Les 5 "Democratische Rechtsstaat"

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Welkom bij Geschiedenis

1. Terugblik 

De Britse kolonisatie van India

2. Leerdoelen

3. Democratische Rechtsstaat

Klassensamenleving en emancipatiebewegingen 

 (arbeiders en vrouwen) 

 Democratisering in de 19e eeuw 

(grondwet van 1848)

 Politiek-maatschappelijke stromingen

(socialisme, confessionalisme, feminisme en nationalisme)

Indiase Opstand óf Indian Mutiny?

Indian National Congress

Britse superioriteit

De Britse kolonisatie van India

Huiswerk vergelijken

Indian Mutiny

(Indiase muiterij)

In 1857 slaan Indiase troepen aan het muiten. De sepoys, Indiërs die voor Britten vochten, hadden verschillende redenen om in opstand te komen. In deze opdracht komen een sepoy en een Britse officier aan het woord. 

Gebruik bron A en bron B.

Vul het schema in (opdracht 1) én 

beantwoord de vragen (opdracht 2)

Bron A

• Wie is de auteur van dit document?
• Wat is de functie van de auteur?
• Wanneer is de bron geschreven?
• Welke oorzaken voor de opstand worden genoemd door de auteur?
• Wat spreekt vóór de betrouwbaarheid van deze bron?
• Wat spreekt tegen de betrouwbaarheid van deze bron?

Bron B

• Wie is de auteur van dit document?
• Wat is de functie van de auteur?
• Wanneer is de bron geschreven?
• Welke oorzaken voor de opstand worden genoemd door de auteur?
• Wat spreekt vóór de betrouwbaarheid van deze bron?
• Wat spreekt tegen de betrouwbaarheid van deze bron?

Analyse

• Welke religieuze redenen voor de Indian Mutiny herken jij?
• Welke politieke redenen voor de Indian Mutiny herken jij?
• Welke sociale redenen voor de Indian Mutiny herken jij?

Leerdoelen I

• Je kan enkele emancipatiebewegingen uit de 19e eeuw benoemen; waaronder van liberalen, confessionelen, arbeiders en vrouwen.
  
• Je kan enkele sociaal maatschappelijke bewegingen uit de 19e eeuw benoemen; waaronder liberalisme, socialisme, confessionalisme, feminisme en nationalisme.
• Je begrijpt dat het conflict tussen socialisme en liberalisme verband houdt met democratisering en emancipatie.
• Je begrijpt wat confessionalisme inhoudt en begrijpt dat dit een sociaal maatschappelijke beweging is waarbij mensen in alle sociaaleconomische lagen van de samenleving zaten.

D: Democratische Rechtsstaat

Leerdoelen II 

• Je begrijpt dat universeel kiesrecht (toenemende democratisering) een gevolg is van klassenstrijd.
  
• Je begrijpt welke strijd de "eerste generatie" feministen voerden.
• Je kent de Nederlandse grondwethervorming van Thorbecke (1848) en kan deze vergelijken met de Reform Bill.
• Je weet dat Nederland in 1917 en 1919 actief kiesrecht toekende aan haar volwassen mannelijke en daarna vrouwelijke bevolking.
  

D: Democratische Rechtsstaat

Tijdvak 8: Burgers en stoommachines

1800 n. Chr. - 1900 n. Chr.

(Moderne tijd)

Kenmerkende aspecten

Discussies over de "sociale kwestie"

De opkomst van emancipatiebewegingen

De opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen: liberalisme, socialisme, nationalisme, confessionalisme en feminisme

Voortschrijdende democratisering met deelname van steeds meer mannen en vrouwen aan het politieke proces

 Klassensamenleving en emancipatiebewegingen

Wat bepaalde je positie in de samenleving?

Bezit en inkomen!

Proletariaat

Romeins proletariërs: zonder bezit

Middenklasse

Bezittende klasse

Fabrikanten en bankiers

(liberalen)

Emancipatiebewegingen

Strijd om gelijke/betere rechten in de 19e eeuw:

• Emancipatie van rijke burgers (Reform Bill 1832; Grondwet 1848)
• Emancipatie van arbeiders (strijd om stemrecht en betere omstandigheden) – in stapjes tot 1919
• Emancipatie van vrouwen – tot 1919/nu

Arbeiders

Wat doen arbeiders?

