KA 27: Rationeel optimisme en 'verlicht denken'

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Havo 4 

Les 1: kenmerkend aspect 27

Havo 4

Rationeel optimisme en 'Verlicht denken'

Wat gaan we doen? 

Vandaag:

1. Wetenschappelijke revolutie en verlichting

2. Rationeel optimisme

Ledoelen:

Aan het eind van de les kun je verklaren waarom de verlichting een gevolg is van de wetenschappelijke revolutie

Aan het eind van de les kan je in je eigen woorden uitleggen wat Rationeel optimisme betekend

Kenmerkend aspect

Ka 27: Rationeel optimisme en 'verlicht denken' dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen.

De verlichting

- De verlichting bouwt voort op de wetenschappelijke revolutie van H6

Wat was 'nieuw' in de wetenschappelijke revolutie van de 17e eeuw?

Wetenschappelijke revolutie

- 17e eeuw wetenschappelijke revolutie:

De ontwikkeling waarbij onderzoekers zich begonnen te richten op waarnemingen en experimenten in plaats van op al bestaande religieuze teksten. 

- Wetenschappers gaan opzoek naar god door onderzoek

te doen naar fysieke aspecten in de wereld (Planeten, bacteriën, bomen, planten, het lichaam)

- 17e eeuw wetenschappelijke revolutie:

De ontwikkeling waarbij onderzoekers zich begonnen te richten op waarnemingen en experimenten in plaats van op al bestaande religieuze teksten.

- Wetenschappers gaan opzoek naar god door onderzoek

te doen naar fysieke aspecten in de wereld (Planeten, bacteriën, bomen, planten, het lichaam)

Verlichting

Door nauwkeurig te observeren en te experimenteren hadden de wetenschappers veel nieuwe dingen ontdekt. 

Filosofen gaan deze techniek toepassen op de samenleving. 

Rationeel optimisme: 'het vertrouwen dat de samenleving beter

en eerlijker kan worden door het gebruik van ratio'

Rationalisme

Logisch nadenken en daarmee de samenleving beter maken. 

De vraag over de samenleving:

Wat is natuur? (altijd zo geweest en 'logisch' dus onveranderbaar)

Wat is cultuur? (ooit zo bedacht door de mensen en altijd in stand gehouden)

Deze berg is?

1. Cultuur
2. Natuur

Deze stad is?

1. Cultuur
2. Natuur

De regels en wetten in Nederland

1. Cultuur
2. Natuur

Een standensamenleving

met één koning aan de macht en een grote groep boeren en burgers daaronder

1. Cultuur
2. Natuur

Verlichte denkers

Hoe wij het altijd gedaan hebben, is dat wel logisch en eerlijk? 

Wat is natuur en wat is cultuur? 

Verlichte denkers gaan alles in twijfel trekken (onderzoeken)

Gedachte expiriment

Rationeel naar de samenleving kijken

- Waarom heeft één iemand zoals een vorst zoveel macht? 

- Waarom bepaald de kerk eigenlijk hoe wij ons moeten gedragen? 

- Waarom is het zo dat als je als boer wordt geboren dat je zelf ook boer moet worden? 

- bestaan er natuurlijke rechten voor ieder mens?  

Naar de samenleving kijken met de vraag: wat is nu eigenlijk een natuur recht en wat is nu eigenlijk door mensen bedacht en in stand gehouden? (Wat is dus alleen zo omdat het tradititie is) 

Verlichte filosofen

- verlichting is een 'manier' van denken. niet zozeer één idee.

- veel verlichte filosofen over heel Europa die over verschillende onderwerpen nadachten. 

Montesqiue vroeg zich af waarom één iemand de macht had over iedereen. Trias politica

Voltaire vroeg zich af waarom de kerk zoveel macht had? bestaat god? 

Locke vroeg zich af waarom er standen bestonden in een maatschappij

Sociaal contract

Verlichting

- De verlichting werd mogelijk gemaakt door de wetenschappelijke revolutie. 

 - De verlichting is een nieuwe manier van naar de wereld kijken. Namelijk door kritisch rationeel te werken. 

