grammatica zinsdelen: samengestelde zinnen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Grammatica: hoofdstuk 3

• Enkelvoudige en samengestelde zinnen
• Hoofd- en bijzinnen
• Nevenschikking en onderschikking
• Voegwoorden

Opdracht 13: zoek de pv('s).
4. "Ik kan me niet voorstellen dat je zoveel geld uitgeeft aan een kaartje voor een voetbalwedstrijd."

Opdracht 13: zoek de pv('s).
7. "Het personeel van de kledingzaak is na sluitingstijd twee uur bezig geweest met het goed opvouwen van de truien en broeken."

Opdracht 13: zoek de pv('s).
9. "Voordat je een strippenkaart koopt, moet je weten hoeveel strippen je voor je reis nodig hebt."

Samengestelde zinnen

- hebben meerdere pv's

Een enkelvoudige zin heeft maar 1 pv, een samengestelde zin heeft meer pv's

Samengestelde zinnen

Hoofdzin + Bijzin (+Bijzin)

Hoofdzin + Hoofdzin

Hoofdzin (HZ)

- Onderwerp en persoonsvorm staan naast elkaar.

- De persoonsvorm staat op de eerste of tweede plaats.

Voorbeeld:

Alle boeken van Harry Potter zijn beroemd.

Bijzin (BZ)

- Tussen de persoonsvorm en het onderwerp kunnen wel andere zinsdelen staan, maar dit hoeft niet.

- De persoonsvorm staat vaak achter in de bijzin.

Voorbeeld:

Weet je al of we vanavond naar de bios gaan?

Enkelvoudige of samengestelde zin?

'Ik ben moe en ik heb geen zin om te gaan trainen.'

1. enkelvoudig
2. samengesteld

Verander tijd: 'Ik was moe en had geen zin om te gaan trainen'.

'Ben' en 'heb' veranderen, dus 2 persoonsvormen, dus samengestelde zin. 

Merk op dat in allebei de zinnen het onderwerp naast de persoonsvorm staat. Het zijn dus allebei hoofdzinnen. 

Enkelvoudige of samengestelde zin?

'Petra wil graag met haar moeder tennissen'

1. enkelvoudig
2. samengesteld

Hoofdzin of bijzin?

'Mijn broer wil leraar Nederlands worden.'

1. Hoofdzin
2. Bijzin

Het onderwerp (ik) staat naast de persoonsvorm (ga).

Hoofdzin of bijzin?

'Doordat Julia halverwege de heenreis een lekke band kreeg...'

1. Hoofdzin
2. Bijzin

Het onderwerp (ik) staat niet naast de persoonsvorm (kan).

2a [Mijn moeder heeft me straf gegeven,] want
2b [ik was een uur te laat thuis.]

1. a en b zijn beide HZ
2. a en b zijn beide BZ
3. a is HZ, b is BZ
4. a is BZ, b is HZ

1a [Ik ben in Griekenland geweest], 1b omdat [mijn moeder daar is opgegroeid.]

1. a en b zijn beide HZ
2. a is HZ, b is BZ
3. a is BZ, b is HZ
4. a en b zijn beide BZ

Nevenschikking en onderschikking

Nevenschikking

Hoofdzin + Hoofdzin

Nevenschikkend voegwoord

Hoofdzinnen kunnen met elkaar verbonden worden door de voegwoorden en, maar, want of of.

Voorbeeld:

Het is al laat en daarom kom ik vanavond.
Het is al laat, maar ik kom toch vanmiddag.
Ik kom vanavond want het is al laat.
Kom je vanmiddag of kom je vanavond?

Onderschikking

Hoofdzin + Bijzin

Onderschikkend voegwoord

terwijl,  voordat, toen, nadat, doordat, zodat, waardoor, omdat,  hoewel, dat (en nog vele andere)

Voorbeeld:

Piet eet geen mosselen, omdat hij niet van vis houdt.

Evaluatie

Wat is het verschil tussen een hoofdzin en een bijzin?

Wat vind je nog lastig?

1. HZ en BZ herkennen
2. HZ ontleden
3. BZ als onderdeel van HZ ontleden
4. ontleden (ik weet niet meer hoe dat moet)

Heb je behoefte aan basisuitleg van het ontleden?

1. zeker weten
2. dat zoek ik zelf wel op
3. nee, is mij helder