H4 Thema 5 B5 Neurale regulatie

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Thema 5 Regeling

herhaling (5 min)

huiswerk maken en bespreken (15 min)

Uitleg B5 deel 1 (20 min)

Neurale regulatie

Sleep ieder onderdeel naar de juiste plek.

Axon

Dendriet

Cellichaam

Synaps

Myelineschede

Iemand trapt op een punaise . Tijdens de reflex die daarop volgt, wordt het been omhooggetrokken.

Beschrijf de reflexboog waarlangs de impulsen worden geleid bij deze reflex. 

Beenspieren

Gevoelszenuwcellen

Bewegingszenuwcellen

Zintuigcellen in de voet

Schakelcellen in het ruggenmerg

hersenen

Doen:

maken opdracht 37 t/m 46

Doorlezen B5 blz 44-46 + maken 52 t/m 55

Leerdoelen

• Je kunt beschrijven hoe impulsgeleiding plaatsvindt

Impulsgeleiding

Rustpotentiaal

• Iedere zenuwcel bevat een elektrische lading die staat op het membraan= potentiaal
• De lading komt tot stand door de verdeling van ionen binnen en buiten de cel
  
• Binnenin de cel bevinden zich minder ionen met een positieve lading en zijn er ook nog ionen met een negatieve lading
  
• De rustpotentiaal is daarom negatief -> -70 milliVolt (mV)

impulsgeleiding

Impulsgeleiding: reeks opvolgende
actiepotentialen over het membraan
van de zenuwcel

actiefase - herstelfase

Impulsgeleiding

Zenuwcel in rust -> - lading aan binnenkant celmembraan

Wanneer een prikkel boven de prikkeldrempel komt dan: 

Actiefase -> binnenkant krijgt gedurende korte tijd + lading

Herstelfase -> Binnenkant krijgt weer - lading en wordt kort iets negatiever

Impulsgeleiding (zonder myelineschede)

Sprongsgewijze impulsgeleiding (met myelineschede)

THE WAVE

impulsgeleiding

Opdrachten B5

52 t/m 60

Impulsgeleiding

• Een impuls in een zenuwcel begint als er neurotransmitters binden aan de receptor in de synaptische spleet
• Dit leidt tot het 1 voor 1 opengaan van de ion-kanalen
• Het opengaan van ion-kanalen zorgt voor transport van positief geladen ion over het membraan waardoor het potentiaal van het membraan verandert.
• Iedere zenuwcel heeft een prikkeldrempel: Als de potentiaal hoger wordt dan -50 mV ontstaat er een impuls. Als deze niet wordt gehaald wordt het impuls niet doorgegeven. Alles-of-niets principe
• De afbeelding rechts laat zien wat er gebeurt met het membraanpotentiaal zodra een impuls plaatsvindt. 

Programma

Introductie

Herhaling impulsgeleiding vorige les

Huiswerk opdracht 59 en 60

waarom we (eigenlijk) iedere dag een

moeten eten... (vooral in de winter)

www.biodoen.nl

Pak je binas tabel 88

Programma

Herhaling (15 min)

Lezen + maken contextopgaven ADHD (10 min)

Start uitleg B6 Spieren

Impulssterkte en impulsfrequentie

• Impulssterkte: de grootte van de verandering die optreedt in de elektrische lading van het celmembraan
• Impulsfrequentie: het aantal impulsen per tijdseenheid
• Of een impuls wordt doorgegeven of niet, is afhankelijk van de impulssterkte en impulsfrequentie
• Bij een zwakke prikkel wordt de drempelwaarde (-50mV) niet gehaald en blijven de meeste ion-kanalen dicht. De impuls wordt dus niet doorgegeven. Er geldt dus een alles-of-nietsprincipe

Impulsfrequentie

• Je lichaam vertaalt prikkels naar impulsen. Hoe sterker de prikkel is, hoe meer impulsen er per seconde worden gegenereerd (hogere impulsfrequentie)

• Bijvoorbeeld: 

       - hard geluid = veel  

          impulsen per seconde

        - zacht geluid = weinig impulsen  

           per seconde

In welk diagram is het verband tussen prikkelsterkte en impulsSTERKTE juist weergegeven?

1. diagram 1
2. diagram 2
3. diagram 3
4. diagram 4

In welk diagram is het verband tussen prikkelsterkte en impulsFREQUENTIE juist weergegeven?

1. diagram 1
2. diagram 2
3. diagram 3
4. diagram 4

Wat gebeurt er met de impulsgeleiding bij een beschadigde myelineschede zoals bij de ziekte MS?

1. de impulsgeleiding gaat sneller door extra sprongen die de impulsgeleiding maakt
2. de impulsgeleiding gaat langzamer door minder sprongen die de impulsgeleiding maakt
3. de de impulsgeleiding gaat sneller door minder sprongen die de impulsgeleiding maakt
4. de impulsgeleiding gaat langzamer door extra sprongen die de impulsgeleiding maakt

Maak opdracht 61 (3 min)

Context ADHD blz 50 (10 min)

lees de context en onderstreep/highlight de belangrijkste  biologische informatie

Maak opdrachten 62 en 63

Thema 5 Regeling

B6 Spieren en beweging

B6: Spieren en beweging

Leerdoelen B6:

• 2 soorten spierweefsel
• bouw en werking van skeletspieren
• 
  

Het skelet maakt beweging mogelijk. Daarvoor zijn ook spieren nodig. Spieren zitten aan je botten vast. Spieren en skelet zorgen samen voor bewegingen. Alle spieren samen vormen het spierstelsel. 

plaats spier en pees

Alle spierbundels zijn omgeven door een vlies van bindweefsel. Deze vliezen komen aan elke kant van de spier samen en vormen daar een stevige pees.

