AFP DA1.3. Week 11 les 2

• Anatomie Fysiologie Pathologie
• MBO
• Studiejaar 1

AFP 

Les 8

Leerjaar 1

Periode 3

Lesinhoud

Welkom + Osiris
Aan de slag met opdracht geneesmiddelen bloedziekten

Opdracht bloedstolling nakijken in tweetallen
Theorie leukemie (medische kennis 2.2.1)

Oefen toets KTB

Afsluiting en huiswerk

Lesdoelen

Aan het eind van de les kan je:

• Verschillende bloedziekten toelichten + de bijbehorende medicijnen. 
• Uitleggen wat leukemie is en wat de behandeling is

Vorige les

• Welke  bloedziekten ken je nu allemaal? Noem ze op en probeer uit te leggen wat er gebeurd in het lichaam?
• Wat is een sepsis en waarom is dit zo gevaarlijk?
• Wat is de meest snelle/ noodzakelijke behandeling tegen een sepsis?

Wat vind je nog lastig aan bloed(ziekten)?
Hoe ga je dat aanpakken?

Leukemie

Wat weet jij al over leukemie?

Bloed bestaat uit:

plasma, 

Globuline - zorgt vooral voor de verdediging tegen verkeerde stoffen in het bloed.

Fibrinogeen - zorgt ervoor dat het bloed gaat stollen.

rode bloedlichaampjes, 

witte bloedlichaampjes  

bloedplaatjes. 

De rode bloedlichaampjes (erytrocyten)

Witte bloedlichaampjes (leukocyten)

De bloedplaatjes (trombocyten) 

 beenmerg

de milt

Zorgen voor het vervoer van zuurstof naar alle weefsels in het lichaam. 

verdedigen het lichaam tegen ziektekiemen en infecties.

spelen een belangrijke rol bij de bloedstolling

heeft een belangrijke functie bij de aanmaak van bloed. 

rode bloedlichaampjes afgebroken en witte bloedlichaampjes aangemaakt.

Waar vind je beenmerg in het lichaam?

in de platte botten, zoals het borstbeen en het bekken, worden nieuwe bloedcellen aangemaakt: rode bloedcellen, witte bloedcellen en bloedplaatjes. De witte bloedcellen zorgen ervoor dat vreemde indringers in het lichaam, zoals virussen en bacteriën, worden bestreden.

Bij leukemie verloopt dit proces verstoord

Leucocyten

granulocyten, witte bloedcellen met korrels (granulae) in de cel;

monocyten, witte bloedcellen met een grote, onregelmatige kern;

lymfocyten, witte bloedcellen met een grote, ronde kern.

Witte bloedlichaampjes verdedigen - tegen ziektekiemen en infecties.

 Kunnen van vorm veranderen: uitrekken, door de wand van een bloedvat op zoek te gaan naar ziektekiemen. 

Deze ziektekiemen worden omsingeld en vervolgens vernietigd.

Leukemie

Te veel witte bloedcellen, 

Niet rijp. 

Productie van de normale bloedcellen in het beenmerg in het gedrang.

Welke gevolgen ontstaan bij te weinig rode bloedcellen?

Anemie 

Bij bloedarmoede zit er te weinig hemoglobine in het bloed. Het bloed kan dan te weinig zuurstof naar de lichaamscellen brengen. Dit kan klachten geven, zoals moe zijn, duizeligheid, het gevoel hebben dat u flauwvalt of snel kortademig worden.

Bleek

Pijn op de borst / hartkloppingen

Hoofdpijn

Prikkelbaar / concentratieproblemen

Nachtzweten

misselijk

Welke gevolgen ontstaan bij te weinig rijpe witte bloedcellen?

Leukopenie

groter risico op infecties

Mond-keelholte

luchtwegen

urinewegen

Welke gevolgen ontstaan bij te weinig bloedplaatjes

Trombopenie

Makkelijk blauwe plekken krijgen

bloedend tandvlees

heftige menstruatie

Puntvormige bloedinkjes in de huid. Petechiën 

Eerst - beenmerg - overmaat aan onrijpe bloedcellen. Na verloop van tijd - onrijpe cellen ook in  bloedbaan - dus in organen terecht. 

