Begrijpend lezen

• Nederlands
• Middelbare school
• MBO
• havo
• Leerjaar 2

Begrijpend lezen

Onderdelen

Het onderwerp en de hoofdgedachte van een tekst (waar gaat deze tekst over?)

Deelonderwerpen

Inleiding, kern en slot

Tekstverbanden en signaalwoorden

Tekst en beeld

Wat bekijk of lees wanneer je onderwerp van een tekst vast wil stellen?

Hoe noem je deze manier van lezen?

Hoe noteer je het onderwerp van een tekst?

Onderwerp

Antwoord op de vraag: waar gaat de tekst over.

In twee of drie steekwoorden.

Oriënterend lezen (plaatjes, titel, tussenkopjes, opvallende woorden). 

Wat is een deelonderwerp?

Deelonderwerpen

Elke tekst heeft een basisindelig: inleiding, kern en slot.

Inleiding is meestal 1 alinea.

Kern vaak uit meerdere alinea's (deelonderwerpen). 

Het onderwerp van een tekst bestaat dus vaak uit meerdere deelonderwerpen (en dus alinea's).

Hoe formuleer je de hoofdgedachte?

Wat is een hoofdgedachte precies?

Waar vind je inde tekst de hoofdgedachte?

1. Inleiding
2. Slot
3. Inleiding en/of slot
4. Middenstuk

Hoofdgedachte

In feite in 1 zin waar de tekst over gaat.

Nooit geformuleerd als vraag.

Staat niet altijd letterlijk in de tekst, dus vaak moet je zelf een passende hoofdgedachte formuleren. Uiteraard op basis van wat je hebt gelezen.

Op welke manier kan een schrijver een inleiding beginnen?

Inleiding en slot

Elke goede tekst begint met een inleiding. Hier wordt duidelijk wat het onderwerp van de tekst is. De inleiding is een aandachtstrekker en als lezer word je nieuwsgierig gemaakt naar de rest van de tekst.

Het slot herhaalt meestal het belangrijkste (geeft een samenvatting) of geeft een conclusie. Het rondt het verhaal af.

Wat vind je in het slot van een tekst?

Welk verband herken je in de volgende zinnen?

De competitie is jaren ziet zo spannend geweest. Het is dit jaar bijvoorbeeld vaak voorgekomen dat een middenmotor bij een topclub punten behaalde.

1. chronologisch
2. opsommend
3. tegenstellend
4. toelichtend

Welk verband herken je in de volgende zinnen?

Eerst moet ik mijn huiswerk maken. Bovendien moet ik een uittreksel schrijven en ook nog mijn kamer opruimen.

1. chronologisch
2. opsommend
3. tegenstellend
4. toelichtend

Wat is het verband in deze zin?

Op 16 juli 1969 zette de eerste man voet op de maan.

1. chronologisch
2. opsommend
3. tegenstellend
4. toelichtend

Wat is het verband in deze zin?

Vorig jaar sportte ik drie keer poer week, maar daar heb ik nu geen tijd meer voor.

1. chronologisch
2. opsommend
3. tegenstellend
4. toelichtend

Noem drie signaalwoorden die bij een chronologisch verband passen.

Noem drie signaalwoorden die bij een opsommend verband passen.

Noem drie signaalwoorden die bij een tegenstellend verband passen.

Noem drie signaalwoorden die bij een toelichtend verband passen.

Tekstverbanden en signaalwoorden

Chronologisch verband: beschrijft gebeurtenissen in tijdsvolgorde (signaalwoorden: toen, nu eerst, later dadelijk etc.)

Opsommend verband: letterlijk opsomming (signaalwoorden: ten eerste, tweede, en verder).

Tegenstellend verband: wanneer er tegenovergestelde zaken worden genoemd (signaalwoorden: maar, daarentegen, toch, echter, ondanks etc.)

Toelichtend verband: Er wordt extra informatie gegeven (signaalwoorden: zo, als, denk aan, neem nou)

Welke doelen kan een schrijver met een tekst hebben?

Noem twee tekstsoorten die bij het tekstdoel amuseren passen?

Noem twee tekstsoorten die bij het tekstdoel informeren passen?

Noem twee tekstsoorten die bij het tekstdoel overtuigen passen?

Noem twee tekstsoorten die bij het tekstdoel activeren passen?

Tekstdoelen schrijver

Amuseren: dat je je vermaakt

Informeren: dat je iets te weten komt

Overtuigen: hij wil dat je dezelfde mening hebt

Activeren: hij wil dat je iets gaat doen

Wat is het belangrijkste doel?

Betalingsverzoek

1. Amuseren
2. Informeren
3. Overtuigen
4. Activeren

Wat is het belangrijkste doel?

Bijsluiter bij medicijnen

1. Amuseren
2. Informeren
3. Overtuigen
4. Activeren

Wat is het belangrijkste doel?

Inhoudsopgave

1. Amuseren
2. Informeren
3. Overtuigen
4. Activeren

Wat is het belangrijkste doel?

Inschrijffomulier

1. Amuseren
2. Informeren
3. Overtuigen
4. Activeren

Wat is het belangrijkste doel?

Krantenartikel

1. Amuseren
2. Informeren
3. Overtuigen
4. Activeren

Wat is het belangrijkste doel?

Songtekst

1. Amuseren
2. Informeren
3. Overtuigen
4. Activeren

Wat is het belangrijkste doel?

Spiekbriefje

1. Amuseren
2. Informeren
3. Overtuigen
4. Activeren

Wat is het belangrijkste doel?

Sprookje

1. Amuseren
2. Informeren
3. Overtuigen
4. Activeren

Tekst en beeld; waarom zou een schrijver gebruikmaken van illustraties (plaatjes/afbeeldingen)?

Tekst en beeld

Een schrijver kan foto's, plaatjes etc. toevoegen aan zijn tekst om: 

de tekst de te verfraaien,

aandacht te trekken,

de test te verduidelijken of

de tekst aan te vullen.