VWO 4, geschiedenis van het racisme, sprint 2

VWO 4, geschiedenis van het racisme, sprint 2

Geschiedenis klas 4 

Racistische geschiedenis

Voorbereiding:

nvt

In de les: 

- binnen = beginnen: 

- komende periode:

- Racisme; betekenis en begrip

- Aan het werk: 

- Afsluiting

Huiswerk volgende les: 

4

Deelvragen:

- In hoeverre verlichte en romantische denkbeelden bijdroegen aan de ontwikkeling van het nationalisme in de 19e eeuw.

- In hoeverre de evolutietheorie, rassendenken en eugenetica bij het nationalisme een rol speelde in de 19e en de 20e eeuw.

- Hoe geschiedenis en identiteit met elkaar verweven zijn. 

- Een interpretatie formuleren m.b.t. de geschiedenis van het racisme op basis van historische argumenten en kennis van de tijdvakken en kenmerkende aspecten.

Racisme

Rationalisme

- Is waarneming inderdaad de enige bron van kennis? 

- Zuivere empirie kan misleidend zijn. 

- Betrouwbare kennis kan alleen ontstaan door waarnemingen te combineren met rationeel (verstandelijk) redeneren. 

Verlichting; Theorie & praktijk 

- Vrijheid en democratie (zoals in westerse landen) 

ondenkbaar zonder de achttiende-eeuwse Verlichting. 

Vrijheid

gelijkheid

Democratie

Rechtvaardigheid

Zingeving

Mensenrechten

Welvaart

Wetenschappelijk denken: continuiteit of verandering?

 Oudheid                                             Middeleeuwen                                              Renaissance/humanisme

Opdracht: 

- Bekijk de kenmerkende aspecten (4, 9, 14, 17, 18, 19 en 20) in je boek. 

- Benoem één verandering in het wetenschappelijk denken in de periode oudheid - renaissance

- Benoem één continuïteit in het wetenschappelijke denken in deze periode. 

Empirisme

- Zelfstandig ontdekken van de wereld; ontdekkingsreizen (KA)

- bestudering van het heelal

- bestudering van het menselijk lichaam; anatomisch onderzoek

- Experimenteel onderzoek = onderzoek door zelf uit te proberen en waar te nemen. 

John Locke

- Tabula rasa; onbeschreven blad (Aristoteles, Thomas van Aquino)

'Laten we ervan uitgaan dat de geest een blanco papier is waar geen letters op staan, zonder enige ideeën dus. Waardoor wordt dat papier dan beschreven? Waar komt die enorme voorraad aan drukke en grenzeloze verbeelding vandaan die mensen erop schilderen in een bijna eindeloze verscheidenheid? Waar komt alle grondstof voor redeneren en kennis vandaan? Hierop antwoord ik in één woord: van de ervaring."

René Descartes - Cogito ergo sum

 

"Omdat we weten dat onze zintuigen ons soms bedriegen, was ik bereid om te veronderstellen dat niets werkelijk zo bestond als het door onze zintuigen tot ons doordringt. Dezelfde indrukken die we ervaren als we wakker zijn, kunnen we ook ervaren als we slapen, terwijl er op dat moment niets van waar is. Daarom bedacht ik dat alles wat ooit in mijn gedachten kwam als ik wakker was, niet meer waarheid bevatte dan de illusies van mijn dromen. 

Maar daarna besefte ik meteen dat, terwijl ik al wilde gaan denken dat alles vals was, het absoluut noodzakelijk was dat ik, die dit bedacht, iets zou moeten zijn. Ik begreep dat deze waarheid: ik denk, dus ik besta- zo zeker was dat die op geen enkele manier aan het wankelen zou kunnen worden gebracht. Dus concludeerde ik dat ik dit zonder probleem kon accepteren als het eerste beginsel van de filosofie waarnaar ik op zoek was."

Isaac Newton
 

- Eén groot samenhangend systeem met natuurwetten. 