• Organisatie in vakbonden
• Stakingen
• Informatie
• Werkonderbrekingen

Vrouwen

Wat doen vrouwen?

• Democratisering = Het proces van democratie verbreden/maatschappij democratischer maken

Wie wil sociale problemen oplossen?

1. Arbeiders zelf 
2. Vrouwen zelf (vrouwen mogen ook werken/hoeven niet alleen maar huisvrouw te zijn/economisch afhankelijk)
3. Buitenstaanders (bijvoorbeeld priesters; of een (kleine groep) fabriekseigenaren (Owen))
4. Progressieve liberalen in de politiek (Factory Acts 1833 óf Nederland 1874: Kinderwetje van Van Houten: kinderarbeid onder 12 jaar verboden)

Wie waren rijk in Nederland?

Liberalen (Fabrieks-eigenaren)

• Zij willen weinig regels van de overheid
• Overheid is niet verantwoordelijk voor mensen

Wie waren arm in Nederland?

Katholieken, protestanten en socialisten

• Katholieken, protestanten (Normale mensen, maar vooral Christenen, moeten worden geholpen door de Kerk. Vrouwenstemrecht? Nee, past niet bij de Christelijke manier van leven.)
• Socialisten (Geloof speelt geen rol. Overheid moet veel regels hebben. Overheid moet mensen helpen. Ook vrouwen moeten kunnen stemmen.)

Grondwet van 1848

J. R. Thorbecke

De grondwet van Thorbecke filmclip

Emancipatie van de liberalen!

De koning mag wel blijven, maar hij is niet meer de baas! De koning gebruikt anders belastinggeld voor oorlogen!

Nu gaan rijke mannen (liberalen) Nederland regeren!

• 15% van de Nederlanders mag stemmen
• Armen krijgen geen stemrecht

Wie betaalt, bepaalt!

Wat moet er in een grondwet staan?

• Recht van leven (geen doodstraf?)
• Vrouwen ook rechten
• Vrijheid van geloof
• Leerplicht
• Vrijheid van meningsuiting
• Vrijheid van burgers

Wat was slecht aan de oude grondwet?

De koning is de baas:

• De koning mag zelf alle ministers en het parlement benoemen.
• Hij mag zelf besluiten hoe Nederland geld uitgeeft (Willem II voert oorlogen in België en Indonesië)
• Daardoor ging Nederland failliet in 1840!

Democratisering

Iedereen mag stemmen, behalve:

• Vrouwen
• Jongeren (< 25 jaar)
• Armen (vermogen < 50 gulden)

Censuskiesrecht = democratie?

Vergelijkbaar met Reform Bill 1832?

Nieuwe wetten

• Iedereen Pensioen
• Werklozen krijgen uitkering
• Kinderbijslag
• Bijstandsuitkering
• Ziektekosten

Politiek-maatschappelijke stroming: Socialisme

Veel landen in Europa industrialiseren – ook in die landen komen “Factory Acts”. 

Verbetering in Nederland 1874

• Kinderarbeid verminderen
• Lunchpauze
• Controle door de overheid op nakomen afspraken

Factory Acts 1833

Robert Owen

Probeerde met het parlement en eigen coöperaties de levensstandaard van arbeiders te verbeteren!

This video is no longer available

Welke video was dit?

Socialisme in Nederland

Ferdinand Domela Nieuwenhuis (socialist) oprichter van de SDAP!

• De vraag naar de sociale wetten kwam van de socialisten!
• Doel: Kiesrecht voor iedereen (= Algemeen kiesrecht)
• Politieke partij: Sociaal-Democratische Arbeiderspartij
• 1917: Kiesrecht voor alle mannen

Politiek-maatschappelijke stroming: Confessionalisme

Protestanten en katholieken zijn eigenlijk vijanden van elkaar!

Protestanten onderdrukten tot 1848 katholieken via de wet!

Door liberale grondwet van 1848: vrijheid van geloof, dus katholieken mogen niet meer worden onderdrukt!

