Meer Dan Lezen

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 2

Meer Dan Lezen/Spelling

Lesprogramma

• Uitleg 
• Woordraadstrategieën
• Onderwerp
• Alinea
• Deelonderwerp
• Hoofdletters
• Huiswerk
• Afsluiting

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

• ken je vijf woordraadstrategieën en weet je hoe je ze moet gebruiken.

• kun je bij voorbeelden herkennen en uitleggen welke woordraadstrategie je in moet zetten.

• kun je bij het lezen van een tekst de betekenis van lastige woorden achterhalen door woordraadstrategieën te gebruiken.
• weet je hoe het onderwerp van de tekst vindt.
• weet je wat alinea's zijn en hoe deze zijn opgebouwd.
• weet je wat een deelonderwerp is.
• weet je wanneer je hoofdletters gebruikt.

Woordraadstrategie

Een woordraadstrategie is een handige manier om achter de betekenis van een woord te komen:

• synoniem
• omschrijving
• voorbeeld
• tegenstelling
• bekend woorddeel
  

Woordraadstrategie synoniem

Zoek naar een synoniem: een ander woord met dezelfde betekenis.

• Exact - Precies
• vreemde snuiter - rare snijboon - zonderling
• poep -drol

Vaak vind je, als je even verder leest in de tekst een synoniem voor een moeilijk woord dat je niet weet.

Wat is een synoniem?

1. Een ander woord dat dezelfde betekenis heeft
2. Een woord dat een andere betekenis heeft
3. Een gerecht uit Italië
4. Een woord dat iets aangeeft in de tekst, bijvoorbeeld 'omdat'

Woordraadstrategie omschrijving:

De schrijver geeft al een omschrijving (definitie) van het woord.

• Mijn oma is geholpen aan staar, een aandoening waarbij de lens is vertroebeld.
• Misofonie, mensen die zich ergeren aan bepaalde, op zich onschuldige, geluiden, zoals luid ademen en harde muziek uit oordopjes.

Woordraadstrategie: een voorbeeld zoeken:

Soms staan er in een tekst voorbeelden om onbekende woorden uit te leggen. Je weet dan meteen wat de schrijver bedoelt.

• Bij een voorbeeld vind je vaak de volgende woorden: bijvoorbeeld, zo is er..., zoals, denk maar aan..., neem
• Ook een dubbele punt kan aangeven dat er voorbeelden volgen: 'zij houden van balsporten: voetbal, volleybal, korfbal.'
  

Woordraadstrategie tegenstelling vinden:

• Tegenstellingen zijn woorden die elkaars tegenovergestelde zijn.

• Als je een onbekend woord tegenkomt, kun je soms de betekenis begrijpen doordat er in de tekst een tegenstelling staat.

• Zoek je een tegenstelling? Let dan op de volgende woorden: maar, echter, toch, daarentegen.

Bijvoorbeeld:
Goedkoop - duur
begrijpelijk - onbegrijpelijk

Woordraadstrategie bekend woorddeel:

Soms kun je de betekenis van een onbekend woord begrijpen doordat je al een deel van het woord kent. Zulke woorden noemen je samenstellingen. 

Bijvoorbeeld:

• Lolbroek
• Kletskous
• Internetverslaafde

Bekend woorddeel

'parkeergarage'

 

Het woord is een samenstelling van 'parkeer' en 'garage'

parkeergarage is dus een garage om in te parkeren...

Wat denk je dat het woord 'fotografiecursus' betekent?

Woorden met voorvoegsel

bijvoorbeeld on, her

On betekent niet of zonder.

Bijvoorbeeld: ongebruikelijk, ondankbaar, onnodig.

Her betekent opnieuw.

Bijvoorbeeld: herexamen, herkauwen, heropenen.

Woorden met achtervoegsel

bijvoorbeeld vol, loos

Vol  betekent met.

Bijvoorbeeld: smaakvol, hoopvol, liefdevol.

Loos betekent zonder.

Bijvoorbeeld: ademloos, draadloos, werkloos.

Dit is geen woordraadstrategie:

1. synoniem zoeken
2. tegenstelling zoeken
3. alleen vooruit lezen
4. voorbeelden zoeken

Eens? Ga staan! Oneens? Blijf zitten!

• Je moet altijd een woordraadstrategie gebruiken als je een moeilijk woord ziet.
• Een synoniem zoeken is een woordraadstrategie.
• Een onbekend woord kun je het best gelijk in een woordenboek opzoeken.
• Een woordraadstrategie gebruiken kost altijd heel veel tijd.
• Woordraadstrategieën moet je kennen voor je toets.

Onderwerp tekst

Het onderwerp vertelt in één of enkele woorden waar de tekst over gaat.

Lees de tekst oriënterend (titel, afbeeldingen, inleiding). 

Maar, hoe doe je dat ook alweer?

Onderwerp tekst bepalen

• Afbeeldingen bekijken
• Titel en tussenkopjes lezen
• Inleiding (1e alinea) lezen
• Beantwoord vraag: waar gaat de tekst over?
• Daar waar de tekst over gaat = het onderwerp

LEZEN

alinea’s

In een tekst staat niet alles door elkaar. De tekst is meestal verdeeld in stukjes. 

Zo’n stukje heet een alinea. 

In een alinea staat informatie die bij elkaar hoort.

