Staatsinrichting Deel 2

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

Workshop Staatsinrichting

1870 - nu

Doel:

Overzicht krijgen van NL in de 19e en 20ste eeuw.

Vragen stellen! Onderdelen niet helemaal duidelijk: vraag het!

Overzicht van vandaag: 

1870: Sociale Kwestie

1917: Pacificatie 

1929: Grote Depressie

1945: Wederopbouw 

1960: Ontzuiling

Verzuiling

Algemeen (mannen)kiesrecht

Bijzonder onderwijs

Feminisme en emancipatie

Paars en populisme

De Sociale Kwestie

Wat is de Sociale Kwestie? 

• Een kwestie is een probleem
  

• De slechte woon- en werkomstandigheden van de arbeiders zijn duidelijk zichtbaar.
  

• Eind 19e eeuw.

• Vooral in de steden.
  

Wat is de Sociale Kwestie? 

• ‘De rijken worden rijker, de armen worden armer’

• Alleen ‘de rijken’ mogen stemmen

• Hierdoor blijven ‘de rijken’ aan de macht

Wie helpt de arbeiders? 

• Sommige fabrikanten gaven de arbeiders wél wat extra's (soms ook uit eigen belang: een fittere arbeider werkt harder...)

• Arbeiders gaan staken: dit werkt alleen als iedereen gaat staken, en dat was moeilijk vol te houden

• Arbeiders gaan samenwerken in vakbonden.

Wie helpt de arbeiders? 

• Nederland kent drie grote politieke groepen: socialisten (links), confessionelen (midden) en liberalen (rechts)

• Deze politieke groepen hebben allemaal een andere oplossing voor de Sociale Kwestie, maar ook allemaal eigen belangen

Liberalen

• Nachtwakersstaat: overheid zorgt alleen voor orde en veiligheid

• Economie helemaal vrij laten

• Sociale wetten kosten teveel geld

Socialisten

• Overheid moet er alles aan doen om arbeiders te beschermen

• Betere arbeidersomstandigheden (o.a. meer loon)

• Om dit te bereiken: strijd voor algemeen kiesrecht (ook met stakingen en demonstraties)

Confessionelen

• Confessie=geloof (Protestant/Rooms-katholiek)

• Ongelijkheid omdat God het zo wil

• Goede christenen helpen elkaar

• Werkgevers en werknemers moeten er samen uitkomen

Van liefdadigheid naar sociale wetten

• 'Kinderwetje van Van Houten' (1874)
  

• Leerplichtwet (1900), 
• Woningwet (1901),
• Ongevallenwet (1901)

• Let op: Meestal waren de uitkeringen erg laag en voor korte tijd

Vóór de Woningwet...

...na de Woningwet

De verzuiling van Nederland

Aan het einde van de 19e eeuw richtten protestanten eigen kranten, universiteiten, politieke partijen etc op.

     --> Meer invloed in de samenleving

     --> De andere groepen volgden het voorbeeld.

Zo ontstond de verzuiling van Nederland.

In de politiek

• De leiders van de zuilen hadden wel contact met elkaar, vooral in de politiek.
• In de oorlog werkte alle zuilen samen tegen de Duitsers, dit hoopten ze voort te zetten na
  WO II: de doorbraakgedachte.
• Toch bleven mensen tot ver in de jaren '60 trouw aan hun zuil.

Uitingsvormen van de Verzuiling:

Bij welke zuilen horen de volgende bronnen?

Bij welke zuil hoort deze bron?

1. Liberalen
2. protestanten
3. socialisten
4. katholieken

Bij welke zuil hoort deze bron?

1. Liberalen
2. protestanten
3. socialisten
4. katholieken

Bij welke zuil hoort deze bron?

1. Liberalen
2. protestanten
3. socialisten
4. katholieken

ONTZUILING

JONGEREN:

• Hogere opleiding
• Ontkerkelijking
• Doen hun "eigen ding"
• Meer geld
• Meer ontspanning

Ontzuiling vanaf jaren '60

• Ontzuilde partijen (D66)

• Samenwerking katholiek en protestant (CDA)

• Ontzuilde kranten 

• Ontzuilde omroepen (RTL)

• Ontzuilde docenten in christelijk onderwijs

• Ontzuilde vakbond (FNV)

• Ontzuilde werkgeversorganisaties (VNO-NCW)

Maar: zuilen blijven bestaan...