 Met de pees is de spier goed vastgehecht aan  het bot.

 Een spier zit dus niet aan het bot. 

Lees "typen spierweefsel" blz 51

Skeletspierweefsel

Glad spierweefsel

traag maar wordt niet snel niet moe

traag wordt wel snel moe

Willekeurig

Onwillekeurig

In de organen

Met pezen vast aan het skelet

autonome zs

animale zs

2

Bouw van een spier

Spiervolgorde van groot naar klein:

Spier met spierschede en pezen

Spierbundels

Spiervezels

Spierfibrillen

filamenten (actine en myosine)

Maak opdrachten

64 t/m 66

Huiswerk 67 en 68

Begrippen B5

- Impulsgeleiding                                                                 - Sprongsgewijze impulsgeleiding
- Rustpotentiaal                                                                    - Impulsoverdracht

- Ionenpomp/ Na/K pomp                                                 - Neurotransmitter
- Drempelwaarde
- Actiefase
- Herstelfase
- Alles-of-niets principe
- Prikkeldrempel
- Impulssterkte
- Impulsfrequentie

Het nut van een myelineschede (1)

Zonder myelineschede:

• Impulsen worden geleid door het opengaan van ionkanalen
• Ionkanalen reageren op de elektrische lading 
• Als op plaats P de ionkanalen opengaan, ontstaat er een impuls
• Het opengaan zorgt voor een verandering in elektrische lading op plaats Q
• Hierdoor gaan op plaats Q de ionkanalen open
• Op deze manier wordt een impuls stapsgewijs doorgegeven over het hele axon

De nut van een myelineschede (2)

Met myelineschede:

• Stapsgewijze impulsgeleiding is echter best wel traag
• Alleen bij insnoeringen actiepotentiaal
• Myelineschedes (cellen van Schwann) zorgen ervoor dat een impuls sprongs-gewijs kan worden doorgegeven
• Hierdoor wordt de impulsgeleiding veel sneller (120 m/s)

Vragen over opgaven 52-58?

Maak opdracht 59, 60 en 61

Neurotransmitter in synaps en impulsoverdracht

Neurotransmitters en impulsoverdracht

• Impulsen worden tussen zenuwcellen overgegeven door neurotransmitters
• Neurotransmitters binden aan receptoren
• Deze receptoren zijn ion-kanalen voor Na+ die open gaan, zodra een neurotransmitter eraan bindt
• Het opengaan van deze receptor ion-kanalen zorgt ervoor dat er een verandering optreedt in elektrische lading
• Verandert de elektrische lading naar boven de drempel-waarde  dan wordt de impuls doorgegeven
• Als de neurotransmitter los laat/afgebroken wordt door enzymen, gaan de ion-kanalen weer dicht

Neurotransmitters

• Stoffen die de werking van het zenuwstelsel beïnvloeden
• Meer dan 50 verschillende stoffen 
• Vooral in de hersenen veel verschillende
• Kunnen stimulerend of juist remmend werken op de impulsgeleiding of impulsoverdracht

Geneesmiddelen en genotmiddelen

Mechanismen:

• meer of minder afgifte neurotransmitters
• neurotransmitters blijven langer of juist korter in synapsspleet doordat ze niet/minder snel of respectievelijk sneller worden afgebroken
• imitatie neurotransmitter
• blokkade van receptor
• stimuleren van receptor 

Voorbeelden (1)

Alcohol: 

- Waarnemingsvermogen en reactievermogen wordt aanzienlijk minder.

- Sensorische en motorische impulsgeleiding wordt geremd (inhiberend)

- Impulsoverdracht in bepaalde synapsen in de hersenen vermindert.

Morfine, heroïne (pijnstillers):

- Verhindert de impulsoverdracht in bepaalde synapsen.

- Impulsen die in de hersenen pijngewaarwording veroorzaken kunnen niet ontstaan.

Nicotine:

- Stimuleert de impulsoverdracht in bepaalde synapsen (exciterend)

Voorbeelden (2)

Neurotransmitter dopamine:

- Te grote productie van dopamine in bepaalde zenuwcellen --> Schrizofrenie

- Te weinig productie --> Parkinson

Gif zwarte weduwe (spin):

- massale afgifte neurotransmitter acetylcholine

- spierspasmen

Er kan gewenning optreden: Steeds meer stof nodig om hetzelfde effect te bereiken.

Maak de opdracht 41

Klaar? Lees de context 'Honing en straatvuil'

en

maak opdracht 42

Controleer je leerdoelen!

• Ken je de begrippen? Oefen de Flitskaarten 

• Check de leerdoelen met Test Jezelf