VO - Bovenbouw - Allemaal Burgers - WvR 2024
1 / 17
Lesson duration is: 50 minIntroduction
Burgerschap staat weer bovenaan de menukaart van het onderwijs! Het is de bedoeling dat scholen goede burgers ‘bakken’ die de basiswaarden van onze democratische rechtsstaat kennen en hoog in het vaandel hebben staan. Maar wat houden de termen vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit eigenlijk in? En hoe doe je dat?
In deze les gaan we aan de slag met de burgers die we zelf willen zijn.
Wat vinden we belangrijk? Als we weten wat we gezamenlijk belangrijk vinden, kunnen we bedenken hoe we dat gaan doen met elkaar, in de klas, de school en in de rest van de wereld.
Instructions
Doel van de les
Samen bespreken en verkennen we de democratische waarden vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit en bespreken we hoe de ideale burger eruit zou zien.
Werkvormen
Klassikale introductie en brainstorm, in groepjes brainstormen, overleggen, individueel nadenken, keuzes maken en reflecteren
Benodigdheden / voorbereiding
Bijlage
Bedankt aan docent Oussama van het Futuris Amstelveen voor het samen toetsen van de les!
Samen bespreken en verkennen we de democratische waarden vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit en bespreken we hoe de ideale burger eruit zou zien.
Werkvormen
Klassikale introductie en brainstorm, in groepjes brainstormen, overleggen, individueel nadenken, keuzes maken en reflecteren
Benodigdheden / voorbereiding
• Kopieer het kopieerblad 6 x op A3 formaat in kleur voor jouw klas.
Er zitten grondrechten kaartjes in de bijlage. Deze kun je extra inzetten als warming up of om een les later terug te pakken op de les. Laat de leerlingen de kaartjes rangschikken op wat zij echt belangrijk vinden en wat minder. Het is ook leuk om de leerlingen vooraf de kaartjes te laten rangschikken en na de les te laten reflecteren en te vragen of ze ze nu anders zouden rangschikken.
Bijlage
• Kopieerblad Allemaal Burgers VO onderbouw
• Grondrechten kaartjes
Let op! Heb je een RespectBox ontvangen? Dan vind je het "Kopieerblad Allemaal Burgers VO bovenbouw" in de box. Kopieer deze 6x.
Kennis:
De leerlingen...
… leren wat burgerschap betekent
… leren wat onze democratische rechtsstaat inhoudt
… verkennen wat ‘vrijheid’ betekent
… verkennen wat ‘gelijkwaardigheid’ betekent
... verkennen wat ‘solidariteit’ betekent
... geven samen de ideale burger vorm met elementen van onze democratische rechtsstaat
Vaardigheden:
... oefenen met samenwerken en samen keuzes maken
... oefenen met een eigen mening vormen
... oefenen met kritisch kijken naar meningen (van zichzelf en anderen)
… in staat zijn (eigen) keuzes te maken
... oefenen met keuzes onderbouwen
Houding:
Reflectief, respectvol, nieuwsgierig, actief en open
Burgerschap
Met deze les werk je aan de volgende actuele burgerschapskerndoelen:
• Kerndoel 1. Veilige schoolcultuur:
• Zorgen voor een veilige schoolomgeving met aandacht voor diversiteit en inclusie.
• Stimuleren van kritische denkvaardigheden, morele en ethische oordeelsvorming en het offline en online respectvol communiceren daarover.
• Kerndoel 2. Diversiteit:
• Kerndoel 3. Democratische waarden:
• Kennis over de ontwikkeling en de betekenis van de democratische waarden vrijheid, gelijkheid en solidariteit.
• Verkennen van de grenzen aan vrijheid, gelijkheid en solidariteit op individueel, collectief en planetair niveau.
• Kerndoel 5. Democratische betrokkenheid
• Kerndoel 6. Maatschappelijke vraagstukken:
• Uitdrukken van persoonlijke idealen en opvattingen.
• Reflecteren hoe de eigen identiteit en waarden het handelen kunnen beïnvloeden.
Kennis:
De leerlingen...
