4.4 + 4.5

• Scheikunde
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

4.4 + 4.5

Programma

-Formatieve check	10 min
-Oefeningen nakijken	10 min
-4.4	20 min
-4.5	10 min
-Oefenen	30 min

Formatieve check

Klik op de link om naar een nieuwe les te gaan, hierbij kan je zelf feedback geven op je leerdoelen:

Checks voor 4.4 + 4.5

De laatste slide sla je voor nu over, deze is voor het einde van de les!

Oefeningen nakijken

Ik loop langs om te controleren of je je spullen bij je hebt en of de oefeningen gemaakt zijn.

De antwoorden staan in het eerste tabblad van de Studiewijzer in Magister.

Leerdoelen

Wat behandelen we vandaag?

• Je kunt drie typen ontledingsreacties noemen en aangeven welke soort energie er nodig is voor elk type.
  
• Je kunt voorbeelden geven van ontledingsreacties.
  
• Je kunt zuivere stoffen onderverdelen in ontleedbare stoffen en niet-ontleedbare stoffen.
  
• Je kunt op basis van de formule van een stof aangeven of deze een ontleedbare of niet-ontleedbare stof is.
• Je kunt de werkzame stof in dynamiet benoemen.
  
• Je kunt beschrijven waarom nitroglycerine een grote explosieve kracht heeft.
  
• Je kunt uitleggen hoe je op een duurzame manier waterstof kunt produceren.
  
• Je kunt uitleggen hoe bauxiet wordt omgezet in aluminium.

4.4

Wat weten we nog van ontledingsreacties?

Ontledingsreactie

Ontledingsreactie gebeurt als er genoeg energie is en er geen zuurstof is.

Een ontledingsreactie heeft altijd:

• 1 beginstof
  
• 2 of meer reactieproducten
  

Reactieschema:

beginstof (fase) → reactieproducten (fase)

Voorbeeld:

Papier (s) → koolstof (s) + water (l) + witte rook (g)

Welke reacties zijn ontledingsreacties?
1. 4 C₃H₇NO₂ + 19 O₂ → 12 CO₂ + 14 H₂O + 2 N₂
2. 2 H₂S + 4 O₂ → 2 SO₂ + 4 H₂O
3. 2 NH₄Br → N₂ + 2 H₂ + Br₂
4. Fe₂O₃ + 3 C → 3 CO + 2 Fe
5. 6 CON₂H₄ → C₃N₆H₆ + 3 CO₂ + 6 NH₃

Ontledingsreacties

Ontledingsreacties:

Altijd één beginstof en twee of meer reactieproducten!

Drie manieren om stoffen te ontleden:

• met behulp van licht → fotolyse
  
• met behulp van warmte → thermolyse
  
• met behulp van elektrische energie → elektrolyse

Thermolyse

Wanneer je stoffen gaat ontleden door middel van hitte, noem je dit thermolyse.

Voorbeelden van thermolyse:

• aanbranden van je brood
  
• zwart vlees op de bbq
  
• ontleding van suiker
  

Elektrolyse

Wanneer je stoffen gaat ontleden door middel van elektrische energie, noem je dit elektrolyse.

Water ontleden met het toestel van Hoffman:

• Ontstaan waterstof en zuurstof
  
• Die stoffen kun je aantonen met een aantoningsreactie!
  
• waterstof aansteken = piepgeluid
  
• zuurstof + gloeiend houtje = feller gloeien
  

Fotolyse

Wanneer je stoffen gaat ontleden door middel van licht, noem je dit fotolyse.

Voorbeelden van fotolyse:

• Geel worden van oude foto’s
  
• ontleding waterstofperoxide

In de verbrandingsmotor van een raceauto reageert de brandstof met zuurstof uit de lucht. Door extra zuurstof toe te voegen kan de auto harder rijden. Deze extra zuurstof kan worden geleverd door lachgas (N2O). Lachgas wordt vloeibaar gemaakt en opgeslagen in een tank, die in de auto wordt bevestigd. Door op een knop te duwen, wordt lachgas vanuit de tank in de motor gebracht. Bij de hoge temperatuur in de motor ontleedt het lachgas vervolgens tot stikstof en zuurstof.

Geef de naam van het type ontleding dat plaatsvindt in de motor.

1. Thermolyse
2. Elektrolyse
3. Fotolyse
4. Geen idee

4.5

Dynamiet

Elk jaar wordt de Nobelprijs uitgedeeld aan mensen die een grote bijdrage hebben geleverd aan de wetenschap/ de maatschappij.

Deze prijs is vernoemt naar Alfred Nobel. Meneer Nobel was onder andere de uitvinder van dynamiet!

De belangrijkste stof in dynamiet is nitroglycerine (C₃H₅N₃O₉)

Dynamiet

Reactievergelijking nitroglycerine (C₃H₅N₃O₉):

Nitroglycerine is vloeibaar, alle reactieproducten zijn gassen.

Gassen hebben een groter volume dan nitroglycerine

Door een klein beetje nitroglycerine te ontleden, ontstaat er heel veel gas, dit zorgt voor de explosieve kracht.

Waterstof als brandstof

Elektrolyse van water:

2 H₂O (l) → 2 H₂ (g) + O₂ (g)

Bij de elektrolyse van water ontstaat er waterstof.

Waterstof kan gebruikt worden als een brandstof. Een brandstof die niet bijdraagt aan de opwarming van de aarde.

Want als je waterstof verbrandt, ontstaat er alleen maar waterdamp.

Groene waterstof

Waterstof draagt niet bij aan de opwarming van de aarde, maar dat kan alleen als de elektrolyse ook groen gebeurt.

Voor de elektrolyse van water is elektrische energie nodig. Als deze energie van groene energie (windmolens, zonnepanelen) dan spreken we van groene waterstof.

Andere stoffen die dus niet bijdragen aan de opwarming van de aarde, heet dus ook groene energie.

Aluminium produceren

Naast ijzer is aluminium de meest gebruikte metaal.

Je gebruikt het voor: aluminiumfolie, auto’s, vliegtuigen, pannen, bestek, tafels, stoelen, etc.

Hoe wordt aluminium gemaakt?

Bauxiet

Aluminium wordt gemaakt uit de grondstof bauxiet.

In bauxiet zit een hoop aluminiumoxide (Al₂O₃).

1. Bauxiet wordt eerst verwarmt, hierdoor gaat de aluminiumoxide smelten.
   
2. Daarna wordt aluminiumoxide ontleedt door middel van elektrolyse:
   
3. aluminiumoxide (l) → aluminium (l) + zuurstof (g)
   

Oefeningen

Ga aan de slag met de volgende oefeningen:

Hoofdstuk 4 Paragraaf 4:

1 t/m 7

Hoofdstuk 4 Paragraaf 5:

1 t/m 9

Welke leerdoelen beheers je?

Klik op de link, deze opent weer de check. Vul nu de laatste slide in:

Checks voor 4.4 + 4.5