§26 en 27 : Hieronymus van Alphen en Betje Wolff en Aagje Deken

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Voor welk typisch verlichte werk is Diderot verantwoordelijk?

1. Encyclopédie
2. Het imaginaire reisverhaal
3. Satire
4. Spectator

Welke genre valt niet toe te passen op Reize door het apenland?

1. Imaginair reisverhaal
2. Robinsonade
3. Satire
4. Utopie

Justus van Effen was de auteur van:

1. De encyclopédie
2. De Hollandse spectator
3. Reize door het apenland
4. Gulliver's travel

Wat is de belangrijkste moraal van Reize door het apenland?

1. Verdiep je in je vaderlandse geschiedenis
2. Zorg dat je voldoende medische kennis hebt
3. Volg niet blindelings was je politieke leider zegt
4. Vermoord je vrouw en dienstmeid niet

Van Effen was groot voorstander van:

1. Frans als voertaal in Nederlands
2. Nederlands als voertaal in Nederland

J.A. Schasz is een pseudoniem

1. Waar
2. Niet waar

Dit was vroeger mijn favoriete jeugdboek: ...

§26: Hiëronymus van Alphen

Ideeën over opvoeding

• Opvattingen van Rousseau
• Gevolg: ontstaan jeugdliteratuur

Hieronymus van Alphen

• Jurist, hoge ambtelijke functie van schatkistbewaarder
  
• Weduwnaar, vader van drie jonge zoontjes
• Schreef opvoedkundige gedichtjes
• Schreef in begrijpelijke taal voor kinderen
• Deugden als leergierigheid, naastenliefde,
  vaderlandsliefde, godsdienstigheid
• Proeve van kleine gedichten voor kinderen (1778)
  
• Komisch effect nu

Het vrolijk leeren

Mijn speelen is leeren, mijn leeren is speelen, 

En waarom zou mij dan het leeren verveelen? 

Het lezen en schrijven verschaft mij vermaak. 

Mijn hoepel, mijn priktol verruil ik voor boeken; 

Ik wil in mijn prenten mijn tijdverdrijf zoeken, 

't Is wijsheid, 't zijn deugden, naar welken ik haak.

De perzik

Die perzik gaf mijn vader mij,

 Om dat ik vlijtig leer.

Nu eet ik vergenoegd en blij.

Die perzik smaakt naar meer.

De vrolijkheid past aan de jeugd

Die leerzaam zig betoont.

De naarstigheid, die kinderdeugd,

 Wordt altoos wel beloond.

Welke deugd wordt hier aangeprezen?

Jeugdliteratuur

•  Inmiddels bestverkochte genre in Nederland
•  Literatuurwetenschap
•  Ontzettend veel vormen
•  Crossover, dubbel publiek

Portfolio-opdracht 4

Uitleg volgende les

Welke deugd wordt hier geprezen?

Dan zinge ik: Hemelkoning!
Gij doet viooltjes groeien,
Met roosjes, maagdeliefjes,
Citroenkruid en seringen,
Met duizend duizend bloemen;
Om uwe magt en liefde
Aan kinderen te toonen.
Hoe mooi staat mij dit kransjen!
Ach laat mij niet vergeten
Dat gij het hebt doen groeien!

Welke deugd werd er geprezen in het gedicht 'De kinderliefde'?

Welke uitspraak over Hiëronymus van Alphen is niet waar?

1. Hij was jurist
2. Hij was schatkistbewaarder
3. Hij publiceerde de eerste druk Kleine gedigten voor kinderen anoniem
4. Zijn gedichten kunnen tot het imaginaire reisverhaal gerekend worden.

Welke filosoof introduceerde het idee dat kinderen niet geslagen moesten worden?

1. John Locke
2. Jean-Jacques Rousseau
3. Dennis Diderot
4. Adam Smith

Tolerantie is een typisch verlicht idee.

1. Waar
2. Niet waar

"Een korte, krachtige spreuk die vaak een levensles bevat."

De heersende kunststroming in de eerste helft van de 18e eeuw was:

1. de rococo
2. het neoclassicisme
3. de verlichting

De schrijver van de Hollandsche spectator was:

1. Gerrit Paape
2. JA Schasz
3. Justus van Effen
4. Hieronymus van Alphen

Jeugdliteratuur: internationaal

• Moraliserend
• Fantasie (zoals Alice in Wonderland)
•  Sprookjesachtige verhalen (wordt meer in Romantiek)

§27: Betje Wolff en Aagje Deken

https:

Betje Wolff (1739-1804)
- Elisabeth Bekker (Vlissingen)
- Streng gereformeerd gezin
- Moderne, verlichte opvoeding
- Trouwde na een schandaal met de 30 jaar oudere predikant Adriaan Wolff (--> Beemster)

Aagje Deken (1741 - 1804)
- Wees (Amsterdam)
- Correspondeert in eerste instantie met Wolff omdat ze kritiek wil uiten
- Corespondentievriendinnen
- Gaat samenwonen Betje zodra Adriaan Wolff overlijdt (1777)

- Relatie was wellicht meer dan zakelijk/vriendschappelijk

Wolff en Deken

• Beiden patriot
•  Verlichte ideeën
• Kritisch op het gereformeerde geloof
• 1782: De historie van mejuffrouw Sara Burgerhart
• Vluchten naar Frankrijk (1787)
• Keren terug

De historie van mejuffrouw Sara Burgerhart

• Brievenroman
• Eerste moderne Nederlandse roman
• Didactische bedoelingen
• Commercieel succes
  
  
  

Zelfstandig

o WB 26.1

o WB 26.2

o Tussentoets §24-27

o Eindtoets H3

Neem voor de volgende les je favoriete jeugdboek mee! :)