ZV oncologie algemeen sem 6

• AGZ
• MBO
• Studiejaar 2

Oncologie

Wat weet je al?

Wat is kanker?

Basiskennis Oncologie

Wat betekent oncologie?

Oncologie:

• Onkos --> massa of tumor
  
• Logos --> leer
  

De ontwikkeling van kanker

in het menselijk lichaam zitten miljarden kleine cellen. Deze cellen maken deel uit van verschillende organen en hebben allemaal een andere taak.

Cellen kunnen beschadigd raken, waardoor ze afsterven.

Dit gebeurt bi ons allemaal miljoenen keren per dag.

Ons lichaam moet deze dode cellen natuurlijk vervangen. Nieuwe cellen worden gevormd door een proces dat ‘celdeling’heet.

Als er te veel cellen beschadigd zijn, komt er een signaal dat er extra cellen moeten worden aangemaakt. Bij te veel cellen wordt deze aanmaak geremd. 

Bij kanker is DNA beschadigd en is dit signaal er niet

Kanker
(ongecontroleerde celdeling)

Celdeling, waar gaat het mis?

• Chromosomen zijn tijdens het delingsproces erg gevoelig voor beschadiging. 
• Bij beschadiging ontstaat een cel met heel andere eigenschappen. 
• De mate van beschadiging is bepalend voor de groeikenmerken, namelijk goedaardig of kwaadaardig.

Wat is het verschil tussen en goed en kwaadaardige tumor?

Benigne, goedaardige gezwellen groeien niet door andere weefsels heen

1. Niet waar
2. Waar

Maligne gezwellen eindigen in het latijn op:

Goedaardige tumor​

• Goedaardig = Benigne​
  
• Expansieve groei (​de gevormde cellen dringen omliggende weefsel niet binnen)
• Zaait niet uit​
  
• Bijna nooit dodelijk

Kunnen wel klachten geven (naast slokdarm problemen met slikken/in hersenen omliggende weefsel in verdrukking)

(Naamgeving) Goedaardige gezwellen

Latijnse weefselnaam +oom 

een wrat op de huid

een poliep in de darm

een vleesboom in de baarmoeder.

een knobbel van vetweefsel (lipoom)

Kwaadaardige tumor

• Kwaadaardig = Maligne​
  
• Infiltratieve groei​
  
• Zaait wel uit = metastasen ​
  
• Zonder behandeling uiteindelijk dodelijk

Naamgeving kwaadaardige tumoren​

Van dekweefsel (huid / slijmvliezen / klierweefsel) = 

Latijnse weefselnaam + carcinoom​

Van steunweefsel (bindweefsel / spier / botten) = 

Latijnse weefselnaam + sarcoom

Groei kwaadaardige gezwellen

1. Infiltratie. Agressieve doorgroei in omliggende weefsels en organen. De functies van verschillende weefsels raken verstoord;
   
2. Hematogene metastasering. Groeit door in de bloedvaten die rondom het weefsel liggen.  In andere organen groeien deze cellen weer uit tot dochtergezwellen;
   
3. Lymfogene metastasering. Via de lymfe die door het weefsel stroomt, bereiken de kwaadaardige cellen de lymfebanen. De kwaadaardige cellen blijven steken in de eerstvolgende lymfeklieren. 

Welk onderzoek heeft de voorkeur bij de diagnosestelling van kanker

1. ct-scan
2. mri
3. echo
4. biopt

Welk onderzoek heeft de voorkeur bij diagnose stelling als een biopt niet lukt? en waarom?

Diagnostiek

• Biopt​
  
• Bloedonderzoek ​
  
• Beeldvormend onderzoek ​(CT, MRI, röntgen, echografie, PET scan)

 

- Is het kanker? ​           - Is het goedaardig of kwaadaardig? ​

- Welk type is het? ​     - Hoe ernstig is het? 

Onderzoek en behandeling zijn volgens protocol obv wetenschappelijk onderzoek. 

Scan

CT-onderzoek wordt gebruikgemaakt van röntgenstraling. 

MRI-onderzoek wordt gebruikgemaakt van magnetisme (geen straling). In beide gevallen wordt gesproken van een 'scan', waardoor deze soms met elkaar worden verward. 

Afhankelijk welk onderzoek geschikter is.

Behandeling

curatieve behandeling

adjuvante behandeling

neo-adjuvante behandeling

palliatieve behandeling

Wie weet wat deze behandelingen inhouden?

