4H 5.2 dl2 en 5.3

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

H5 Energie opslaan en gebruiken

Deze les:

- Terugblik 5.2 dl1

- 5.2 Vrijmaken van energie dl2: leerdoel 8

- Opdrachten

- Uitleg 5.3: leerdoelen 9 en 10

- voorbereiden Practicum

Twee keer inspannen, hoe verschilt dit van elkaar?

Terugblik vorige les

Leerdoel: Je legt uit hoe in het lichaam verschillende vormen van energie in elkaar over kunnen gaan.

Bekijk bron 5, 6, 7 en 8

Bespreek met je buurman/buurvrouw:

1. Wat is ATP/ADP, CP en de fosfaataccu?

2. Op welke drie manieren wordt ATP aangevuld in je cellen (nadat het verbruikt is)?

3. Wat is het verschil tussen aerobe en anaerobe dissimilatie? Op welke plek(ken) vinden ze plaats in de cel? en hoeveel ATP levert elke vorm op?

Energie voor je cellen

Je lichaam haalt energie uit voedsel door het in kleine stukjes af te breken (dissimilatie). 

De energie die hierbij vrijkomt wordt gebruikt om je

'fosfaataccu' op te laden.

ATP

• De bron van energie voor je cellen is ATP
• ATP is een molecuul met drie fosfaatgroepen
• ADP bevat twee fosfaatgroepen
• Energie kan gebonden worden aan ADP -> ATP (en worden afgegeven) 

Backup:CP

Creatinefosfaat is je powerbank. Wanneer de 'ATP- batterij' leeg is, kan het zijn fosfaat groep afstaan aan ADP om deze op te laden

ATP & CP vormen samen de 'fosfaataccu', genoeg voor ongeveer 10-30 seconden inspanning. 

CP= Creatinephosphate

Het opladen van de fosfaataccu

2 soorten dissimilatie:

1.  Aerobe dissimilatie
   - Met zuurstof
   - Veel energie per molecuul brandstof
2. Anaerobe dissimilatie
   - Zonder zuurstof
   - Weinig energie per molecuul brandstof

Leerdoelen 5.2

5. Je legt uit hoe in het lichaam verschillende vormen van energie in elkaar over kunnen gaan. 

6. Je vergelijkt in een reactievergelijking de anaerobe en aerobe dissimilatie van glucose. 

7. Je herkent in welke situaties anaerobe en aerobe dissimilatie plaatsvinden. 

8. Je vergelijkt de dissimilatie van glucose, eiwitten en vetten. 

Energie uit vetten

Alleen aeroob (met voldoende zuurstof)

In het cytoplasma ontstaan glycerol en vetzuren uit vetmoleculen 

Enzymen zetten glycerol om in pyrodruivenzuur, dat vervolgens samen met de vetzuren naar de mitochondriën gaat. 

Energie uit eiwitten

Alleen aeroob (met voldoende zuurstof)

In levercellen

Losse
aminozuren

Ureum (afvalstof)

Pyrodruivenzuur

Mitochondriën

Opdrachten

- Maken opdrachten bij leerdoel 8

- Slim stampen 5.2

- Controle HW

Klaar? Lezen 5.3

Leerdoelen 5.3

9. Je vergelijkt in een reactievergelijking de melkzuurgisting en alcoholische gisting.

10. Je herkent alcoholische gisting en melkzuurgisting in verschillende situaties.

Alcoholische gisting 

(Anaeroob)

Glucose → 2 Ethanol + 2 Koolstofdioxide + 2 ATP

Alcoholische gisting wordt gebruikt: 

- Bij productie van bier/ wijn (suikers worden omgezet in Ethanol)

- Om brooddeeg te laten rijzen: Brood rijst door de koolstofdioxide die de gistcellen produceren (belletjes stijgen op en nemen het deeg mee omhoog). De alcohol verdampt tijdens het bakken.

Samengevat:

Aerobe dissimilatie

C₆H₁₂O₆ + 6O₂ --> 6H₂O + 6CO₂

glucose + 6 zuurstof --> 6 water + 6 koolstofdioxide + 38 ATP

Anaerobe dissimilatie

Melkzuurgisting: glucose --> 2 melkzuur + 2 ATP

Alcoholische gisting: glucose --> 2 ethanol + 2 CO₂ + 2 ATP

Aerobe dissimilatie

+

+

+

C6H12O6

O2

CO2

H2O

ATP

1

6

6

6

38

Anaerobe dissimilatie (melkzure gisting)

+

C6H12O6

Melkzuur

ATP

1

2

2

Anaerobe dissimilatie (alcoholische gisting)

+

+

C6H12O6

Ethanol

ATP

1

2

2

CO2

2

Practicum Gisting

Aan de slag!

- Af 5.3 leerdoelen 9 en 10: opdrachen, begrippen leren (slim stampen) en samenvatten (= huiswerk)