De opkomst van de stedelijke burgerij

Tijd van steden en staten 
1000 - 1500

De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden 
1 / 31
next
Slide 1: Slide
GeschiedenisMiddelbare schoolhavo, vwoLeerjaar 4

This lesson contains 31 slides, with interactive quizzes and text slides.

Items in this lesson

Tijd van steden en staten 
1000 - 1500

De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden 

Slide 1 - Slide

Lesdoelen

  • je weet in welke gebieden in Europa de overgang van een landbouw samenleving naar een landbouwstedelijke samenleving begon
  • Je kunt met voorbeelden beschrijven hoe de opkomst van handel leidde tot de opkomst van jaarmarkten en havensteden in Europa.
  • Je weet waarom burgers én boeren door de opkomst van steden meer vrijheid kregen.
  • Je weet waarom de groeiende economische welvaart van steden ervoor zorgde dat steden meer zelf mochten beslissen
  • je weet welke rechten een stad kreeg van de heer
  • Je weet wat een gilde is

Slide 2 - Slide

Ontstaan steden 
oorzaken:
sterke bevolkingstoename
toename van handel (en hierdoor terugkeer geldeconomie)

Slide 3 - Slide

Kijk goed naar het kaartje (klikken = vergroten),
waar ontstonden de meeste steden in de late middeleeuwen?

Slide 4 - Open question

Gent en Brugge
  • Eerste grote steden in Nederlanden ontstonden in Vlaanderen
  • Wolproductie in Vlaanderen zorgde voor een bloeiende textielnijverheid in Vlaamse steden.

  • Inwoners van de gehele regio trokken naar de Vlaamse steden om te handelen

Slide 5 - Slide

Belangrijkste Vlaamse handelssteden

Slide 6 - Slide

De Hanze
  • Handelaren organiseerden zich in koopmansgilden.
  • Noodzakelijke samenwerking om elkaar bij te staan op reis (veiligheid) en om geld bij elkaar te krijgen voor handelsreizen.
  • Steden organiseerden zich in Hanzen: Samenwerkingsverbanden van steden en handelaren tijdens Middeleeuwen. 
  • Steden die in een Hanze samenwerkten gaven elkaars handelaren bescherming en allerlei handelsvoordelen.

Slide 7 - Slide

Slide 8 - Slide

Interregionale handel
  • Belangrijkste handelsgebieden: Noord-Italië, Noord-Frankrijk + Vlaanderen, Noord-Duitsland
  • Italiaanse handelaren trokken naar Frankse/Vlaamse jaarmarkten om goederen te kopen en verkopen.
  • Vanaf de 14e eeuw werden deze jaarmarkten minder belangrijk ivm oorlogsgeweld en hoge belastingen.
  • Genua en Venetië handelden nu direct met de Vlaamse handelssteden,  over zee. Handel over zee werd steeds belangrijker!

Slide 9 - Slide

Handelsgebieden in Europa

Slide 10 - Slide

Stadsstichtingen
  • Edelen bevorderden groei van steden (meer steden = meer belastingopbrengsten)
  • Edelen probeerden extra steden te stichten en gaven extra vrijheden  aan deze steden. Ze wilden dat handelaren en ambachtslieden zich daar vestigden. (dit leverde weer extra belastingen op.....)
  • Versterkte stad/ dorp kon bovendien edelman bijstaan om zijn grondgebied te verdedigen.

Slide 11 - Slide

“Ik, Otto, graaf van Gelre en Zutphen, heb van de plaats Arnhem een stad gemaakt en daaraan alle vrijheid verleend, opdat deze stad en de mensen die erin wonen en erin zullen wonen, zich in vrijheid mogen verheugen…”. 13 juli 1233

Arnhem krijgt stadsrechten.

Slide 12 - Slide

Slide 13 - Slide

Vrijheid in de stad
  • Stedelingen probeerden om invloed te krijgen op het bestuur van de stad en de rechtspraak.
  • Stedelingen betaalden belasting aan de heer en in ruil eisten ze  stadsrechten .

  • Burgers hadden door deze rechten meer invloed op bestuur dan mensen in dorpen.