Behandeling

1. curatieve behandeling: gericht op genezing, (bv operatief)
2. adjuvante behandeling: een toegevoegde behandeling die wordt uitgevoerd na een curatieve behandeling, (bv chemo na operatie)
3. neo-adjuvante behandeling: een toegevoegde behandeling die wordt uitgevoerd voor een curatieve behandeling, (bv bestraling voorafgaand aan een operatie)
4. palliatieve behandeling: gericht op het afremmen van de tumorgroei of verminderen van de klachten.

Behandel methoden

• Chirurgie
  
• Radiotherapie
  
• Chemotherapie
  
• Hormonale therapie
  
• Hyperthermie/cryo-ablatie
  
• Beenmerg- of stamceltransplantatie
  
• Immunotherapie
  
• Doelgerichte therapie

                                              Combinatie van methoden

Chirurgie

De tumor wordt uit het lichaam weggenomen

Soms eerst een andere behandeling nodig

Soms lukt dit niet omdat de tumor op een vervelende plaats zit
( hersenen)

Soms nabehandeling nodig

Bestraling

Gerichtere aanpak van de tumor door straling

Protonenstraling nog gerichter en nauwkeuriger

Omringend weefsel wordt ook aangedaan

Zeer precies werk en moet meestal meerdere keren herhaald worden, vernietigt kankercellen (maar ook gezonde)

Chemotherapie

Medicijn dat kankercellen doodt of de celdeling remt.            Werkt door het hele lichaam

Geeft ook veel schade aan ander weefsel

Kan gegeven worden door infuus maar ook door een spuitje in de huid of tabletten

Risicovol voor de zorgverlener en voor de zorgvrager

Hormoontherapie

Bij hormoongevoelige tumoren

Vb. prostaatkanker of borstkanker

Bijwerkingen zoals vervroegd in de overgang of vrouwelijke kenmerken bij een man

Immunotherapie

Het immuunsysteem van de patiënt wordt gebruikt om de kankercellen aan te vallen.

Het immuunsysteem wordt door de behandeling (medicatie) ondersteund of extra actief gemaakt.

Soms aanvullend bij een andere therapie

Oorzaken van kanker

De oorzaken van kanker

Alle soorten kanker ontstaan door een verandering in het erfelijk materiaal dat de celdeling regelt. Maar hoe komt het nu dat dat erfelijk materiaal (DNA) beschadigd raakt? We kennen helaas nog niet alle oorzaken van kanker. 

Oorzaken van kanker

Toeval: er is geen duidelijk oorzaak

Blootstelling aan straling en gevaarlijke stoffen (zoals sigarettenrook)

Een ongezonde leefstijl (roken, onbeschermd zonnen, slechte voeding)

Virus: sommige soorten kanker worden veroorzaakt door een virus dat het DNA beschadigt. Baarmoederhalskanker is daarvan een voorbeeld.

Erfelijkheid: Vijf procent van de kankergevallen is erfelijk bepaald.

Oncologie (cijfers)

Organen met meeste gezwellen

huid;

spijsverteringskanaal;

luchtwegen;

geslachtsorganen;

beenmerg;

steunweefsel van zenuwcellen.

Big Five:

borst-, prostaat-, huid-, darm- en longkanker.

HPV kan ook kanker veroorzaken. Dit is een

1. virus
2. bacterië
3. infectieziekten
4. bijtende stof

Wat is de meest voor komende vorm van kanker?

1. Huidkanker
2. Borstkanker
3. Longkanker
4. Prostaatkanker

Benigne betekent:

1. Kwaadaardig
2. Goedaardig
3. Autonoom
4. Oncologie

Waar wordt een PET-scan binnen de oncologie met name voor gebruikt?

1. Aantonen of uitsluiten metastase
2. Bepalen van bijwerkingenprofiel
3. Geven van radiotherapie
4. Inspuiten van chemotherapie

Asbest is bewezen kankerverwekkend.
De oorzaak is dan?

1. een virus
2. de leefomgeving
3. de leefstijl
4. een infectieziekte

Diversiteit

verschillende ziekten

verschillende behandelingen

verschillende stadia

verschillende vooruitzichten

Verpleegkundige aandachtspunten

Pijnbestrijding

Ondersteuning bij voeding

Zorg voor en na behandelingen

Voorlichting geven

Bescherming bij uitscheidingsproducten

Psychische en sociale ondersteuning

Vragen?

Lesopdracht ZV 6.4 Gezwelleer

Experts