Bepaalde weefsels - overvol -  met abnormale cellen. 

Vergrote lymfeklieren, een vergrote milt en/of een vergrote lever.

Oorzaken

• Erfelijke aanleg;
  
• Blootstelling aan radioactieve straling;
  
• Bepaalde chemische stoffen zoals benzeen;
  
• Bepaalde geneesmiddelen tegen andere vormen van kanker;
  
• Roken;
  
• Bepaalde virussen.

Onderzoeken

• Bloedonderzoek
• Beenmergpunctie
• Chromosomale afwijkingen (cytogenetische anlayse)
• Voorspellende waarde voor het aanslaan van therapie

Soorten leukemie

Acute Leukemie 

Acute Myeloïde Leukemie (AML)

Acute Lymfatische Leukemie (ALL)

Ernstig- op korte termijn, dodelijk gevolg. 

Chronische leukemie

Chronische myeloïde leukemie (CML) 

Chronische lymfatische leukemie (CLL) 

Acute Myeloïde Leukemie (AML)

Door beschadiging van het DNA van beenmergcellen.

Het beenmerg - voorlopercellen aan - ontwikkelen tot leukemische witte bloedcellen,  'myeloblasten' 

Onrijpe granulocyten

kort voorstadium van algehele malaise

snel een ernstig ziektebeeld

 sterke infectie- en bloedingsneiging. 

afname van het aantal granulocyten 

 toename van het aantal myeloblasten, de voorlopers van de myeloïde cellen. 

Daling van het aantal trombocyten en erytrocyten. 

Komt vaker bij oudere mensen voor.

Symptomen

Infecties, ernstig van verloop door de afname van het aantal granulocyten (granulocytopenie;

anemie;

Huid- en slijmvliesbloedingen door de de afname van het aantal trombocyten (trombocytopenie);

Zelden vergroting van de milt, vaak geen lymfeklierzwellingen.

Welke behandeling zou kunnen worden gegeven bij AML?

chemo 

Stamceltransplantatie  (chemo en bestraling) toedienen gezonde stamcellen)

Behandeling

Symptoom behandeling

* breedspectrum antibiotica

* Transfusies - Trombocyten, erytrocyten

In remissie brengen

Altijd chemotherapie langdurig

met of zonder adjuvante bestraling

Sommige gevallen beenmergtransplantatie 

complete remissie

 er microscopisch geen kankercellen meer aanwezig zijn. 

Acute lymfatische leukemie (ALL)

De jongste voorvormen (de lymfoblasten) van de lymfocyten (witte bloedcellen met een grote ronde kern) een kwaadaardig karakter gekregen. 

Ze rijpen niet meer uit

 delen zich onbeperkt en verdringen de andere bloedcellen

ALL meest bij kinderen tot een jaar of 14 voorkomt 

Ongeveer 80% van de kinderen met leukemie heeft lymfatische leukemie 

vrijwel altijd de acute vorm. 

Vooral jonge kinderen van rond twee, drie jaar worden door de ziekte getroffen.

Welke symptomen kan je zien bij ALL

hoge koorts;

angina tonsillaris;

lymfeklierzwelling;

vergrote lever en milt;

huid- en slijmvliesbloedingen;

ernstige infecties;

anemie;

meningitis (in sommige gevallen)

Behandeling

• Zonder behandeling overlijden zorgvragers met deze vorm van leukemie binnen enkele weken of maanden nadat de diagnose is gesteld.
• Symptoom behandeling
• Breedspectrumantibiotica 
• Eventueel granulocytentransfusies 
• Trombocytensuspensies 
• Immunotherapie
• Chemotherapie

Deze behandeling is bedoeld om kankercellen te bestrijden met het eigen afweersysteem. Bij leukemie wordt een cytostaticum gekoppeld aan antistoffen. Deze antistoffen hechten zich aan de leukemiecellen. Het cytostaticum vernietigt vervolgens ter plaatse de leukemiecellen. Een voordeel bij deze behandeling is dat de normale cellen nagenoeg gespaard blijven. De behandeling met immunotherapie is nog in ontwikkeling en vindt plaats in onderzoeksverband.