- Beginselen van de schepping ontdekt? 

- Enorme invloed op het denken van mensen over natuur, de wereld en god. 

"Nature and nature's laws lay hid in night,

God sayd: Let Newton be! - And al was light."

Montesquieu (1689-1755), De l’Esprit des Lois 

(1748), Boek 15, hoofdstuk 5:

"Als ik zou moeten aantonen dat wij het recht hebben om negers tot slaven te maken, dan is dit wat ik zou zeggen. 

Nadat de volken van Europa de volken van Amerika hadden uitgeroeid, moesten ze ertoe overgaan de volken van Afrika tot slaven te maken, om zich daarvan te bedienen om zulke grote stukken land in cultuur te kunnen brengen. Suiker zou te duur worden als men de plant die suiker voortbrengt niet door slaven liet bewerken." 

Montesquieu (1689-1755), De l’Esprit des Lois (1748), Boek 15, hoofdstuk 5:

"Degenen over wie ik het heb, zijn helemaal zwart vanaf hun voeten tot en met hun hoofd. Ze hebben zo’n platte neus, dat het haast onmogelijk is hen te beklagen. Men kan zich niet voorstellen dat de geest van God, die zeer wijs is, een ziel zou hebben geplaatst in een geheel zwart lichaam, en al helemaal geen goede ziel. (..) Een bewijs dat negers geen gezond verstand hebben is dat zij een glazen ketting mooier vinden dan een gouden ketting, wat bij beschaafde volken niet voorkomt. Het is onmogelijk om ons voor te stellen dat die lieden mensen zijn. Want als men zou denken dat zij mensen zijn, zou men ook kunnen denken dat wij zelf geen christenen zijn." 

Montesquieu (1689-1755), De l’Esprit des Lois (1748), Boek 15, hoofdstuk 5:

"Kleine geesten overdrijven het onrecht dat men de Afrikanen zou aandoen te veel. Want als dit onrecht zo groot zou zijn als zij zeggen, zou het dan niet in de hoofden van de Europese vorsten zijn opgekomen, die immers onderling toch al zo veel nutteloze overeenkomsten sluiten, om ook een overeenkomst te sluiten betreffende medelijden en barmhartigheid?"

Nationalisme in theorie

- Het gevoel dat je bij een bepaald volk hoort en daar trots op bent. 

- Onder invloed van de Romantiek: beweging die ontstond als reactie op de verlichting;

- Gevoelsmatige boven het rationele. 

- Eenheid van het eigen volk in taal, cultuur en geschiedenis. 

- Elk volk moet een onafhankelijke staat krijgen met een eigen, nationale regering. 

- Verschil tussen natie en staat. 

- De restauratie had de belangen van volken niet meegenomen. 

Verlichting

Romantiek

Rouseau:

Algemene volkswil:

Volonté Generale

REDE

GEVOEL

De Romantiek

De Romantiek is een culturele stroming die wordt gekenmerkt door:

• Een sterke nadruk op het gevoelsleven
• Een afkeer van de stad en een liefde voor de natuur
• Waardering voor het 'onbedorven' leven van boeren en voor tradities en culturele verschillen
• Grote belangstelling voor de geschiedenis en middeleeuwen

Nationalisme in de praktijk

- 1821-1832: Opstand van de Grieken

- De Grieken waren de eerste in Europa die in opstand kwamen. 

- Griekenland: Bakermat van de democratie. 

1830: Belgische opstand; meer liberaal dan nationalistisch

1848: Duitsland en Italie; Het lukte niet om langs democratische weg een eenheidsstaat te creëren. Later in de 19e eeuw wel door oorlog en verovering. 

De maakbare mens. 

1. Biologisering van Menselijk Gedrag & Racisme als 'Wetenschap'

✅ Darwins evolutietheorie werd misbruikt om menselijke verschillen biologisch te verklaren.

