13.4 Nieren 5H 2425

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Paragraaf 13.3 Nieren

Lesdoel 13.4

Leerdoel 13 t/m 15 uit het boek

Bouw, functie en werking van de nieren

Leerdoel 13

Je beschrijft de bouw en werking van een nier en de weg waarlangs urine je lichaam verlaat.

Functie van de nieren

Uit het lichaam (bloed) verwijderen van afvalstoffen (zoals ureum), overtollige zouten, overtollig water en lichaamsvreemde stoffen (afbraakproducten van medicijnen).

Ligging nieren (BINAS 85A)

Bouw nieren (BINAS 85A)

Nier bestaat uit nierschors, 

niermerg en nierbekken.

Een functionele eenheid 

van een nier heet nefron.

Bouw van de nieren

Nefron begint in de schors, 

^{lus naar het merg, terug naar}

^{de schors en dan richting} 

^nierbekken.

Leerdoel 14

Je beschrijft hoe voorurine en urine ontstaan.

Kapsel van Bowman/ glomerulus

In het kapsel van Bowman wordt een deel van het bloedplasma uit de bloedvaten geperst. 

-> voorurine (180 l per dag)

Afvoer via nierbuisje

Kapsel van Bowman/ glomerulus

De bloedvaten in het kapsel van Bowman zijn sterk vertakt: glomerulus.

De bloedvatwanden hebben hier poriën-> er kan in korte tijd veel bloedplasma door.

Kapsel van Bowman/ glomerulus

Extra hoge bloeddruk in de glomerulus door verschil diameter tussen aan- en afvoerend slagadertje -> ultrafiltratie

Kapsel van Bowman/ glomerulus

In het filtraat/ de voorurine zitten: water, glucose en andere voedingsstoffen, zouten, ureum, andere afvalstoffen.

Bloedcellen, bloedplaatjes, plasma-eiwitten blijven in het bloed.

Voorurine -> urine

In het filtraat/de voorurine zitten: water, glucose, zouten, ureum, andere afvalstoffen.

1. Glucose en andere voedingsstoffen moet weer terug in de bloedbaan.

2. Water en zouten moeten deels weer terug in de bloedbaan.

3. Extra H+ ionen moeten naar de voorurine (om te voorkomen dat bloed te zuur wordt)

Eerste gekronkelde nierbuisje

Glucose, aminozuren, vitamines, hormonen, K+, Na+ en Cl- worden mbv (actief) transport weer terug het bloed in gepompt (terugresorptie/ reabsorptie)

Water volgt door osmose. 

Lis van Henle (dalend)

Cellen in dit deel bevatten veel waterkanalen en geen transportkanalen voor andere stoffen.

Osmose zorgt voor terugresorptie water in de weefselvloeistof.

Lis van Henle (stijgend)

Dun deel: passief transport Na+ en Cl-  naar buiten: osmotische waarde weefselvloeistof stijgt.

In dit deel wordt ook ureum uit de weefselvloeistof gehaald.

Dikke deel: actief transport van Na+ en Cl-.

Géén transport van water!

Tweede gekronkelde nierbuisje

Wat zie je in de BINAS?

Tweede gekronkelde nierbuisje

Reabsorptie HCO₃^-

Water volgt door osmose.

Verzamelbuisje

Waterkanalen zorgen voor terugstromen water in het bloed.

Vormen van transport in nieren

Gefaciliteerd transport: via eiwitpoorten.

passief: kost geen energie (ATP)

actief: kost energie (ATP)

Osmose: passief transport van water als gevolg van osmotische druk/ verschil in osmotische waarde (= hoeveelheid opgeloste stoffen).

Leerdoel 15

Je legt de invloed van het hormoon ADH op de osmotische waarde van het bloed en de bloeddruk uit.

Hormonen - ADH

Te veel zout in het bloed (hoge osmotische waarde) ->

ADH (anti-diuretisch hormoon) afgifte door de hypofyse

Zie BINAS 89A en 89D

Verzamelbuisje

Waterkanalen zorgen voor terugstromen water in het bloed.

ADH zorgt voor toename van het aantal waterkanalen in de celmembranen van de cellen in het verzamelbuisje

Hormonen - Bloeddruk

ADH is ook betrokken bij het regelen van de bloeddruk. Veel water vasthouden betekent een hogere bloeddruk. 

Veel water verliezen betekent een lagere bloeddruk -> plaspillen

Bekijk ook BINAS 85D

Alcohol en de nieren

Alcohol remt de productie van ADH.

Dit betekent een hogere urineproductie dan nodig dus relatief veel vochtverlies -> hoofdpijn

Vraag

Bij een proefpersoon wordt extra water aan het bloed toegevoegd. Welk gevolg zal dit hebben voor de osmotische waarde van de voorurine en die van de urine:

De osmotische waarde van de voorurine .....1.....stijgt/daalt

De osmotische waarde van de urine ......2......stijgt/daalt

Lesdoelen

• Je beschrijft de bouw en werking van een nier en de weg waarlangs urine je lichaam verlaat (leerdoel 13)
• Je beschrijft hoe voorurine en urine ontstaan (leerdoel 14)
• Je legt de invloed van het hormoon ADH op de osmotische waarde van het bloed en de bloeddruk uit (leerdoel 15)

Huiswerk

Opdrachten 13.4

Leerdoelen 13 t/m 15