… leren wat burgerschap betekent
… leren wat onze democratische rechtsstaat inhoudt
… verkennen wat ‘vrijheid’ betekent
… verkennen wat ‘gelijkwaardigheid’ betekent
... verkennen wat ‘solidariteit’ betekent
... geven samen de ideale burger vorm met elementen van onze democratische rechtsstaat
Vaardigheden:
... oefenen met samenwerken en samen keuzes maken
... oefenen met een eigen mening vormen
... oefenen met kritisch kijken naar meningen (van zichzelf en anderen)
… in staat zijn (eigen) keuzes te maken
... oefenen met keuzes onderbouwen
Houding:
Reflectief, respectvol, nieuwsgierig, actief en open
Burgerschap
Met deze les werk je aan de volgende actuele burgerschapskerndoelen:
• Kerndoel 1. Veilige schoolcultuur:
• Zorgen voor een veilige schoolomgeving met aandacht voor diversiteit en inclusie.
• Stimuleren van kritische denkvaardigheden, morele en ethische oordeelsvorming en het offline en online respectvol communiceren daarover.
• Samen met leerlingen vormgeven van een democratische cultuur
• In gedrag rekening houden met ervaringen en perspectieven van anderen.
• Kennis over de ontwikkeling en de betekenis van de democratische waarden vrijheid, gelijkheid en solidariteit.
• Verkennen van de grenzen aan vrijheid, gelijkheid en solidariteit op individueel, collectief en planetair niveau.
• Verkennen op basis van morele en ethische perspectieven wat met rechtvaardigheid en verantwoordelijkheid handelen betekent voor jezelf
• Communiceren op een respectvolle wijze
• Uitdrukken van persoonlijke idealen en opvattingen.
• Reflecteren hoe de eigen identiteit en waarden het handelen kunnen beïnvloeden.
Bedankt aan docent Oussama van het Futuris Amstelveen voor het samen toetsen van de les!
Worksheets
Items in this lesson
Slide 1 - Slide
Introductie
Burgerschap staat weer bovenaan de menukaart van het onderwijs! Het is de bedoeling dat scholen goede burgers ‘bakken’ die de basiswaarden van onze democratische rechtsstaat kennen en hoog in het vaandel hebben staan. Maar wat houden de termen vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit eigenlijk in? En hoe doe je dat?
In deze les gaan we aan de slag met de burgers die we zelf willen zijn.
Wat vinden we belangrijk? Als we weten wat we gezamenlijk belangrijk vinden, kunnen we bedenken hoe we dat gaan doen met elkaar, in de klas, de school en in de rest van de wereld.
Burgerschap staat weer bovenaan de menukaart van het onderwijs! Het is de bedoeling dat scholen goede burgers ‘bakken’ die de basiswaarden van onze democratische rechtsstaat kennen en hoog in het vaandel hebben staan. Maar wat houden de termen vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit eigenlijk in? En hoe doe je dat?
In deze les gaan we aan de slag met de burgers die we zelf willen zijn.
Wat vinden we belangrijk? Als we weten wat we gezamenlijk belangrijk vinden, kunnen we bedenken hoe we dat gaan doen met elkaar, in de klas, de school en in de rest van de wereld.
Slide 2 - Slide
Burgers
Leg klassikaal uit:
In Nederland hebben we het over 'burgers' als we het over inwoners hebben. Wij zijn allemaal burgers van onze stad, provincie en het land waar we wonen.
Burgers hebben rechten en plichten en daarom leren we op school ook dingen die te maken hebben met 'goed' burgerschap.
Leg klassikaal uit:
In Nederland hebben we het over 'burgers' als we het over inwoners hebben. Wij zijn allemaal burgers van onze stad, provincie en het land waar we wonen.
Burgers hebben rechten en plichten en daarom leren we op school ook dingen die te maken hebben met 'goed' burgerschap.
Slide 3 - Slide
De perfecte burger… bestaat die?
Leg klassikaal uit:
Nee, natuurlijk niet! Net als dat je vega-, vis- en vleesburgers met allerlei combinaties aan sausjes en toppings hebt, zijn wij mensen ook allemaal anders. We hebben allemaal een andere achtergrond, andere persoonlijke voorkeuren en we hebben verschillende normen en waarden.
Een perfecte burger? Die bestaat niet!
Wat dan wel? Burgers die hun best doen om zich positief en goed te verhouden tot de samenleving. En wij kunnen samen filosoferen over hoe wij vinden dat de ideale burger zich kan inzetten voor onze samenleving.
Wat houdt onze samenleving eigenlijk precies in?
Let op! Je hebt de kans dat er nu allemaal verschillen tussen mensen worden opgesomd, dit kan polariseren dus wees hier waakzaam op! Deze les gaat niet over identiteit, maar juist over de overeenkomsten in wat wij belangrijk vinden in goed klassenburgerschap. Het gaat niet over wie je bent, maar over wat je (gezamenlijk) vindt.