Wat is het rationeel optimisme?
(in je eigen woorden)

KA 27: deel 2 

'de vier pijlers van de verlichting'

Vandaag:

1. Rationeel Optimisme/verlichting

2. De vier pijlers van de verlichting

3. Immanuel Kant & Rousseau (opdracht)

Leg in je eigen woorden uit wat rationeel optimisme inhoud

Rationeel optimisme/verlicht denken

- Door Ratio kan alles opgelost worden

- Vooral gefocust op samenleving 

- Verlichting is niet één idee maar een manier van denken die toegepast wordt op alle terreinen van de samenleving

KA27: Rationeel optimisme en 'verlicht denken' dat wordt toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen

Verlichte filosofen

- Niet één filosoof

- Niet één plaats

- Niet één oplossing

De verlichting vind tegelijk plaats door heel Europa aan de hand van vele verschillende filosofen die het ook onderling nogal eens met elkaar oneens waren. 

Verlichte filosofen herkennen

Er zijn vier 'uitgangspunten' of 'pijlers' waar de verlichte filosofen het over eens waren. 

Deze zijn belangrijk want zo herken je een verlicht persoon. 

De vier uitgangspunten van verlichte denkers:

• Rationeel optimisme
• Verspreiden van kennis
• Vrijheid
• Gelijkheid

1. Rationeel optimisme

- Met het gebruik van de ratio kan men problemen oplossen. 

- Baseer je op feiten en niets anders 

(Observeren en experimenteren) 

-Vooruitgangsgeloof

Ratio in plaats van religio

wat zegt hij nou? 

Leg uit waarom het idee van Rationeel Optimisme perfect aansluit bij de wetenschappelijke revolutie van een eeuw eerder. (ratio ipv Religio)

2. Verspreiding van kennis

- Iedereen moest zelf na leren denken --> verspreiding van kennis

- Gebrek aan kennis zorgt voor onderdrukking. 

Onderwijs en de leerplicht is een zeer verlicht principe

Leg de bovenstaande zin uit

3. Vrijheid

- Om kennis goed te laten zegen vieren mag niets dat in de weg zitten. 

- Republiek der letteren ---------------------------->

- Geen beperkingen van mening, pers of gedachten.

- Tegen absolute koningen en/of kerken omdat zij

maar één waarheid toestonden/staan

Leg de volgende zin uit:

De kerk of de koning stonden maar één waarheid toe

4. Gelijkheid

- 'Iedereen is naakt geboren' --> Kennis maakt je tot wie je bent. 

kennis is belangrijker dan afkomst, iedereen is gelijk. De verlichte filosofen zeiden bijvoorbeeld: iedereen wordt geboren als een tabula rasa (leeg blad) en doet lopende zijn leven kennis en ervaringen op. Ieder mens maakt dezelfde start, dus verdient iedereen ook emancipatiekansen en dient er in de politiek naar democratisering gestreefd te worden.

- Alles moet dus zo geregeld worden dat iedereen evenveel kans heeft zichzelf te ontwikkelen 

Leg de volgende zin uit:

'Iedereen is naakt geboren'

de vier uitgangspunten van de verlichting

De vier uitgangspunten van verlichte denkers:

• Rationeel optimisme
  
• Verspreiden van kennis
  
• Vrijheid
  
• Gelijkheid

Immanuel Kant

- Duits verlichte filosoof. 

Neem de vier pijlers van de verlichting over in je schrift:

1. Rationeel optimisme
   
2. Verspreiden van kennis
   
3. Vrijheid
   
4. Gelijkheid

Immanuel Kant

Je krijgt straks een quote van Immanuel Kant te zien over de verlichting. Het is aan jullie om te herkennen of en zo ja welk van de vier uitgangspunten van de verlichting te herkennen zijn in de uitspraak van Kant