In de eerste alinea (inleiding) staat vaak waar de hele tekst over gaat (het onderwerp van de tekst). Je maakt hier dus kennis met het onderwerp. In de volgende alinea’s staat meer uitleg of informatie over het onderwerp van de tekst.

Alinea's bestaan uit...

• Zinnen die bij elkaar horen.
• Zinnen die over hetzelfde deelonderwerp gaan.
  
  

De inleiding is een alinea.
De kern (het middenstuk) bestaat vaak uit meer alinea's.
Het slot is een alinea.

Dus minimaal 3 alinea's!

Kernzin

• De belangrijkste zin van een alinea.
  
• Deze staat vaak vooraan in een alinea.
  
• Meestal de 1e zin.
• Soms de 2e zin, dan is de 1e zin er om het verband met de voorgaande alinea aan te tonen. 
• Deze kan ook aan het einde van een alinea staan.
  

LEZEN

alinea’s

- Een nieuwe alinea begint altijd op een nieuwe regel. 

- Vaak wordt er eerst een regel overgeslagen (witregel)

- Soms begint eerste regel stukje naar rechts (inspringen)

- In schoolboeken staat vaak een nummer voor een alinea. Zo kun je sneller iets opzoeken.

Deelonderwerp

• Het onderwerp van één (of meerdere) alinea's.
• Iedere alinea gaat over een deelonderwerp.
• Je hebt (bijna) altijd meerdere deelonderwerpen in een tekst.

Onderwerp + deelonderwerpen

Drie alinea's in het middenstuk.

Drie deelonderwerpen in het middenstuk.

onderwerp

deelonderwerp

deelonderwerp

deelonderwerp

inleiding

slot

Onderwerp: 

Black Friday 

Deelonderwerp:

Ontstaan van Black Friday 

Deelonderwerp:

Drukte in de stad.

Deelonderwerp:

Goede aanbiedingen of onzinaanbiedingen

Middenstuk: 

Alinea 3

Alinea 4

Alinea 2

Tussenkopjes

Soms hebben alinea's in het middenstuk ook tussenkopjes.

Een tussenkopje is een titel boven een alinea.

Een tussenkopje helpt vaak bij het deelonderwerp.

Let op!

De titel van de tekst is niet hetzelfde als het onderwerp van een tekst!

HOOFDLETTERS

Waarom?

1) Hoofdletters maken een tekst duidelijker en beter te lezen.

2) De lezer kan de tekst zo ook veel beter begrijpen.

Hoofdletter aan het begin van een zin

Aan het begin van een zin:

• Je begint een zin met een hoofdletter.

Als de zin met een afgekort woord begint, verschuift de hoofdletter naar het tweede woord:

• 's Ochtends sta ik vroeg op.
• 't Was vanochtend wel erg koud.

Hoofdletter aan het begin van een zin

Uitzondering: Als de zin met een cijfer of symbool begint, schrijf je geen hoofdletter aan het begin van de zin.

• €15 betaalde hij voor het boek.
• 86 jaar geleden werd mijn opa geboren.

Hoofdletter bij namen van personen

Je schrijft een hoofdletter bij voor- en achternamen, doopnamen en voorletters:

• Sophie Jansen

Aanspreektitels (mevr.) en tussenvoegsels (van der) krijgen geen hoofdletter.

• fam. Berkmans
• Bert van den Brink

Hoofdletter bij namen van personen

Wanneer er voor het tussenvoegsel geen voornaam of voorletter wordt genoemd, krijgt het tussenvoegsel wel een hoofdletter.

• meneer De Vries

Bij een tweede achternaam krijgt het tussenvoegsel geen hoofdletter.

• mevrouw Van de Ven - de Vries 

Hoofdletter bij namen van organisaties, merken, producten

Organisaties, merken en producten krijgen een hoofdletter.

• Apple
• Verenigde Naties

Soms gebruiken bedrijven de hoofdletters afwijkend van de regel, je neemt dit dan over.

• iPhone

Hoofdletter bij aardrijkskundige namen

Bij aardrijkskundige namen van landen, steden, rivieren enzovoort gebruik je een hoofdletter.

• Eindhoven
• Amerika
• de Rivierenlaan
• de Himalaya

Hoofdletter bij woorden die van namen zijn afgeleid

Bij woorden die van namen (van landen) zijn afgeleid  gebruik je een hoofdletter.

• Amerikaanse president
• Engels drop

Ook bij volken, talen of dialecten gebruik je een hoofdletter.

• Fransman
• Limburgs dialect

Hoofdletter bij historische gebeurtenissen en feestdagen

Historische gebeurtenissen en feestdagen schrijf je met een hoofdletter.

• Koude Oorlog
• Vaderdag
• Kerstmis

Maar bij samenstellingen met feestdagen schrijf je geen hoofdletter: vaderdagontbijt

Geen hoofdletter

Bij een windstreek gebruik je geen hoofdletter.

• Er komt vandaag een noordelijke wind.
  
  

Als de windstreek onderdeel is van een naam, gebruik je wel een hoofdletter.

• Noordelijke IJszee
• Zuid-Amerika

Geen hoofdletter

Seizoenen, maanden en gewone dagen krijgen geen hoofdletter.

• zaterdag
• januari

Ook een historische periode krijgt geen hoofdletter.

• renaissance
• prehistorie

Rondvraag

Vragen

en/of

 mededelingen?

Huiswerk

Neem samenvatting door/leer

Maandag oefentoets!

Huiswerk