Beenmergtransplantatie

• Systemische behandeling van kanker. Deze werkt dus op het hele lichaam.
•  Daarbij wordt het zieke beenmerg dat afwijkende witte bloedcellen – kankercellen – produceert, vervangen door gezond merg.
• Afstoting is een mogelijkheid
  
• Sterk verminderde weerstand
  
• Via infuus
• Autogeen of allogeen

autogeen

Allogeen

Bij een allogene beenmergtransplantatie is de kans op afstoting groter

Waar

Niet waar

Waar, is niet lichaamseigen

Chronische myeloïde leukemie (CML) 

Proces ontwikkelt zich veel langzamer

Afwijkende bloedcellen rijpen meer dan bij acute leukemie. 

Veel oudere (rijpe) bloedcellen 

zeer zeldzaam

Kan overgaan in AML

Behandeling hetzelfde (soms beenmergtransplantatie, mits patiënt niet te oud is)

Medicatie kan het proces vertragen

Welke symptomen denk je te verwachten bij CML?

Soms jarenlang geen klachten

vermoeidheid,

gewichtsverlies,

Koorts

nachtelijk transpireren

Chronische lymfatische leukemie (CLL) 

 soms bij toeval vastgesteld bij bloedonderzoek.

Patiënten zijn vaak ouder (boven de 50).

Uit bloedonderzoek blijkt de aanwezigheid van grote aantallen volwassen uitziende lymfocyten, terwijl enkele lymfklieren en de milt opgezet kunnen zijn.

Soms is behandeling niet direct nodig.

Als behandeling wel nodig is, worden medicijnen voorgeschreven.

Evt. dagbehandeling (toediening van bloedtransfusies, chemokuren en bestraling).

CLL is ongeneeslijk, maar niet altijd dodelijk.

www.bing.com

Hoe is de prognose van chronische lymfatische leukemie?

De prognose is goed. De ziekte is vaak jarenlang rustig zonder symptomen. Eventueel kan de ziekte heel goed behandeld worden met cytostatica.

Waarom moet iemand de eerste weken na een stamceltransplantatie geïsoleerd worden verpleegd

Het oude zieke beenmerg is vóór de transplantatie door medicijnen (opzettelijk) vernietigd, maar hiermee is ook de afweer, die gedurende het leven is opgebouwd, verloren gegaan. De afweer moet weer helemaal worden opgebouwd. Het is een kwetsbare fase waarin de gevoeligheid voor infecties hoog is.

Welke vormen van therapie worden er bij leukemie toegepast

Chemotherapie,  stamceltransplantatie, onderhoudstherapie na goed resultaat van de begintherapie

Noem een vijftal symptomen van leukemie.

bleekheid door bloedarmoede;

spontane blauwe plekken door tekort aan bloedplaatjes;

vermoeidheid;

onbegrepen koorts;

zwelling van milt, lever en/of lymfeknopen;

snel last van infecties door te weinig witte bloedlichaampjes;

botpijnen.

Mindmap

Pak je mindmap erbij en zorg dat je hem kunt delen met de groep. 

Voorbeeld Mindmap

Vertel wat je weet:

bloedplaatjes bloedplasma

rode- en witte bloedcel

Deel de verschillende mindmappen. Op dit plaatje is een voorbeeld te zien. Niet alles in verwerkt!

Huiswerk

1. Afmaken van opdrachten en doornemen van leerstof wat je nog niet hebt gedaan
2. Volgende les boek geneesmiddelen kennis mee

Zorg dat je alle MBO leren af hebt voor de toets! 
Zie de deadline in de studentenplanning