les 2 8.3 aangeboren en aangeleerd gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Hoe komt gedrag tot stand?

Totstandkoming van gedrag

Totstandkoming van gedrag:                                           

- inwendige prikkels ---> honger
- uitwendige prikkels ----> rode vlek

- motivatie ---> honger

                                                                                         

                                                                                        

Sleutelprikkel

Sleutelprikkel
Een prikkel die, bij motivatie altijd hetzelfde gedrag opwekt.

sperrende jonge vogeltjes

Supranormale prikkels

Supranormale prikkel:

Een prikkel die sterker gedrag
opwekt dan een normale
sleutelprikkel.

broedende scholekster

eieren van de scholekster

scholekster gaat in de broedtijd broeden bij het zien van een gestippeld ei (sleutel prikkel). Ze kiezen liever voor een groot gestippeld ei (supranormale prikkel) dan een kleine. 
Groter ei veroorzaakt sterkere respons.

Leerdoelen

Aan het eind van deze les kan jij...

8.3.1 Je kunt de factoren noemen waardoor gedrag wordt bepaald.

8.3.2 Je kunt verschillende vormen van leren beschrijven.

Leerdoelen

1. R
2. T1
3. T2
4. I

*Leerdoelen zijn RTTI geformuleerd (in leerlingentaal).

3 Aangeboren en aangeleerd gedrag

Huiswerk
Bladzijde 232 en 233

Opdracht
1, 2, 3 en 4

Aangeboren of aangeleerd gedrag?

gedrag wordt bepaald door

erfelijke factoren

aangeboren gedrag

(erfelijk gedrag)

instinct bij dieren genoemd

leerprocessen

gedrag dat ontstaat door te leren    

Aangeboren gedrag

de zuigreflex is aangeboren gedrag

Aangeleerd gedrag

fietsen is aangeleerd gedrag

Aangeboren of aangeleerd?

1 Een baby zuigt melk bij de moeder.

2 Een jachthond rent achter een eend aan.

3 Een kat gebruikt een kattenluikje om naar buiten te gaan.

4 Een meisje speelt gitaar.

5 Een paard schrikt van vuur.

6 Een papegaai zegt hallo. 

Leerprocessen (vormen van leren)

1.  Inprenting

2. Trial and error

3. Conditionering

4. Gewenning

Inprenting

Bepaald gedrag wordt aangeleerd in de gevoelige periode (korte periode in het leven van dieren).

Bijvoorbeeld: Het leren herkennen van ouders of soortgenoten.

Inprenting

Door inprenting leren jonge ganzen een mens als moeder te aanvaarden.

Trial and error

Trial and error (proefondervindelijk leren):

leren door toevallige ontdekkingen.

Trial and error

Een puzzelkooi openen door trial and error.

Conditionering

Het aanleren van gedrag door beloning of straf.

Gewenning

Een bepaalde reactie op een prikkel afleren door de prikkel vaak te herhalen.

Wordt gebruikt om bijvoorbeeld politiepaarden te trainen.

Gewenning

Paarden schrikken normaal van vuur (aangeboren gedrag).

Door ze langs brandende voorwerpen te laten lopen, schrikken ze er uiteindelijk niet meer.

De prikkel is er nog wel, maar de angst is er niet meer.

Gewenning

Filmpje: doggytalk gewenning op lawaai.

Welk leerproces hoort hierbij?

Leren door beloning of straf.

1. gewenning
2. trial and error
3. conditionering
4. inprenting

Welk leerproces hoort hierbij?
Leren door een prikkel vaak te herhalen.

1. gewenning
2. trial and error
3. conditionering
4. inprenting

Welk leerproces hoort hierbij?

Leren door toevallige ontdekkingen.

1. gewenning
2. trial and error
3. conditionering
4. inprenting

Welk leerproces hoort hierbij?
Leren in een gevoelige periode van het leven.

1. gewenning
2. trial and error
3. conditionering
4. inprenting

Aan de slag

Eendenkuikens leren, net als ganzen, kort na de geboorte hun moeder te volgen.

In een experiment leerden onderzoekers jonge eendjes om een bewegende bal te volgen. In het diagram van afbeelding 10 is het percentage geslaagde inprenting weergegeven gedurende de eerste 30 uur na het uitkomen van de eendenkuikens.

a Wat is de gevoelige periode bij deze eendjes? 

Aan de slag

Eendenkuikens leren, net als ganzen, kort na de geboorte hun moeder te volgen.

In een experiment leerden onderzoekers jonge eendjes om een bewegende bal te volgen. In het diagram van afbeelding 10 is het percentage geslaagde inprenting weergegeven gedurende de eerste 30 uur na het uitkomen van de eendenkuikens.

a Wat is de gevoelige periode bij deze eendjes? 

De verzorger wil de eendjes leren achter hem te lopen.

b Bij welke leeftijd van de kuikens is de kans het grootst dat zijn opzet slaagt?

Nabespreking

Begrippen uit deze les

Begrippen uit deze les

Schrijf 3 dingen op die
je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je
deze les nog niet zo goed hebt begrepen