✅ Sociaal-darwinisme introduceerde het idee van "natuurlijke selectie" en "survival of the fittest" binnen samenlevingen.

✅ Raciale hiërarchieën werden gepresenteerd als een biologisch gegeven, niet als een sociaal construct.

De maakbare mens. 

2. De Opkomst van Eugenetica & Institutionalisering van Racisme

✅ De ontdekking van DNA leidde tot de eugenetica: een poging om 'goede' genen te bevorderen en 'slechte' genen uit te schakelen.

✅ Sterilisatieprogramma’s in de VS en Europa richtten zich op ‘ongewenste’ genetische eigenschappen.

✅ Nederlandse bevolkingsselectie, zoals bij de Wieringermeer-kolonisatie, toonde het eugenetische denken in de praktijk.

De maakbare mens. 

3. Wetenschappelijke Geloofwaardigheid van Racisme

✅ Rassenleer werd interdisciplinair onderzocht en lange tijd als wetenschappelijk valide beschouwd.

✅ Antropologen en genetici probeerden rassen objectief te classificeren, vaak op basis van koloniale vooroordelen.

✅ Metingen van schedels en andere kenmerken werden gebruikt als ‘bewijs’ voor witte superioriteit.

De maakbare mens. 

5. Heropleving van Genetisch Determinisme (1970-2000)

✅ Sociobiologie en criminologisch onderzoek brachten genetica terug in discussies over menselijk gedrag.

✅ Wouter Buikhuisen (NL) en Edward O. Wilson (VS) onderzochten biologische oorzaken van criminaliteit en sociaal gedrag.

✅ Kohnstamm (2000) suggereerde dat de achterstand van allochtonen mogelijk genetisch verklaard kon worden, wat veel kritiek opleverde.

De maakbare mens. 

6. Conclusie: Wetenschap als Rechtvaardiging voor Racisme

✅ Genetica heeft vanaf de 19e eeuw een cruciale rol gespeeld in de legitimering van racistische ideeën.

✅ Biologische verklaringen boden een schijnbaar objectieve basis voor ongelijkheid en discriminatie.

✅ Ondanks wetenschappelijke vooruitgang blijft genetisch determinisme een terugkerend argument in sociale debatten.

✅ Kritisch denken en ethische reflectie zijn essentieel om de misbruik van genetica in maatschappelijke vraagstukken te voorkomen.

Geschiedenis klas 4 

Racistische geschiedenis

Voorbereiding:

nvt

In de les: 

- binnen = beginnen: 

- komende periode:

- Racisme; betekenis en begrip

- Aan het werk: 

- Afsluiting

Huiswerk volgende les: 

5

Deelvragen:

- Op welke manier zich in de koloniën verzet ontwikkelde tegen het Europeaanse superioriteitsdenken en racisme.

- In hoeverre rassendenken, eugenetica en het nationalisme van de 19e eeuw een rol speelde in de totalitaire ideologieën van het nationaalsocialisme en het fascisme.

- Een interpretatie formuleren m.b.t. de geschiedenis van het racisme op basis van historische argumenten en kennis van de tijdvakken en kenmerkende aspecten.

Racisme

Eugenetica: Geschiedenis en Toepassingen

Oorsprong: Francis Galton (halfneef van Charles Darwin) introduceerde in 1883 de term eugenetica, de leer van selectieve voortplanting om ‘de besten’ te stimuleren en ‘onvolwaardigen’ uit te sluiten.

Ideologische Verspreiding: Eugenetica werd breed omarmd in de twintigste eeuw, door zowel linkse als rechtse denkers, zoals John Maynard Keynes, Winston Churchill, Theodore Roosevelt en George Bernard Shaw.

Motivatie: Naast raciale en erfelijke ‘verbetering’ speelden volksgezondheid, criminaliteitsbestrijding en besparing van overheidsuitgaven een rol.

