Bijzondere ondersteuningsmethodieken

• profiel gehandicaptenzorg
• MBO
• Studiejaar 2

Bijzondere ondersteuningsmethodieken

Wat gaan we doen?

• Opfrissen kennis
• Begrippen verduidelijken
  

1. Benutten van ontwikkelingsmogelijkheden
2. Indeling methodieken
3. gericht op kwaliteit van leven
4. gericht op vaardigheid
5. Gedragsveranderend
6. therapeutisch

Wat is een begeleidingsmethodiek?

1. een manier van begeleiden in de praktijk die getest en geprobeerd is en werkt
2. verzameling methodes, procedures en richtlijnen die gevolgd worden om tot een bepaald resultaat te komen.
3. een voorschrift, soort van protocol hoe je moet werken om gedragsproblemen op te lossen
4. een methodiek is hetzelfde als een begeleidingsstijl waarbij de client instructies krijgt om iets aan te leren

Methodieken bestaan niet uit één wijze van doen (zoals een methode), maar zijn een combinatie van verschillende wijzen. Vaak worden methode en methodiek met elkaar verward. Een methode is echter een opzichzelfstaand onderdeel van een methodiek. De grens tussen methoden en methodieken is soms moeilijk te trekken, aangezien geen enkele methode volledig uit de lucht gegrepen - dus op volledig opzichzelfstaand - is. Methoden zijn, net als methodieken, ook theoretisch onderbouwd. Of een bepaalde aanpak een methode of een methodiek is, hangt daarom grotendeels af van de context en de manier waarop de gebruiker er zelf naar kijkt. Methodieken komen vaak tot stand door het ontstaan van bepaalde problemen door een te eenzijdige benadering. 

Begeleidingsmethodiek

Geheel van op theorieën gebaseerde begeleidingsmethoden die
worden gebruikt om een doel te bereiken.
De methodiek bestaat uit handelingsrichtlijnen, praktische
handvatten, etc.
 

Begeleidingsstijl

Manier van begeleiden, gericht op de mate van sturing
 

Begeleidingstechniek

Kennis, vaardigheid en hulpmiddelen die je inzet in de begeleiding
 om een doel te bereiken

Begeleidingstechniek

Motiveren

Stimuleren

Activeren

Technieken kunnen onderdeel zijn van een methodiek, zoals gedragsmodificatie:

Straffen- Belonen- Negeren

Andere technieken zijn:

Structuur bieden

Nabijheid bieden

Time-out

Terughalen naar de werkelijkheid

Welke
begeleidingsmethodieken
ken je?

Validation (dementie, vergevorderd stadium)

ROB (dementie, vroeg stadium)

Vlaskamp (ernstig verstandelijk beperkt)

Active Support (licht en matig verstandelijk beperkt)

Triple C (gehandicaptenzorg, ASVZ)

Methode Urlings (ernstig verstandelijk beperkt)

Reminiscentie (dementie)

Gentle Teaching (dementie, gehandicaptenzorg)

EIM (licht en matig verstandelijk beperkt)

Totale Communicatie (ernstig meervoudig beperkt)

Herstelondersteunende zorg (psychiatrie)

Empowerment (psychiatrie, gehandicaptenzorg)

Rehabilitatie (psychiatrie)

Belangrijk

Vaak is het zo dat je organisatie of je specifieke locatie werkt met een bepaalde methodiek. Het ligt dan voor de hand of er wordt dan van je verwacht dat je hiermee werkt.