Samenwerking

Na 1860: Protestanten en katholieken gaan samenwerken om te strijden voor dezelfde dingen:

• Uitbreiding stemrecht (mannen)
• Overheid moet bijzondere scholen (= scholen die via de bijbel onderwijzen) betalen
• Confessionelen strijden tegen liberalen omdat deze een scheiding van kerk en staat willen in de wet

Samenwerking = Confessionalisme

Abraham Kuyper en Herman Schaepman

• Kuyper richt in 1879 de politieke partij ARP (Anti-revolutionaire partij) op
• Schaepman richt de katholieke partij op in 1904

Stiekem haten ze elkaar, toch werken deze confessionele partijen veel samen!

Doel: Arme katholieken en protestanten moeten emanciperen, zo kan het land Christelijk blijven.

Samenwerken met socialisten? Nee, die houden niet vast aan het geloof en steunen een andere rol van de vrouw. 

Politiek-maatschappelijke stroming: Feminisme

Mogen vrouwen werken in 1880?

• Alleen als het niet anders kan
• Lager loon dan mannen
• Overheidsbanen alleen voor ongehuwde dames
• Als je trouwt, wordt je ontslagen!
• Je plek is bij het gezin!

Mogen vrouwen naar school in 1880?

• Ze moeten nuttige dingen leren (zoals breien, koken, ...)
• Als je 13 bent, ben je uitgeleerd!

Mogen vrouwen stemmen in 1880?

• Natuurlijk niet!
• Ze zijn dom en emotioneel instabiel!

Mogen vrouwen seks hebben in 1880?

• Ja! Binnen het huwelijk om kinderen te krijgen!
• Buiten het huwelijk? Natuurlijk niet! (mannen ook niet, maar ze hebben soms behoeftes)
• Vrouw krijgt boete, de man niet

Feminisme (in Nederland)

Ideaal feminisme = gelijkheid man en vrouw!

Streven naar een gelijkwaardige positie voor de vrouw in de maatschappij, want in de 19e eeuw nog een ongelijke positie tussen man en vrouw.

In 19e eeuw: eerste feministische golf, eerste generatie feministen: welgestelde, rijke vrouwen streven vooral naar algemeen vrouwenkiesrecht.

Vanaf 1919 bereikt!

Politiek-maatschappelijke stroming: Nationalisme

1. Het politieke idee dat een staat/land voortkomt uit één volk met een culturele eenheid.

2. De wens van mensen die een taal en cultuur delen om één land te hebben.

3. (Overdreven) trots op je land: ‘Wij zijn de beste en dat moeten ze overal weten’

Muziek, kunst en volksverhalen

• 19e eeuw: De nieuwe Europese landen maakten allemaal een volkslied. 
• Landen vierden militaire overwinningen met muziek, zoals Oostenrijk in 1848: De Radetzkymars!

Britse superioriteit vs. Indian National Congress

Terug naar leerdoelen I

• Je kan enkele emancipatiebewegingen uit de 19e eeuw benoemen; waaronder van liberalen, confessionelen, arbeiders en vrouwen.
  
• Je kan enkele sociaal maatschappelijke bewegingen uit de 19e eeuw benoemen; waaronder liberalisme, socialisme, confessionalisme, feminisme en nationalisme.
• Je begrijpt dat het conflict tussen socialisme en liberalisme verband houdt met democratisering en emancipatie.
• Je begrijpt wat confessionalisme inhoudt en begrijpt dat dit een sociaal maatschappelijke beweging is waarbij mensen in alle sociaaleconomische lagen van de samenleving zaten.

D: Democratische Rechtsstaat

Terug naar leerdoelen II 

• Je begrijpt dat universeel kiesrecht (toenemende democratisering) een gevolg is van klassenstrijd.
  
• Je begrijpt welke strijd de "eerste generatie" feministen voerden.
• Je kent de Nederlandse grondwethervorming van Thorbecke (1848) en kan deze vergelijken met de Reform Bill.
• Je weet dat Nederland in 1917 en 1919 actief kiesrecht toekende aan haar volwassen mannelijke en daarna vrouwelijke bevolking.
  

D: Democratische Rechtsstaat

Wat heb je vandaag geleerd?

Wat gaan we volgende keer doen?

Oefenen, oefenen, oefenen

(met bronnen)

Werken aan praktische opdracht