We lezen de quote samen

3 min om je antwoorden te zoeken/vinden

samen bespreken

Immanuel Kant

"Verlichting betekent de bevrijding van de mens uit zijn schuldige onmondigheid. Onmondigheid is het onvermogen gebruik te maken van zijn verstand zonder de leiding van iemand anders. Schuldig is deze onmondigheid wanneer de oorzaak ervan niet gelegen is in het ontbreken van verstand, maar wel van wilskracht en moed zich ervan te bedienen zonder de leiding van iemand anders. Voorwaarde voor deze Verlichting is geen andere vereiste dan de vrijheid, en wel de onschadelijkste van alle vrijheden, namelijk in alle opzicht van zijn verstand in het openbaar gebruik te maken. Nu hoor ik van alle kanten roepen: redeneert niet! De officier zegt: redeneert niet, exerceert! De belastingontvanger zegt: redeneert niet, betaalt! De geestelijke zegt: redeneert niet, gelooft! Overal wordt de vrijheid beknot."

"Verlichting betekent de bevrijding van de mens uit zijn schuldige onmondigheid. Onmondigheid is het niet kunnen gebruik maken van zijn verstand zonder de leiding van iemand anders. Schuldig is deze onmondigheid wanneer de oorzaak ervan niet gelegen is in het niet hebben van verstand, maar wel van wilskracht en moed zich er gebruik van te maken zonder de leiding van iemand anders. Voorwaarde voor de Verlichting is niets anders dan vrijheid, en wel de onschadelijkste van alle vrijheden, namelijk in alle opzicht van zijn verstand in het openbaar gebruik te maken. Nu hoor ik van alle kanten roepen: redeneert niet! De trainer zegt: redeneert niet, exerceert! De belastingontvanger zegt: redeneert niet, betaalt! De geestelijke zegt: redeneert niet, gelooft! Overal wordt de vrijheid ingeperkt."

- Immanuel Kant

Immanuel Kant

"Verlichting betekent de bevrijding van de mens uit zijn schuldige onmondigheid. Onmondigheid is het onvermogen gebruik te maken van zijn verstand zonder de leiding van iemand anders. Schuldig is deze onmondigheid wanneer de oorzaak ervan niet gelegen is in het ontbreken van verstand, maar wel van wilskracht en moed zich ervan te bedienen zonder de leiding van iemand anders. Voorwaarde voor deze Verlichting is geen andere vereiste dan de vrijheid, en wel de onschadelijkste van alle vrijheden, namelijk in alle opzicht van zijn verstand in het openbaar gebruik te maken. Nu hoor ik van alle kanten roepen: redeneert niet! De officier zegt: redeneert niet, exerceert! De belastingontvanger zegt: redeneert niet, betaalt! De geestelijke zegt: redeneert niet, gelooft! Overal wordt de vrijheid beknot."

De echte grondlegger van de samenleving: dat was hij die als eerste een stuk grond omheinde, en durfde te zeggen 'Dit is van mij', en toen onnozelaars(idioten) trof die hem geloofden.

- Jean-Jacques Rousseau

1. Wie is 'hij' in de samenleving waarover Rousseau spreekt? 

2. Welk van de vier uitgangspunten zie je hier het duidelijkst naar voren komen? 

Immanuel Kant

"Verlichting betekent de bevrijding van de mens uit zijn schuldige onmondigheid. Onmondigheid is het onvermogen gebruik te maken van zijn verstand zonder de leiding van iemand anders. Schuldig is deze onmondigheid wanneer de oorzaak ervan niet gelegen is in het ontbreken van verstand, maar wel van wilskracht en moed zich ervan te bedienen zonder de leiding van iemand anders. Voorwaarde voor deze Verlichting is geen andere vereiste dan de vrijheid, en wel de onschadelijkste van alle vrijheden, namelijk in alle opzicht van zijn verstand in het openbaar gebruik te maken. Nu hoor ik van alle kanten roepen: redeneert niet! De officier zegt: redeneert niet, exerceert! De belastingontvanger zegt: redeneert niet, betaalt! De geestelijke zegt: redeneert niet, gelooft! Overal wordt de vrijheid beknot."

Dat was het voor vandaag!

Vragen?

zijn die er niet meer? 

Dan wens ik jullie een fijne dag en tot volgende week dinsdag!