suiker in je bloed wordt hoger.
  

          glycogeen => glucose

Regeling glucosegehalte

Diabetes

- Eilandjes van Langerhans maken te weinig insuline/ reageert niet meer goed op insuline

- minder glucose wordt omgezet in glycogeen = glucosegehalte van bloed stijgt

- Diabetes type 1 = lichaam maakt geen of te weinig insuline aan

Diabetespatiënten hebben
een .... aan insuline.

1. teveel
2. tekort

Waar wordt insuline geproduceerd?

1. Hypofyse
2. Teelbal
3. Schildklier
4. Eilandjes van Langerhans

Insuline..

1. Verhoogt het glucosegehalte in het bloed
2. Verlaagt het glucosegehalte in het bloed

Wat is de functie van insuline?

1. Omzetten glucose naar glycogeen
2. Omzetten glycogeen naar glycose
3. Afbreken van glucagon
4. Opbouwen van glucagon

Wat is insuline?

1. Een suiker
2. Een hormoon
3. Een verteringssap

Door insuline wordt de bloedsuikerspiegel

1. Hoger
2. Lager

Wat is geen hormoonklier?

1. Eilandjes van Langerhans
2. Hypofyse
3. Nieren
4. Schildklier

Komt het product van de hormoonklier in heel het lichaam?

1. Ja, via het bloed
2. Ja, via het speeksel
3. Nee, blijft alleen in het orgaan
4. Nee, blijft alleen in de mond

De werking van de schildklier wordt geregeld door een andere hormoonklier.
In de afbeelding zijn enkele hormoonklieren in het lichaam van een vrouw met een letter aangegeven.
Welke letter geeft de hormoonklier aan die de werking van de schildklier regelt?

1. P
2. Q
3. R
4. S

Welke hormoonklier ligt bij het strottenhoofd?
En wat wordt ermee geregeld?

1. Hypofyse, verbranding en ontwikkeling
2. Schildklier, verbranding en ontwikkeling
3. Hypofyse, ademhaling
4. Schildklier, ademhaling

Welke klier kan een hormoonklier zijn?

1. klier 1
2. klier 2
3. geen van beiden
4. allebei