Leg klassikaal uit:
Nee, natuurlijk niet! Net als dat je vega-, vis- en vleesburgers met allerlei combinaties aan sausjes en toppings hebt, zijn wij mensen ook allemaal anders. We hebben allemaal een andere achtergrond, andere persoonlijke voorkeuren en we hebben verschillende normen en waarden.
Een perfecte burger? Die bestaat niet!
Wat dan wel? Burgers die hun best doen om zich positief en goed te verhouden tot de samenleving. En wij kunnen samen filosoferen over hoe wij vinden dat de ideale burger zich kan inzetten voor onze samenleving.
Wat houdt onze samenleving eigenlijk precies in?
Let op! Je hebt de kans dat er nu allemaal verschillen tussen mensen worden opgesomd, dit kan polariseren dus wees hier waakzaam op! Deze les gaat niet over identiteit, maar juist over de overeenkomsten in wat wij belangrijk vinden in goed klassenburgerschap. Het gaat niet over wie je bent, maar over wat je (gezamenlijk) vindt.
Slide 4 - Slide
Samenleving = samen leven!
Leg klassikaal uit:
sa·men·le·ving: de mensen samen, met de nadruk op hun onderlinge omgang; = maatschappij.* Van Dale
We moeten met z'n allen samenleven in Nederland, daarom heet het de samenleving. Of je je buurman nou wel of niet leuk vindt, je leeft naast en met elkaar. Het gaat allemaal natuurlijk wel een stuk makkelijker als je een beetje goed met elkaar kan opschieten.
Daarnaast draagt iedereen bij aan de Nederlandse samenleving door erin te wonen maar ook doordat we belasting betalen. Daar worden weer dingen van gerealiseerd die voor iedereen belangrijk zijn zoals goede wegen, onderwijs en politie!
Leg klassikaal uit:
Wij wonen in een samenleving. Wat betekent dat eigenlijk?
We moeten met z'n allen samenleven in Nederland, daarom heet het de samenleving. Of je je buurman nou wel of niet leuk vindt, je leeft naast en met elkaar. Het gaat allemaal natuurlijk wel een stuk makkelijker als je een beetje goed met elkaar kan opschieten.
Daarnaast draagt iedereen bij aan de Nederlandse samenleving door erin te wonen maar ook doordat we belasting betalen. Daar worden weer dingen van gerealiseerd die voor iedereen belangrijk zijn zoals goede wegen, onderwijs en politie!
Slide 5 - Slide
Nederland = een democratische rechtsstaat
Vraag aan de klas "Wie kan vertellen wat de democratische rechtsstaat inhoudt?" (vul aan of vertel het zelf)
De Nederlandse staat is democratisch, omdat de burgers kiezen wie het land regeert. En de Nederlandse staat is een rechtsstaat, omdat iedereen zich aan het Nederlandse recht moet houden: burgers, organisaties en overheid.
En weten jullie wat de basiswaarden van onze democratische rechtsstaat zijn?
De basiswaarden van onze Nederlandse, democratische rechtsstaat zijn vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit
Vraag aan de klas "Wie kan vertellen wat de democratische rechtsstaat inhoudt?" (vul aan of vertel het zelf)
De Nederlandse staat is democratisch, omdat de burgers kiezen wie het land regeert. En de Nederlandse staat is een rechtsstaat, omdat iedereen zich aan het Nederlandse recht moet houden: burgers, organisaties en overheid.
En weten jullie wat de basiswaarden van onze democratische rechtsstaat zijn?
De basiswaarden van onze Nederlandse, democratische rechtsstaat zijn vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit
Slide 6 - Slide
Bekijk het filmpje
De rechtsstaat in Nederland | de Rechtspraak
President van de Raad voor de Rechtspraak Henk Naves over het belang van de rechtsstaat in Nederland. Wat houd onze rechtsstaat in en waarom!
https://www.youtube.com/watch?v=q9QJsgbv6Cg&t=87s
De rechtsstaat in Nederland | de Rechtspraak
President van de Raad voor de Rechtspraak Henk Naves over het belang van de rechtsstaat in Nederland. Wat houd onze rechtsstaat in en waarom!
https://www.youtube.com/watch?v=q9QJsgbv6Cg&t=87s
Slide 7 - Slide
Wat hebben we gezien en gehoord?