Slide 14 - Slide



politieke rechten
  • eigen bestuur
  • eigen rechtspraak
  • eigen verdediging


economische rechten
  • organisatie van een jaarmarkt
  • tolheffing 
  • oprichten van gilden
  • het slaan van eigen munten
Stadsrechten

Slide 15 - Slide

Gilde
Samenwerkingsverband tussen vaklieden binnen de stad
  • zorgen voor leden
  • reguleren van scholing (leerling, gezel, meesterstuk, meester)
  • bewaken kwaliteit van de producten
  • vaststellen van prijzen voor de stad
  • zorgen dat buitenstaanders het ambacht niet kunnen uitoefenen in de stad 


Slide 16 - Slide

Macht in de stad
Het stadsbestuur lag in handen van de patriciërs, de rijke burgers met veel grond. 
Maar door toenemende handel en nijverheid neemt de welvaart bij de handelaars en de gilden toe. Zij eisen ook invloed op het bestuur. 

Slide 17 - Slide

Vrijheid op platteland
  • Vrijheden en voorrechten lokten veel mensen naar stad.
  • Maar doordat veel horigen naar stad gingen, ontstond een tekort aan horigen op domeinen.
  • Oplossing: adel op domeinen verlaagde belastingen en verminderde herendiensten.
  • Opkomst van steden zorgde dus voor vrijheid voor iedereen.

Slide 18 - Slide


Van wie kreeg een stad, stadsrechten?
A
Magistraat
B
Schout
C
Burgemeester
D
Heer

Slide 19 - Quiz

Vraag 6: Welk begrip hoort bij onderstaande bron.

A
stadsrechten
B
domein
C
herendiensten
D
handel

Slide 20 - Quiz

Waarom zou een heer stadsrechten aan een stad verlenen?
A
Het gaf de heer aanzien als hij een grote stad in zijn gebied had
B
Hij wilde graag dat de mensen in zijn gebied een beter leven kregen.
C
Hij kreeg in ruil daarvoor belastingen en militaire steun

Slide 21 - Quiz

In de late middeleeuwen kregen veel steden stadsrechten van de vorst. Bij welk kenmerkend aspect past deze ontwikkeling?
A
het begin van staatsvorming en centralisatie
B
het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat
C
de opkomst van handel en ambachten die de basis legde voor het herleven van een agrarisch-stedelijke samenleving
D
de opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden

Slide 22 - Quiz

Oorzaken ontstaan van steden
Gevolgen ontstaan van steden
Geldeconomie
Uitvindingen landbouw
Oprichting Hanze
Toenemende handel
Ontstaan marktplaatsen
Ontstaan ambachten
Kopen van stadsrechten

Slide 23 - Drag question

Lesdoelen

  • je weet in welke gebieden in Europa de overgang van een landbouw samenleving naar een landbouwstedelijke samenleving begon
  • Je kunt met voorbeelden beschrijven hoe de opkomst van handel leidde tot de opkomst van jaarmarkten en havensteden in Europa.
  • Je weet waarom burgers en boeren door de opkomst van steden meer vrijheid kregen.
  • Je weet waarom de groeiende economische welvaart van steden ervoor zorgde dat steden meer zelf mochten beslissen
  • je weet welke rechten een stad kreeg van de heer
  • Je weet wat een gilde is

Slide 24 - Slide

Wat was géén oorzaak voor de grotere landbouwopbrengsten in de elfde eeuw?
A
IJzeren ploegen met paarden
B
Vierslagstelsel
C
Betere bemesting
D
Beter klimaat

Slide 25 - Quiz

Zet in de goede tijdsvolgorde van boven naar beneden.
Boeren kunnen producten ruilen voor geld
Agrarische-stedelijke samenleving is ontstaan
Er komen verbeteringen in de landbouw. zoals ijzeren ploeg en drieslagstelsel
Ontstaan van steden bij belangrijke handelswegen
Landbouwopbrengsten worden hoger 

Slide 26 - Drag question

Wat bleef hetzelfde en wat er veranderde er na het jaar 1000
Continuïteit 
Verandering
Gebruik ijzeren ploeg
Drieslagstelsel
Geloof speelt belangrijke rol
Standenmaat-schappij
Bevolking groeit
Ontginningen
Meeste mensen werken in landbouw
Paard als trekdier 

Slide 27 - Drag question

Wie profiteert niet van de opkomst van de steden?
A
burgers
B
hoge adel
C
lage adel
D
handelaren

Slide 28 - Quiz

Wat kreeg een leenheer/man in ruil voor het verstrekken van stadsrechten?

Slide 29 - Open question

Oorzaken ontstaan van steden
Gevolgen ontstaan van steden
Geldeconomie
Uitvindingen landbouw
Oprichting Hanze
Toenemende handel
Ontstaan marktplaatsen
Ontstaan ambachten
Kopen van stadsrechten

Slide 30 - Drag question

werk zelfstandig verder
lees § 4.1 vanaf stadsstichtingen
maak opdr. 5 en 6 (blz 80) 

Slide 31 - Slide