Begeleidingsstijlen

   Traditionele indeling:
                                          Autocratisch

                                          Democratisch

                                          Laissez-faire
Andere indeling:

Instrueren (onbekwaam, ongemotiveerd/onzeker)

Overleggen (bekwaam, ongemotiveerd/onzeker)

Overtuigen (onbekwaam, gemotiveerd)

Delegeren (bekwaam, gemotiveerd)

Watis een voorbeeld van een ontwikkelingsgebonden behoefte

1. een situatie zoals echtscheiding of overlijden van iemand
2. rust, voeding en respect
3. een speen, een baby heeft een andere behoefte dan een peuter
4. het omgaan met een ziekte

situationele behoefte
een situatie zoals echtscheiding, ziek zijn of overlijden van iemand

rust voeding en respect zijn voorbeelden van: basisbehoeften

Welk antwoord hoort bij deze vraag:
Begeleiden wil zeggen dat je het probleem van de cliënt oplost en haar of hem zoveel mogelijk helpt het zelf te doen.

1. dit is democratisch begeleiden
2. dit is ondersteunend begeleiden
3. dit is ontwikkelingsgericht begeleiden
4. Wat is begeleiden?

1. Lichamelijke behoefte
2. Behoefte aan veiligheid en zekerheid.
3. Behoefte aan sociale contacten.
4. Behoefte aan waardering en erkenning.
5 Zelfontplooiing.
Als je het eerst niet hebt bereikt kom je ook niet bij de volgende.

1. Dit zijn de :Stappen van de piramide van Maslow
2. Dit is: coachen
3. Dit is: participerend begeleiden
4. Dit zijn de: Stappen uit de methodische cyclus PDCA

1. beginsituatie vaststellen
2. probleem of (zorg)behoefte formuleren ( pes)
3. Doel formuleren
4.een plan maken en uitvoeren ( 5 w's)
5. evalueren en bijstellen

1. Deze stappen noemt men de: Situationele cyclus
2. Dit zijn stappen uit de: Zorgcyclus
3. Dit zijn stappen van: Methodische cyclus
4. DIt zijn stappen uit de: Begeleidingscyclus

Een autocratische begeleider:

1. is gericht op het welbevinden en motivatie van de client, kenmerkend is het overleggen en afstemmen met de client
2. geeft de client veel eigen inbreng en is gericht op het zelf laten uitzoeken door de client
3. de begeleidingsstijl is een mix van alle gegeven antwoorden omdat er nooit een vaste begeleidingsstijl betaat
4. bepaalt het begeleidingsplan, zorgt voor de uitvoering en verwacht dat de client datgene doet wat hem opgedragen wordt

democratische begeleidingsstijl
is gericht op het welbevinden en motivatie van de client, kenmerkend is het overleggen
laissez-faire begeleidingsstijl
geeft de client veel eigen inbreng en in gericht op het zelf laten uitzoeken door de client

Verdeling ondersteuningsmethodieken

1. Ontwikkelingsstimuleringsmethodieken (zintuigstimulering, snoezelen, basale stimulatie)
2. Vaardigheidstraining (EIM, Sova)
3. Gedrag veranderende methodieken ( triple-c, Heijkoop)
4. Therapeutische methodieken  (PMT)

Methodieken kwaliteit van leven

basale stimulatie

zintuigelijke stimulering

methode Vlaskamp

Basale stimulatie

(Fröhlich 1995)

Zeer geschikt voor cliënten met ernstige verstandelijke of meervoudige beperking. 

Lichaamsgebonden ervaren 

Tegenwoordig ook: ouderen met dementie en comapatiënten in vegetatieve toestand 

Lichaamgebonden ervaren: Dorothe Timmers-Huijsens

Zintuigelijke stimulering 

Lilly Nielsen

'active learning' methode 

Doel 

Cliënten stimuleren tot actie door het aanbieden van speciaal daarvoor geslecteerde materialen. 

Stimuleren zintuigen: meer zintuigen ontwaken

Hersenen helpen wanneer je een zintuig mist = compenseren

ZIntuigen zijn nodig om de wereld om je heen te helpen ontdekken

Stimulatie van onze zintuigen is van belang voor ons welzijn

Onze zintuigen zijn essentieel voor ons; zodat we voelen dat we leven, wanneer we anderen ontmoeten en om diepe emoties te ontvangen.