Bespreek het filmpje klassikaal na
Filmpje 1:
Filmpje 2:
Bespreek het filmpje klassikaal na
Filmpje 1:
- Kunnen jullie de verschillen opnoemen tussen onze democratische rechtsstaat en een dictatorschap? (democratisch beslissen, grondrechten, onafhankelijke rechtspraak, scheiding van macht en recht, vrijheid van meningsuiting, vrijheid van pers.... enz )
- Wie beschermt ons tegen dictators? (de rechters - democratische rechtsstaat, en journalisten - vrijheid van pers)
- Wanneer waren wij geen 'vrij' land? (tijdens de Tweede Wereldoorlog)
Filmpje 2:
- Wat is het gevaar als jij je allemaal vrijheden toe-eigent? (dat kan ten koste gaan van de vrijheid van anderen)
- Wat is naast vrijheid en gelijkheid van mensen een belangrijk element van onze rechtsstaat? (grondrechten)
- Waar kun je heen als de overheid zich niet aan de regels houdt? (de rechter)
- Hoe kan dat? (rechters opereren onafhankelijk doordat in Nederland de macht en rechtspraak gescheiden zijn)
Slide 8 - Slide
Klassikale brainstorm 1: Vrijheid
Schrijf per term mee op het bord.
Brainstorm over de eerste basiswaarde: vrijheid. (Suggesties/synoniemen om de brainstorm mee op gang te krijgen staan erachter)
Wat betekent ‘vrijheid’ als we er filosofisch over nadenken en wat betekent het in de praktijk?
Mogelijke antwoorden: Je vrij voelen, vrij kunnen bewegen, vrij kunnen denken, mogen creëren, het recht tot zelfbeschikking, vrijheid van meningsuiting, vrijheid van geloof, vrijheid van schrift, vrijheid om er uit te zien hoe je wil, demonstratierecht… etc.
Schrijf per term mee op het bord.
Brainstorm over de eerste basiswaarde: vrijheid. (Suggesties/synoniemen om de brainstorm mee op gang te krijgen staan erachter)
Wat betekent ‘vrijheid’ als we er filosofisch over nadenken en wat betekent het in de praktijk?
Mogelijke antwoorden: Je vrij voelen, vrij kunnen bewegen, vrij kunnen denken, mogen creëren, het recht tot zelfbeschikking, vrijheid van meningsuiting, vrijheid van geloof, vrijheid van schrift, vrijheid om er uit te zien hoe je wil, demonstratierecht… etc.
Slide 9 - Slide
Klassikale brainstorm 2: gelijkwaardigheid
Schrijf per term mee op het bord.
Brainstorm over de tweede basiswaarde: gelijkwaardigheid. (Suggesties/synoniemen om de brainstorm mee op gang te krijgen staan erachter.)
Wat betekent ‘gelijkwaardigheid’ als we er filosofisch over nadenken en wat betekent het in de praktijk?
Mogelijke antwoorden: gewaardeerd worden, je gelijk behandeld voelen (ook al wijk je af van de norm), in Nederland worden mensen in gelijke gevallen gelijk behandeld. Dit is het recht op gelijke behandeling. Je mag niet je geloof bij iemand afdwingen. Je mag (wettelijk) niet discrimineren (artikel 1). Zelfde verdienen als een ander, niet afgewezen worden om iets waar je niks aan kan doen… etc.
Schrijf per term mee op het bord.
Brainstorm over de tweede basiswaarde: gelijkwaardigheid. (Suggesties/synoniemen om de brainstorm mee op gang te krijgen staan erachter.)
Wat betekent ‘gelijkwaardigheid’ als we er filosofisch over nadenken en wat betekent het in de praktijk?
Mogelijke antwoorden: gewaardeerd worden, je gelijk behandeld voelen (ook al wijk je af van de norm), in Nederland worden mensen in gelijke gevallen gelijk behandeld. Dit is het recht op gelijke behandeling. Je mag niet je geloof bij iemand afdwingen. Je mag (wettelijk) niet discrimineren (artikel 1). Zelfde verdienen als een ander, niet afgewezen worden om iets waar je niks aan kan doen… etc.
Slide 10 - Slide
Klassikale brainstorm 3: solidariteit
Schrijf per term mee op het bord
Brainstorm over de derde basiswaarde: solidariteit. (Suggesties/synoniemen om de brainstorm mee op gang te krijgen staan erachter)
Wat betekent ‘solidariteit’ als we er filosofisch over nadenken en wat betekent het in de praktijk?
