examentraining, dna erfelijkheid en evolutie

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

examentraining, dna erfelijkheid en evolutie

eerste leven

aarde 4,6 miljard jaar oud

eerste organisme 3,5 miljard jaar geleden

vb eerste eencellige: cyanobacteriën

oeratmosfeer: methaan, waterstof amoniak geen zuurstof

endosymbiosetheorie

verwantschap bepalen

homoloog: zelfde bouw andere functie

analoog: zelfde functie andere manier van ontstaan

Evolutie

Denk eraan:

Evolutie is het geleidelijk veranderen van populaties met variatie door natuurlijke selectie.

Aanpassen

survival of the fittest oftewel natuurlijke selectie

Hiervoor is dus variatie nodig en selectiedruk.

1 individu kan niet evolueren

1 soort wel

Natuurlijke selectie

(overzicht)

• Struggle for life: dagelijkse strijd tussen organismen voor voorzieningen.
• Variatie: binnen een populatie zijn er verschillende allelen door mutaties, recombinatie en crossing-over
• Selectiedruk: de omgeving oefent een druk uit op de populatie die de overlevingskansen en voortplantingskansen van de individuen bepaald

• Survival of the fittest: De individuen met eigenschappen die gunstig zijn bij de selectiedruk hebben de grootste overlevingskans en krijgen dus meer nakomelingen. Hun eigenschappen worden doorgegeven aan de nakomelingen waardoor deze eigenschappen dus meer voorkomen in de volgende generatie. 

Natuurlijke selectie 

(variatie)

Er is variatie binnen een soort

Variatie onstaat door:

• Mutaties: Foutjes bij het kopieren van het DNA tijdens celdeling;
  Straling/mutagene stoffen kunnen ook mutaties veroorzaken
• Geslachtelijke voortplanting: Eigenschappen (genen) van de moeder worden gecombineerd met de eigenschappen (genen) van de vader 

• Crossing-over: tijdens celdeling treedt crossing over op tussen chromosomen

Natuurlijke selectie 

(survival of the fittest)

Individuen die het beste zijn aangepast aan de omgeving hebben de hoogste overlevingskans en kunnen daardoor het langste of meeste voortplanten. Deze individuen hebben de hoogste fitness
.

Het principe waarbij de individuen binnen een soort met de hoogste fitness hun eigenschappen doorgeven noemen we Natuurlijke selectie
.

Seksuele selectie

Een belangrijk onderdeel van het doorgeven van de genen aan de volgende generatie is de voortplanting.

Partners worden vaak zorgvuldig gekozen in het dierenrijk.

Bepaalde eigenschappen kunnen een individu aantrekkelijker maken. Individuen met deze eigenschappen worden vaker gekozen als partner en zullen hun genen (eigenschappen) dus vaker doorgeven dan hun soortgenoten.

Deze vorm van natuurlijke selectie wordt seksuele selectie genoemd. 

Kunstmatige selectie

Bij fokken van dieren of kweken van planten selecteren mensen individuen op eigenschappen en laten ze deze individuen paren. 

Dit wordt ook wel kunstmatige selectie genoemd. De mens voert in dit geval de selectiedruk uit in plaats van de omgeving. 

Kunstmatige selectie heeft geleid tot honderden verschillende rassen honden. 

mutaties verandering DNA nodig voor verandering soort:

 puntmutatie: 1 code verandert 

chromosoommutatie: chromosoom verandert 

genoommutatie: verandering aantal chromosomen

Verandering?

Bijzondere vorm van natuurlijke selectie is seksuele selectie.

Interseksuele selectie: vrouwtjes selecteren mannetje op aantrekkelijke eigenschappen.

Intraseksuele selectie: mannetjes vechten onderling. De sterkste meeste kans op voorplanting.

Verandering?

populatie verandert door selectie of door toeval en geen selectie.

Dit gebeurt bij genetic drift.

vb. bij een vulkaanuitbarsting sterft de helft van een populatie.

Verandering?

kunstmatige selectie, selectie door de mens

Heeft niet te maken met selectie of fitness van deze populatie. Geen evolutie.

reproductieve isolatie

gescheiden van elkaar waardoor ze niet kunnen voortplanten

tijd: paren op ander moment

ruimte: leven gescheiden door zee/berg

balts: andere balts

uiterlijk: zien er anders uit

eilandtheorie

soortensamenstelling verandert door migratie

eilandtheorie voorspelt migratiesnelheid

hoe dichterbij het eiland, hoe sneller het migreert

hoe groter het eiland, hoe groter de kans op overleven

Verwantschap?

 evolutionaire stamboom.

transcriptie en translatie

chromosomen

Homologe chromosomen 

chromosomen bestaan uit 2 chromatiden en 1 centromeer

Chromosoom= DNA + eiwitten

haploïde cel = n = geslachtscel 23 mens

Diploïde cel = 2n = 46 mens

Dihybride kruising

  Een gevlekte kat met groene ogen paart met een egale kat met bruine ogen (genotype aabb). Een gevlekte vacht (A) en groene ogen(B) zijn beiden dominant over egaal en bruin. Ze krijgen verschillende kittens: gevlekte vacht met groene ogen, gevlekte vacht met bruine ogen, egale

  vacht met bruine ogen en egale vacht met groene ogen.

(3p) 8 Wat is de kans op 2 kittens met groene ogen en een gevlekte vacht en 1 kitten met een egale vacht met bruine ogen? Leg volledig uit