Maar onze zintuigen hebben stimulatie nodig. Door het stimuleren van een zintuig ontwaken er meer zintuigen. Wanneer je luister naar muziek wil je ook bewegen. Je hersenen helpen jou: wanneer je een zintuig mist dan compenseren jouw hersenen dat door je andere zintuigen actiever te maken. Bijvoorbeeld, blinde mensen hebben vaak een bijzonder gevoelig gehoor.

Eigenlijk wordt ons lichaam continu door de zintuigen gestimuleerd; vaak hoef je maar een bepaalde plek te ‘triggeren’, bijvoorbeeld met een aanraking op de hand of het ruiken van een bloem geeft ruimte voor nieuwe ervaringen.

Voorbeelden:

Snoezelen

Massage geven

Schommelen

Voorlezen 

Muziek activiteiten 

Bubbelbad

Prikkelen van reukvermogen 

Belevingsgerichte zorg

Acceptatie van de ander staat centraal

Beleving is een term van gedachten en gevoelens van een persoon over zichzelf en de omgeving
Benadering als iemand met een eigen identiteit en mogelijkheden. Aansluiten bij de client en de individuele behoeften

De termen Belevingsgerichte zorg en Validation worden vaak door elkaar gebruikt. De Validation methodiek is een geregistreerde methodiek en mag dus niet zonder meer worden toegepast. Daarom werd deze methodiek in aangepaste vorm in Nederland toegepast onder de naam Belevingsgerichte zorg. Inmiddels is Belevingsgerichte zorg uitgebreider dan Validation. Het is een verzamelnaam voor andere methodieken geworden. Zoals Validation, reminiscentie, zintuigstimulering en warme zorg.​Stimulatie van onze zintuigen is van belang voor ons welzijn

Onze zintuigen zijn essentieel voor ons; zodat we voelen dat we leven, wanneer we anderen ontmoeten en om diepe emoties te ontvangen.

Maar onze zintuigen hebben stimulatie nodig. Door het stimuleren van een zintuig ontwaken er meer zintuigen. Wanneer je luister naar muziek wil je ook bewegen. Je hersenen helpen jou: wanneer je een zintuig mist dan compenseren jouw hersenen dat door je andere zintuigen actiever te maken. Bijvoorbeeld, blinde mensen hebben vaak een bijzonder gevoelig gehoor.De hersenen als zijnde ‘hoofdkantoor’, hebben baat bij het ervaren van veranderingen. Bijvoorbeeld wanneer je de hand aanraakt wordt dit door de hersenen ervaren als een nieuwe ‘verbinding’, maar wanneer je de hand continu op dezelfde manier blijf aanraken (wat niet mogelijk is omdat het altijd een klein beetje anders zal zijn) dan worden de hersenen lui. Aan de andere kant zal het zenuwstelsel juist baat hebben bij de continue aanraking van de hand en stuurt weer kalmerende signalen naar de hersenen. Dus door middel van de zintuigen kun je op vele manieren stimuleren.

Methode Vlaskamp

'Een eigen perspectief'

Gebaseerd op de hechtingstheorie
De relatie staat centraal

Ouders en begeleiders werken aan dezelfde doelen 

Doel: opbouwen en onderhouden van goed contact met cliënt  vanuit een veilige relatie

(speerpunt in begeleiding; behoefte van cliënt)

Heeft nu niet meer Methode Vlaskamp maar vanaf 2021 Programma Perspectief
Doel van de methode is het gedrag  en de lichaamstaal van de client leren begrijpen zodat je er achter kunt komen vwat de behoefte is. Er wordt een hoofddoel opgesteld en onderverdeeld in korte termijndoelen van 2-4 weken

Doelgroep 

Kinderen met ernstige verstandelijke of meervoudige beperking 

Achtergrond:

- Ontwikkeling mens in fases

De hechtingstheorie werd ontwikkeld door psychiater John Bowlby. Hij was de eerste die opmerkte hoe belangrijk de relatie van een kind met zijn of haar ouders of verzorgers is, en hoeveel invloed deze heeft op de sociale, emotionele en cognitieve ontwikkeling én de manier van hechten in relaties als het kind eenmaal volwassen is. Waren jouw ouders liefdevol en knuffelig, bijvoorbeeld, dan heb je waarschijnlijk een heel andere hechtingsstijl dan iemand die opgroeide met afstandelijke of onvoorspelbare verzorgers.Hoe ben ik gehecht?