• Nog steeds verzuilde partijen (VVD, SGP, SP, CU, PvdA)
• Nog steeds verzuilde omroepen (KRO, VPRO, EO)
• Opkomst islamitische zuil
• Speciaal onderwijs (Katholiek, protestant, islamitsch)

Vragen?

Maak de vragen van deel 1.

Ongeveer 5 minuten

Daarna bespreken

Schoolstrijd

- Schoolstrijd: liberale regering stichtte openbare scholen --> voor iedereen toegankelijk

- katholieken en protestanten wilden bijzondere scholen = katholieke en protestantse scholen.

- regering wilde deze scholen niet subsidiëren --> schoolstrijd --> liberalen en socialisten <--> katholieken en protestanten

                                                  (confessionelen)

Anti -Revolutionaire Partij

Protestanten:

Abraham Kuyper

Kleine luyden

stemrecht voor elk oudste lid van het gezin

Katholieken

• Herman Schaepman  katholiek

• Rooms-Katholieke Staatspartij (RKSP) 

• Baseerde zich op Bijbelse normen, volgens de katholieke leer

• eerste priester als volksvertegenwoordiger in 1880 

SDAP (Sociaal Democratische Arbeiders Partij)

ARP (Anti-Revolutionaire Partij)

                                                                          pacificatie 1917 

                                                                      maken afsluiting.

Pacificatie 1917

Belangrijkste gevolgen van de Pacificatie (1)

• Er komt een einde aan de Schoolstrijd: zowel Openbaar- als Bijzonder onderwijs krijgen nu geld van de overheid

• Er komt Algemeen Kiesrecht voor mannen (vanaf 23 jaar)

• Er komt kiesrecht voor vrouwen (1917: passief kiesrecht, 1919: actief kiesrecht)

Belangrijkste gevolgen van de Pacificatie (2)

• Er komt een verandering van het kiesstelsel: het districtenstelsel wordt vervangen door evenredige vertegenwoordiging. Dit hebben we tegenwoordig nog steeds.

• Einde van de politieke macht van de Liberalen: pas in 2010 komt er weer een Liberale minister-president, Mark Rutte

Nederland na '45: Feminisme en emancipatie

De positie van de vrouw

• Vrouw niet gelijk aan de man
• Weinig rechten
• Hard werken, verantwoordelijk voor het gezin
• Noot: In veel landen is dat nog steeds het geval... 

 Feminisme 

Feminisme: Streven naar gelijke rechten van vrouwen

-isme = ideaal

Eerste 

feministische golf

Rond 1900

Vereeniging voor 

Vrouwenkiesrecht (VVVK)

Wilhelmina Drucker
Aletta Jacobs

Doelen:

1: Vrouwenkiesrecht!

2: Toegang tot hoger onderwijs!

3: Recht op ¨arbeid¨

Tegenstanders

• 'Onfatsoenlijk'
  

• 'De rol van de vrouw is binnenshuis'

• 'De vrouw is een moeder'

• 'Politiek is geen plek voor vrouwen'

Aletta Jacobs

Eerste vrouwelijk arts van Nederland

Streed voor vrouwenrechten

Jaren '60: veranderingen

1. Handelingsbekwaamheid afgeschaft

2. Eerste vrouwelijke minister (Marga Klompé)

3. Ontslagregeling afgeschaft

Oorzaken veranderingen:

1. Groei van de economie

2. Vrouwen gingen doorleren

3. Huishouden kost minder tijd

4. Vrouwen kregen minder kinderen 

Tweede

feministische golf

midden jaren 60!

Doelen:

1: Traditionele rollenpatroon sneller doorbreken!

2: Gelijk loon voor gelijk werk!

3: Geen verbod op abortus!

De Dolle Mina's 

• Protesten tegen ongelijkheid
• Op ludieke wijze aandacht vragen

Vragen?

Maak de vragen van deel 2.

Ongeveer 5 minuten

Daarna bespreken