De Verlichting

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

De Verlichting

Slaap van de rede 

Francisco Goya (c. 1799)

'El sueño de la razón produce monstruos'

- 

'De slaap van de rede brengt monsters voort'

Leerdoelen

• Je kent het verschil tussen empirisme en rationalisme
• Je kunt uitleggen dat de Verlichting een gevolg is van de Wetenschappelijk Revolutie
• Je kunt belangrijke thema's van verlichtingsdenken noemen, en daar voorbeelden bij geven
• Je kunt voorbeelden geven van hoe het verlichtingsdenken zich verspreidde

Terugblik

- Renaissance: er kwam weer interesse naar onderzoek en wetenschap uit de oudheid

- Wetenschappelijke Revolutie: mensen begonnen onderzoek uit te breiden, en deden steeds meer ontdekkingen.

Kennis

Wetenschappelijke Revolutie:

• Empirisme: kennis door waarneming
• Rationalisme: kennis door het gebruik van de rede (het verstand)

Het rationalisme is een denkwijze waarin  de rede (verstand gebruiken) de enige of voornaamste bron van kennis is. 

De Bijbel werd niet meer direct gezien als de waarheid. En zo nam men niet meer 1.2.3. aan wat de kerk zei. 

Mensen gingen zelf nadenken over verschijnselen die ze vervolgens onderzochten. (Maar dat wil niet zeggen dat ze niet meer in God geloofden.)

Verlichting

• Rationeel denken toegepast op mensen en de maatschappij
• Kennis en rede superieur aan traditie, m.n. geloof
• De salons van Parijs vormen het centrum van het verlichte denken

Tijdens de 17e eeuw had er een wetenschappelijke revolutie zich voorgedaan. Mensen deden allerlei nieuwe ontdekkingen zoals de microscoop. Dit ging door tijdens de 18e eeuw, maar werd nu uitgebreid. Mensen begonnen over steeds meer na te denken Over geloof, over de aard van de mens, over de beste manier van besturen... We noemen de 18e eeuw De Verlichting: het was alsof er een licht werd geschenen over alles in de wereld. 

Verlichtingsdenken

Enkele beroemde voorbeelden

Belangrijke thema's

• Vrijheid

1. Denken
2. Geloof
3. Economisch handelen

• Bestuur
• Aard van de mens / mens en natuur

Immanuel Kant (1724-1804)

Duitse theoloog, filosoof, wis- en natuurkundige

• pleidooi voor onbegrensde vrijheid van meningsuiting en het gebruik van eigen verstand

François-Marie Arouet, aka

Voltaire (1694-1778)

• Anti-religieus (tegen godsdienstige tolerantie)
• Anti-democratisch: absolute vorst dient vrijheid van denken te garanderen
• Deïst: god als natuurwetenschapper

Sociale verhoudingen en John Locke:

John Locke (1632-1704) 

- Eerste die opschreef dat het absolutisme                            onacceptabel is als je logisch nadenkt. 

- Ieder mens bij de geboorte gelijke rechten.

- Koning moet rekening houden met het volk.

- Bevolking moet wetten gehoorzamen. 

- Maakt koning slechte wetten en streeft niet                    belangen van volk na? --> Dan mag je in opstand              komen.  

Schrijf op: 

Locke: koningen moeten luisteren naar het volk, volk moet gehoorzamen aan de wet. Slechte koning mag afgezet worden. 

Politiek: Charles Montesquieu 

Charles Louis de Secondat( 1689-1755), baron de La Brède et de Montesquieu

-  Niet eens met absolutisme van Lodewijk. Dacht na over goede verdeling van de macht

schrijf op:

Montesquieu

Macht is gevaarlijk, wanneer 1 iemand alle macht heeft zal deze nooit de juiste dingen doen, daarom macht verdelen over drie onderdelen die samen het land besturen = trias politica

- Macht heeft grenzen nodig

- Scheiding in drie machten:

1. De wetgevende macht (bedenkt de regels en wetten) => in Nederland Tweede Kamer

2. De uitvoerende macht (voert die wetten en regels uit) => in Nederland de regering en ambtenaren

3. De rechtsprekende macht (controleert de wetten en of mensen zich er aan houden) => in Nederland rechters. 

Basis van de het bestuur in de Nederlandse grondwet

Jean-Jacques Rousseau (1712-1778)

Zwitsers-Franse schrijver, componist en denker

• Democraat. Voorstander van het idee van volkssoevereiniteit
• Volksvergadering (parlement) dient in naam van de bevolking haar 'algemene wil' uit te voeren

Adam Smith (1723-1790)

Schotse econoom

• Grondlegger van de 'vrije markt'
• De mens dient in vrijheid te kunnen streven naar economische verbetering
• Belangrijk werk: An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations

Leerdoelen

• Je kent het verschil tussen empirisme en rationalisme
• Je kunt uitleggen dat de Verlichting een gevolg is van de Wetenschappelijk Revolutie
• Je kunt belangrijke thema's van verlichtingsdenken noemen, en daar voorbeelden bij geven
• Je kunt voorbeelden geven van hoe het verlichtingsdenken zich verspreidde