De wijze waarop onze ouders met ons omgaan vanaf onze geboorte is van grote invloed op hoe we in ons verdere leven relaties aangaan. De manier waarop we als baby en kind leerde hechten en hoe er met onze gevoelens en behoeften omgegaan werd is bepalend voor onze hechtingsstijl

VAARDIGHEIDSMETHODIEKEN

EIM staat voor:
Eigen Initiatief Model

Juist

Onjuist

Bij het EIM heeft de PB-er de rol van coach. Welke stellingen zijn juist?

1. Als de cliënt een fout maakt, geeft de pb-er aan wat er fout ging
2. De pb-er laat de cliënt zelf bepalen hoe hij het probleem wil aanpakken
3. De begeleider stelt vragen met het doel om de cliënt te laten nadenken over het probleem
4. Het initiatief voor de uitvoering van een taak ligt bij de cliënt

Eigen initiatief model (EIM)/ begeleid ontdekkend leren

Doel: denkvaardigheden toepassen in onbekende en onverwachte situaties 

Begeleider is coach 

Bij een hulpvraag gaat de begeleider niet direct hulp aanbieden. Cliënt stimuleren zelf een oplossing te zoeken. 

Zelfstandigheid en zelfvertrouwen van cliënt nemen toe door deze methodiek. 

Eigen initiatief Model

1. Vaststellen van het doelgedrag 
2. Vaststellen van de beginsituatie
3. Vaststellen van de methode van aanpak 
4. Uitvoering van het programma
5. Evaluatie van het programma 

Wat is het eigen initiatief model?

Met het Eigen Initiatief Model (EIM) leren mensen met een verstandelijke beperking nieuwe vaardigheden. Eerst leren ze de stappen aan. Deze stappen passen ze toe terwijl ze een taak uitvoeren. Mensen met een verstandelijke beperking leren met EIM zelf na te denken over wat ze kunnen in verschillende situaties

Goldsteintraining

Doelgroep: cliënten met een lichtere verstandelijke beperking

Doel:  Leren op een juiste manier met anderen om te gaan (eenvoudige sociale vaardigheden)

vergroten van de vaardigheden

Praktische uitvoering: Kleine groepjes, stap voor stap nieuwe vaardigheden. Huiswerk: oefenen in de praktijk. 

Er wordt veel gewerkt met modelling, gedrag aanleren in een bepaalde setting  ook door steeds een stapje verder in moeilijkheid te gaan.  Net zo lang tot de client het gedrag in nieuwe situaties ook vorm kan geven.

Dan vind er bekrachtiging van het gedrag plaatsDe cliënten dienen voortdurend te ervaren dat uitvoering van de vaardigheid gepaard gaat met positieve terugkoppeling, sociale bekrachtiging, instemming, bijval en enthousiasme. Reeds in de modeling-fase wordt het model 'beloond'. Tijdens gedragsoefeningen is er voortdurend sprake van goedkeuring: elke daad van de cliënt die (meer) beantwoordt aan het doelgedrag (de vaardigheid) verdient aandacht en bijval van de therapeut en de groepsleden.

Leerprincipes

1. Leertheorie: Modelleren
Leren door observatie en imitatie zonder dat er beloond of gestraft hoeft te worden
2. Bekrachtigen van gedrag
Sociale bekrachtiging, bijval enthousiasme
3. Demonstratie door iefening dat wat je leert in meerdere situaties gebruikt kan worden

 Dosering van bekrachtiging.

Hoe sterker de bekrachtiging, hoe groter het leereffect. Tegelijkertijd echter geldt dat toename van bekrachtiging in afnemende mate de prestaties verhoogt. Het blijkt dat leren aanvankelijk niet verbetert door omvangrijker bekrachtiging, terwijl in een later stadium het leren meer afhankelijk wordt van deze omvan

Ondersteuningsmethodieken

Methode Heijkoop 

Ernstig probleem gedrag

De situatie is vastgelopen

Niet de persoon

Gedrag als automutilatie komt voort uit angst

De Methode Heijkoop is een methodiek voor het begeleiden van cliënten met ernstige probleemgedragingen, beschreven door Jacques Heijkoop. De methode gaat er in beginsel van uit dat "De situatie is vastgelopen, niet de persoonDeze methode helpt begeleiders op een vanzelfsprekende manier om de cliënt opnieuw te leren kennen. Dit leidt tot een genuanceerdere kijk op de lichaamstaal, verwachtingen, denken over en beleven van de cliënt en zichzelf. Er ontstaat een betekenisvolle manier van kijken. Deze interne veranderingen hebben vrijwel direct effect op de manier waarop de begeleider met de cliënt contact maakt, communiceert en omgaat bij de begeleiding van activiteiten en verzorging.

Voor wie is de triple-c methodiek bedoeld?

1. mensen met een beperking en gedrags- of psychische problemen
2. mensen met meervoudige gezinsproblematiek
3. mensen met Autisme Spectrum Syndroom
4. mensen met een lichamelijke beperking

Triple C

Doelgroep: Mensen met verstandelijke beperking met gedragsproblematiek en/ of psychische problemen. 

3x C = Cliënt / Coach/ Competentie 

In de praktijk:  Onvoorwaardelijke ondersteuningsrelatie & zinvolle daginvulling bieden. Cliënt doet succeservaringen op. Vertrouwen groeit - problematisch gedrag verdwijnt . 

waar staan de 3 c's van triple-c voor?

1. cliënt, concentratie en comunicatie
2. coach, cliënt en competentie
3. creativiteit, classificatie en coördinatie
4. cyclus, concreet en coach

ACTIVE SUPPORT

- Voorkeuren, interesses en vaardigheden staan centraal
- aansluiten bij de ontwikkeling
- kwaliteit van leven
-Uitgangspunten

- voortdurend bezig zijn met de persoon en zoveel mogelijk kansen scheppen

Wat zijn de uitgangspunten van Active support?

Het uitgangspunt van Active Support is om aansluiting te vinden bij het gewone leven en bij de mogelijkheden van mensen met een beperking, zodat er ruimte komt voor eigen regie en ontwikkeling. Het uiteindelijke doel is het verbeteren van de kwaliteit van bestaan.

Leerprincipes

Versterkers (positief gedrag belonen, negatief gedrag negeren)

Kleine stapjes (beginnen met de eenvoudige handelingen, opbouwen naar moeilijkere handelingen)

Eenvoudige uitleg en visuele informatie (kort en bondige informatie, steeds dezelfde woorden)

Natuurlijke situatie (in de bijpassende situatie leren)

Active Support is toepasbaar voor alle mensen van alle leeftijden die ondersteuning behoeven. Indien sprake is van een beperking kan dit variëren van een lichte enkelvoudige beperking tot en met een ernstige meervoudige beperkingen. De mate van de ondersteuning kan gevarieerd worden, dit is afhankelijk van de mogelijkheden van de persoon en de draagkracht van de mensen om hem heen.

Bij Active Support worden vijf niveaus van ondersteuning onderscheiden, waarbij er sprake is van lichte tot zeer intensieve ondersteuning, maar nooit meer dan echt nodig is. Opvallend is dat bij Active Support gesproken wordt van niveau van ondersteuning, in plaats van het gebruikelijke niveau van functioneren. Het ‘niveau’ wordt niet gekoppeld aan personen maar aan de geboden ondersteuning. De mate van de beperking leidt daarom niet tot stigmatiseren; het indelen van mensen in hokjes van mensen van ‘hoog’ dan wel ‘laag’ niveau, maar wordt gekoppeld aan de mate van de ondersteuning.

Uitgangspunt

Wat wil de cliënt mij zeggen als hij bepaald gedrag vertoont?

Langetermijn doelen (1,5 tot 2 jaar) 

Doelen worden geëvalueerd m.b.v. bijvoorbeeld GAS

Evalueren met GAS
Goal Attainment Scaling, oftewel GAS, blijkt een goede manier om individuele doelen te stellen voor deze leerlingen en om hun ontwikkelstappen -hoe klein ook- te volgen. 
1. er wordt meer doelgericht in plaats van activiteitengericht gewerkt;

2. de vooruitgang van de client wordt systematisch vastgelegd zodat collega’s, ouders en de client inzicht krijgen in de successen die zijn behaald;

3. de begeleider krijgt informatie over de effectiviteit van diens aanpak.

activesupportnederland.nl

Talentenposter

Het doel van de talentenposter is het in kaart brengen van iemands persoonlijke talenten. De talentenposter belicht eigenschappen of vaardigheden waar iemand goed in is of waar hij goed in kan worden.

Welke talenten heeft deze persoon?

Welke talenten zijn juist wel of niet zichtbaar?

Talentenposter, klik hier

Positieve beeldvorming

Het doel van de positieve beeldvorming is om alle positieve kenmerken van een persoon uitputtend te inventariseren.

Wat zijn de voorkeuren, interesses, positieve eigenschappen en vaardigheden van deze persoon?

Wie heeft nog meer informatie om het positieve beeld compleet te maken?

Positieve beeldvorming, klik hier

Active Support is een stimulerende werkwijze die aansluit op de behoefte en mogelijkheden van de individuele persoon. Een werkwijze waarbij je voortdurend met de persoon bezig bent en zoveel mogelijk kansen schept om de cliënt stap voor stap meer greep te geven op zijn of haar eigen bestaan.

Oplossingsgericht werken 

"Het doel van oplossingsgericht werken is jongeren  in staat te stellen hun problemen zelfstandig of samen met mensen uit hun omgeving op te lossen. De hulpverlener gaat op methodische en gestructureerde manier met de cliënt in gesprek, waarmee de cliënt zijn autonomie versterkt."

Elk probleem biedt mogelijkheden voor het vinden van eigen oplossingen. Dat is kort gezegd het vertrekpunt van Oplossingsgericht werken, een basismethode in het sociaal werk voor mensen wiens eigen oplossend vermogen tekort schiet. Het doel is mensen in staat te stellen om op hun eigen manier en samen met mensen uit hun omgeving het probleem waarvoor zij hulp vragen aan te pakken.

OPLOSSINGSGERICHT WERKEN

Zelf oplossing laten bedenken voor een probleem

Versterken eigen regie en eigen kracht

Vaardigheden versterken als: doorzetten, creatief zijn, 

proactief zijn, evalueren en reflecteren, nauwkeurigheid aanleren ( controleren)

ZES STAPPEN

De zes stappen van oplossingsgericht werken methodiek

1. Contact maken.
   
2. Verduidelijken van de veranderbehoefte.
   
3. Doel stellen.
   
4. Positieve en sterke kanten benoemen.
   
5. Stap vooruit.
   
6. De Voortgang.

Aanpak

De kern van Oplossingsgericht werken (OW) is het samen met de cliënt construeren van oplossingen. In één zin uitgedrukt is OW een methodische en gestructureerde manier van bevragen van de cliënt zodat deze in staat is om:te bepalen wat zijn probleem is en een andere kijk daarop te ontwikkelen

zich bewust te worden van zijn interne en externe hulpbronnen

zijn doelen concreet en in detail te formuleren

hoop en vertrouwen te ontwikkelen

zelfbedachte stappen te zetten om de situatie te verbeteren

zelf te bepalen wanneer hij zonder professionele hulp verder kan.

Ik kan informatie uit deze les in de praktijk toepassen

😒🙁😐🙂😃