Mogelijke antwoorden: mensen die elkaar helpen vanuit een gevoel van saamhorigheid en verbondenheid zonder dat hier onmiddellijk een tegenprestatie tegenover staat, rekening houden met anderen, geven aan armen, mee demonstreren, er niet alleen voor staan, samen sta je sterk…. etc.
Schrijf per term mee op het bord
Brainstorm over de derde basiswaarde: solidariteit. (Suggesties/synoniemen om de brainstorm mee op gang te krijgen staan erachter)
Wat betekent ‘solidariteit’ als we er filosofisch over nadenken en wat betekent het in de praktijk?
Mogelijke antwoorden: mensen die elkaar helpen vanuit een gevoel van saamhorigheid en verbondenheid zonder dat hier onmiddellijk een tegenprestatie tegenover staat, rekening houden met anderen, geven aan armen, mee demonstreren, er niet alleen voor staan, samen sta je sterk…. etc.
Slide 11 - Slide
Verdeel je klas in 6 (ongeveer) even grote groepen en deel de werkbladen uit.
Hoe draag je het best bij aan onze samenleving naar jullie idee? Hoe ziet de ideale burger eruit?
Hoe draag je het best bij aan onze samenleving naar jullie idee? Hoe ziet de ideale burger eruit?
Slide 12 - Slide
Overleg en kies samen 1 woord van elk thema
Kijk samen naar de burgeronderdelen.
Overleg en kies als groepje eerst samen 1 term van de woorden bij vrijheid die jullie het belangrijkst of mooist vinden.
Overleg en kies als groepje vervolgens samen 1 term van de woorden bij gelijkwaardigheid die jullie het belangrijkst of mooist vinden.
Overleg en kies als groepje dan samen 1 term van de woorden bij solidariteit die jullie het belangrijkst of mooist vinden.
Kijk samen naar de burgeronderdelen.
Overleg en kies als groepje eerst samen 1 term van de woorden bij vrijheid die jullie het belangrijkst of mooist vinden.
Overleg en kies als groepje vervolgens samen 1 term van de woorden bij gelijkwaardigheid die jullie het belangrijkst of mooist vinden.
Overleg en kies als groepje dan samen 1 term van de woorden bij solidariteit die jullie het belangrijkst of mooist vinden.
Slide 13 - Slide
Bouw jullie ideale burger!
Schrijf nu jullie drie gekozen woorden/zinnen op de drie lagen binnen jullie burger.
Kunnen jullie een volgorde vinden die jullie logisch vinden?
Schrijf nu jullie drie gekozen woorden/zinnen op de drie lagen binnen jullie burger.
Kunnen jullie een volgorde vinden die jullie logisch vinden?
Slide 14 - Slide
Vul als laatst samen beide ‘sausjes’ in. Wat mist er nog om jullie ideale burger compleet te maken?
Dit kan van alles zijn! Wellicht heeft de ideale burger een goede dosis liefde of hulpbereidheid nodig? Welk sausje gooien jullie er overheen en welk sausje staat aan de basis van deze burger?
Slide 15 - Slide
Welke burgers hebben we allemaal?
Elk groepje vertelt welke keuzes ze hebben gemaakt en waarom.
Stel vragen om interactie te stimuleren, zoals:
Waarom vinden jullie dat belangrijk?
Bespreek klassikaal de uitkomsten.
Elk groepje vertelt welke keuzes ze hebben gemaakt en waarom.
Stel vragen om interactie te stimuleren, zoals:
Waarom vinden jullie dat belangrijk?
- Gebeurt het al?
- Hoe zien jullie deze punten terug in de samenleving of om je heen?
- Merken jullie dat er soms iets misgaat op dit punt?
- Moet er iets veranderen om dit beter te maken?
- Etc.
Slide 16 - Slide
Klassikale evaluatie
- Wat vinden we gezamenlijk belangrijk?
- Kan deze 'ideale burger' bestaan en hoe doe je dat?
- Wat doen we zelf al?
- Wat wel, wat niet?
- Waar mogen we meer op focussen met z'n allen?
TIP: Hang de burgers op in de klas of ergens zichtbaar in het gebouw.
Slide 17 - Slide
Evaluatie invullen? Graag!
We zijn bij Respect Foundation heel blij met alle reacties, tips en feedback op onze lessen. We zijn altijd op zoek naar verbeterpunten. Alvast bedankt!
Klik op de link!
