Par. 7.1 De Verlichting 2021

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

De Verlichting

Par. 7.1

Leerdoelen

• Je kent het verschil tussen empirisme en rationalisme
• Je kunt uitleggen dat de Verlichting een gevolg is van de Wetenschappelijk Revolutie
• Je kunt belangrijke thema's van verlichtingsdenken noemen, en daar voorbeelden bij geven
• Je kunt voorbeelden geven van hoe het verlichtingsdenken zich verspreidde

Diderot

Locke

Montesquieu

Voltaire

Rousseau

Spinoza

Descartes

Terugblik

- Renaissance: er kwam weer interesse naar onderzoek en wetenschap uit de oudheid

- Wetenschappelijke Revolutie: mensen begonnen onderzoek uit te breiden, en deden steeds meer ontdekkingen.

Kennis

Wetenschappelijke Revolutie:

• Empirisme: kennis door experiment/proef, waarneming en conclusie
• Rationalisme: kennis door het gebruik van de rede (het verstand)

Verlichting

• Rationeel denken toegepast op mensen en de maatschappij
• Kennis en rede superieur aan traditie, m.n. geloof
• De salons van Parijs vormen het centrum van het verlichte denken

Tijdens de 17e eeuw had er een wetenschappelijke revolutie zich voorgedaan. Mensen deden allerlei nieuwe ontdekkingen zoals de microscoop. Dit ging door tijdens de 18e eeuw, maar werd nu uitgebreid. Mensen begonnen over steeds meer na te denken Over geloof, over de aard van de mens, over de beste manier van besturen... We noemen de 18e eeuw De Verlichting: het was alsof er een licht werd geschenen over alles in de wereld. 

kennis vergaren is vooral bij rijke mensen populair

-

Denis Diderot & Jean le Rond d'Alembert

• Beginnen in 1751 met het schrijven van de Encyclopedie om onwetenheid en domheid te bestrijden. 
• 28 delen, soort google van die tijd
• toegankelijk voor iedereen dankzij de uitleg in tekeningen
• Onderwerpen waren bijvoorbeeld politiek, godsdienst , anatomie en techniek. 
• kerk en koning proberen deze boeken te verbieden

Belangrijke thema's

• politiek --> trias politica
• economie --> Adam Smith
• godsdienst --> Voltaire
• rechten van de mens ==> vrijheid  (in denken en geloven), geluk,  goed leven enz.
• samenleving ==> gelijkheid

De ratio was de verbindende factor!!

Immanuel Kant (1724-1804)

Duitse theoloog, filosoof, wis- en natuurkundige

• pleidooi voor onbegrensde vrijheid van meningsuiting en het gebruik van eigen verstand

Voltaire (1694-1778)

• Anti-religieus (tegen godsdienstige tolerantie)
• Anti-democratisch: absolute vorst dient vrijheid van denken te garanderen
• Deïst: god als natuurwetenschapper

 John Locke (1632 -1704):

- Eerste die opschreef dat het absolutisme           onacceptabel is als je logisch nadenkt. 

- Ieder mens heeft bij de geboorte gelijke rechten.

- Koning moet rekening houden met het volk.

- Bevolking moet wetten gehoorzamen. 

- Maakt koning slechte wetten en streeft niet     belangen van volk na? --> Dan mag je in      opstand   komen.  

Charles Montesquieu  (1689-1755)

-  Niet eens met absolutisme van Lodewijk XIV. 

-Dacht na over goede verdeling van de macht

- Macht heeft grenzen nodig

- Scheiding in drie machten:

1. De wetgevende macht (bedenkt de regels en wetten) => in Nederland Tweede Kamer

2. De uitvoerende macht (voert die wetten en regels uit) => in Nederland de regering en ambtenaren

3. De rechtsprekende macht (controleert de wetten en of mensen zich er aan houden) => in Nederland rechters. 

Basis van  het bestuur in de Nederlandse grondwet

Jean-Jacques Rousseau (1712-1778)

Zwitsers-Franse schrijver, componist en denker

• Democraat. Voorstander van het idee van volkssoevereiniteit
• Volksvergadering (parlement) dient in naam van de bevolking haar 'algemene wil' uit te voeren

Adam Smith (1723-1790)

Schotse econoom

• Grondlegger van de 'vrije markt'
• De mens dient in vrijheid te kunnen streven naar economische verbetering
• Belangrijk werk: An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations