Les 3: De democratie in Nederland

• Maatschappijkunde
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 4

Startklaar

• Op je plek zitten 
• Telefoon in het Zakkie 
  
• Jas over de stoel, oortjes in de tas, tas op de grond
• Schoolspullen op tafel: Chromebook, JdW-map, etui 

Bij de start van iedere les verwelkomt de docent de leerlingen bij de ingang van de deur, noemt leerlingen bij naam, maakt oogcontact en besteedt aandacht aan het welbevinden van leerlingen. De docent geeft het goede voorbeeld en spreekt hoge verwachtingen uit voor het verloop van de les door succescriteria op gewenst gedrag, schooltaal en effectief leren te benoemen. De leerlingen zitten startklaar en zijn bijvoorbeeld ingelogd in LessonUp en hebben hun JdW-map op tafel.

WERK & MEDIA

Les X: Titel les

Maatschappijleer

HB3B

Les 3: De democratie in Nederland

Maatschappijkunde Basis 4

2024-2025

POLITIEK

Leerdoelen

1. Je kunt uitleggen waarom Nederland een parlementaire democratie is (R)
2. Je kunt het verschil tussen actief en passief kiesrecht uitleggen (R)
3. Je kunt uitleggen waarom de politieke macht in Nederland is verdeeld (Trias Politica) (I)

Parlementaire democratie

Om de vier jaar kiezen we de leden van de Tweede Kamer. De Eerste en Tweede Kamer samen noemen we het parlement. Zij nemen beslissingen namens alle Nederlanders. De democratie in Nederland noemen we daarom een parlementaire democratie. 

Verkiezingen

Alle Nederlanders van 18 jaar en ouder hebben actief kiesrecht. Dat is het recht om bij verkiezingen te stemmen. Daarnaast is er passief kiesrecht. Dat is het recht om je als kandidaat verkiesbaar te stellen. Je wilt bijvoorbeeld lid worden van de Tweede Kamer of de gemeenteraad. Als kandidaat moet je wel minstens 18 jaar en Nederlander zijn. 

De verkiezingen zijn vrij en geheim. Vrije verkiezingen betekent dat jij zelf mag weten op wie je stemt. Niemand vertelt jou op wie je moet stemmen. Het is dus je eigen keuze. Geheime verkiezingen houdt in dat je anoniem mag stemmen. Niemand komt er dus achter op wie je hebt gestemd. 

Actief kiesrecht:

Het recht om te mogen stemmen

Passief kiesrecht:

het recht om je verkiesbaar te stellen

Tweede Kamerverkiezingen

Bij verkiezingen doen politici van alles om stemmen te winnen. Ze gaan het land in om kiezers te ontmoeten, zijn bezig op sociale media en geven interviews. Er wordt vooral veel verwacht van de lijsttrekker, de man of vrouw die de partij aanvoert. Dat moet iemand zien die er sympathiek uitziet en die goed kan vertellen wat zijn partij wil. De lijsttrekkers gaan een paar keer op tv met elkaar in debat. Veel kiezers kijken naar die debatten om de plannen van de partijen te horen. 

In de maanden voor de verkiezingen worden er elke week peilingen gepubliceerd. Een peiling is een voorspelling van de verkiezingsuitslag. Zo krijg je al een idee welke partijen gaan winnen of verliezen. Maar er zijn tot vlak voor de verkiezingsdag ook altijd een hoop zwevende kiezers, mensen die hun keuze nog moeten maken. Daarom blijven politici tot de laatste dag campagne voeren.

Na de verkiezingen

Na de verkiezingen weten we welke partijen in De Tweede Kamer komen en met hoeveel zetels. Dan begint de kabinetsformatie: de onderhandelingen tussen partijen over het vormen van een regering. Dat duurt vaak lang want het kost tijd om uit te zoeken welke partijen het best samen kunnen gaan regeren. Ze moeten het over heel veel zaken eens worden. 

Aan het eind van de onderhandelingen stellen ze samen een regeerakkoord op. Hierin staan de plannen voor het regeringsbeleid voor de komende jaren. Er zijn vaak veel plannen: over jeugdwerkloosheid, het klimaat, de aanpak van de criminaliteit of het aantal huurwoningen dat erbij moet komen. Meestal wordt de lijsttrekker van de grootste regeringspartij de minister-president: de baas van het kabinet. Op het laatst worden de ministers gezocht en benoemt de koning het kabinet. 

Trias Politica

Een belangrijk kenmerk van onze parlementaire democratie is dat de macht verdeeld is: de trias politica. Dit is om te voorkomen dat de macht in handen is van een persoon of een kleine groep mensen zoals in een dictatuur. De scheiding van de macht ziet er zo uit: 

• Wetgevende macht (het Parlement: Eerste en Tweede Kamer)
• Uitvoerende macht (de regering: ministers en hun staatssecretarissen) 
• Rechterlijke macht (de rechters) 

Zelfstandig werken

Examenkatern Politiek (Essener)
Opdracht 5 t/m 10 (blz. 20-22) 

Huiswerk voor volgende keer

Invullen: begrippen en samenvatting H3

Begrippen H3

• Parlementaire democratie
• Actief kiesrecht
• Passief kiesrecht
• Vrije en geheime verkiezingen
• Kabinetsformatie
• Regeerakkoord
• Trias politica