Eugenetische Maatregelen

- Gedwongen Sterilisatie: Vanaf 1899 voerden 35 Amerikaanse staten sterilisatie van verstandelijk gehandicapten door. In Europa gebeurde dit in Zwitserland (1912), Scandinavië en Duitsland.

- Wettelijke Beperkingen: Zwitserland verbood in 1912 geesteszieken om te trouwen, terwijl in Duitsland (1920) werd gediscussieerd over euthanasie voor ‘levensonwaardig leven’.

- Socialistisch Perspectief: Socialisten als Karl Evang en Sidney Webb steunden eugenetische politiek, vooral in Scandinavische landen, waar sterilisatie en geboortebeperking werden toegepast.

- Nazistische Toepassing: Nazi-Duitsland steriliseerde tussen 1933-1945 circa 400.000 mensen en vermoordde ongeveer 200.000 geestelijk gehandicapten en zieken als onderdeel van hun rassenleer.

Eugenetica - Evolutietheorie als Wetenschappelijke Rechtvaardiging

De ideeën van Charles Darwin over natuurlijke selectie werden door verschillende politieke en wetenschappelijke figuren vertaald naar de menselijke samenleving. Francis Galton, een halfneef van Darwin, introduceerde eugenetica als een wetenschappelijke manier om menselijke rassen ‘te verbeteren’. Dit leidde tot de overtuiging dat de menselijke soort niet alleen onderhevig was aan evolutie, maar dat de mensheid dit proces ook actief kon sturen.

Rassendenken en Nationalisme

Eugenetica werd vaak gekoppeld aan rassendenken, waarbij bepaalde groepen als ‘superieur’ of ‘inferieur’ werden beschouwd. Vooral in Duitsland, maar ook in andere landen, leidde dit tot de overtuiging dat het ‘zuiver houden’ van het eigen volk essentieel was voor nationale kracht. In nazi-Duitsland werd deze gedachte geïntegreerd in een breed scala aan beleidsmaatregelen, waaronder gedwongen sterilisatie en uiteindelijk genocide.

Ook buiten nazi-Duitsland speelde rassendenken een rol in nationalistische bewegingen. In Zweden en de Verenigde Staten werden eugenetische praktijken toegepast om de vermeende ‘kwaliteit’ van de bevolking te waarborgen. Zelfs binnen democratische landen werden wetenschappelijke argumenten gebruikt om bevolkingsgroepen te marginaliseren, vaak met een nadruk op sociale en economische kosten.

Eugenetica als Instrument voor Nationalistische Politiek

Eugenetica bood nationalistische regimes een instrument om de samenstelling van hun bevolking actief te beïnvloeden. Dit gebeurde niet alleen via sterilisatie, maar ook door wetgeving die huwelijken tussen bepaalde groepen verbood. In nazi-Duitsland leidde dit uiteindelijk tot het grootschalig uitmoorden van bevolkingsgroepen die als ‘onwaardig’ werden beschouwd. Zelfs in minder extreme vormen werd eugenetica in verschillende landen ingezet als een middel om de nationale volksgezondheid en productiviteit te verbeteren.

Eugenetica - De Rol van Evolutietheorie, Rassendenken en Eugenetica bij Nationalisme in de 19e en 20e Eeuw

In de 19e en 20e eeuw speelden de evolutietheorie, rassendenken en eugenetica een belangrijke rol bij de opkomst van nationalistische ideologieën. De evolutietheorie bood een wetenschappelijke basis voor de overtuiging dat rassen konden worden verbeterd, rassendenken bepaalde wie als ‘superieur’ of ‘inferieur’ werd beschouwd, en eugenetica bood een praktisch middel om deze ideologieën om te zetten in beleid. Hoewel deze ideeën in sommige gevallen werden ingezet om volksgezondheid en sociale stabiliteit te bevorderen, werden ze ook misbruikt voor extreme en onmenselijke maatregelen, met de Holocaust als ultiem dieptepunt.