4. Hofcultuur: muziek analyse

• Kunst
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Hofcultuur

Muziek analyse

Wat heb je gehoord? Wat valt op?

Programma P1

Week 1: introductie thema: hofcultuur

Week 2: renaissance beeldende kunst + architectuur

Week 3: barok beeldende kunst + architectuur

Week 4: hofcultuur muziek

Week 5: hofcultuur dans en theater

Week 6: Versailles

Week 7: oefentoets maken + voorbereiden PTA

Lesprogramma vandaag

- uitleg muziek hofcultuur

- examenvragen

- luisteroefening prima en seconda prattica

- analyse verschillende muziekfragmenten

Leerdoelen

• Ik weet hoe de opera is ontstaan
  
• Ik weet de ontwikkeling van de instrumentale muziek
  
• Ik weet de ontwikkeling van de kerkmuziek

Ik kan de volgende begrippen uitleggen:

• Prima Prattica: polyfonie, homofonie
  
•  Seconda Prattica: monodie, homofonie, affectenleer
• Ik weet wat de affectenleer is
  

Huiswerk: examenvragen

Bespreken examenvragen Bernini

ANT vraag 1

maximumscore 2

De antwoorden moeten de volgende strekking hebben:

• De fonteinen voorzagen in drinkwater (en waswater) voor de bevolking:

goed drinkwater is van levensbelang voor een gezonde en tevreden

bevolking. Wie goede watervoorzieningen treft, geldt als een goed

bestuurder 1

• Fonteinen verlevendigen tevens het stadsbeeld. Een paus die ‘zijn’

stad verfraait met fonteinen vergroot zijn prestige als machthebber (als

degene die het water levert) 1

ANT vraag 2

Het antwoord moet de volgende strekking hebben:

De symboliek van de vier rivieren sluit aan bij de ambitie van de Kerk die

het katholieke geloof over de hele wereld wil verspreiden (over alle

continenten).

ANT vraag 3

maximumscore 3

drie van de volgende:

− (compositie/vorm) Het beeld is dynamisch omdat de lichamen gedraaid

zijn en/of de ledematen verschillende richtingen hebben.

− (schaal/formaat) De riviergoden zijn (in vergelijking met de paarden)

letterlijk reusachtig.

− (vormen) De gezwollen spierbundels van de figuren bieden een

indrukwekkend vertoon van kracht.

− (compositie/licht) De compositie van de gehele voorstelling zorgt voor

veel licht-donkercontrasten die bijdragen aan de dynamiek van het

geheel.

− (ruimte/illusie) De grot/rots wordt doorsneden met openingen: de zware

obelisk lijkt te zweven (de draagconstructie blijft verborgen).

per juist antwoord 1

Ontwikkelingen van muziek aan het hof en de opera

1. PRIMA PRATTICA:

 invloed Vlaamse componisten, POLYFONIE – ingewikkelde melodieën door elkaar heen geweven.

2. AFFECTENLEER: 

met muzikale middelen emoties verklanken.

3. SECONDA PRATTICA:

 MONTEVERDI, MONODIE en HOMOFONIE, de teksten van de opera moeten verstaanbaar zijn.

HOFCULTUUR

15e – 17e eeuw

Muziek in hofcultuur?

Kijkopdracht

Beschrijf de muziek van de hofcultuur

Doe dit adhv Cornell-methode

Kernwoorden - notities - samenvatting

Beschrijf de muziek van de hofcultuur
Doe dit adhv Cornell-methode
Kernwoorden - notities - samenvatting

Prima en seconda prattica

Prima prattica: meerstemmige muziek (= polyfonie) van Middeleeuwen t/m Renaissance. Kritiek vanuit humanisten: slecht verstaanbaar, niet geschikt om individuele expressie te uiten, muziek belangrijker dan tekst.

Seconda prattica: muziek volgt tekst, verhaal is het belangrijkste. Daarom kiest Monteverdi vaak voor homofonie en monodie: melodie met akkoordbegeleiding. Tekstuitbeelding.         

Monteverdi (en tijdgenoten) gebruiken beide stijlen naast elkaar!                               

Oefenen met examenvragen

Op de volgende slides kun je oefenen met vragen die te maken hebben met muziek in de hofcultuur.

Inleiding op de vraag

Orlando di Lasso werd geboren als Roland de Lassus in Mont (Bergen) in het huidige België.

Vanwege zijn uitzonderlijke zangtalent kreeg hij al vroeg aanbiedingen van Italiaanse hoven. Op taaljarige leeftijd vertrok hij eerst naar Mantua, later naar Napels en Rome.

Na zich te hebben ontwikkeld als componist vestigde hij zich in 1556 aan het hof van Albrecht van Beieren in Munchen.

Albrecht van Beiren vond een aantal van Orlando's werken van zo'n bijzondere kwaliteit dat hij de uitvoering ervan alleen toestond aan zijn eigen hof. Ook de publicatie en verspreiding van deze werken hield Albrecht tegen.

Geef aan wat het effect was van deze maatregelen op de status van het hof.

Inleiding op de vraag

Orlando schreef ook een verzameling van liederen die waren gebaseerd op wereldlijke,

volkse liedvormen die hij in Italië had leren kennen. In het volgende geluidsfragment hoor je een

fragment uit Allala pia calia, een lied van Orlando in deze stijl, waarin

dronkenmansgezang wordt geparodieerd. Zo bestaan deze van de tekst uit

onbegrijpelijke klanken. Ook zonder begrip van de tekst wordt duidelijk dat dit een

lichtvoetig, komisch bedoeld lied is. 

This video is no longer available

Welke video was dit?

Leg aan de hand van een kenmerk van het STEMGEBRUIK en een
kenmerk van de VORM uit dat dit lied komisch bedoeld is. hof.

This video is no longer available

Welke video was dit?

Inleiding op de vraag 

In 1676 ging Atys een ‘tragédie en musique’ van Jean-Baptiste Lully, in première. In de proloog wordt Chronos opgevoerd, de Griekse god van de tijd. Hij wordt afgewisseld door een koor van vierentwintig ‘uren. Je ziet een deel van de proloog in het volgende  filmfragment

De muziek van Atys volgt de principes van de seconda prattica.

Noem twee kenmerken van de seconda prattica uit het filmfragment .
Geef bij beide kenmerken aan in welk opzicht dit vernieuwend was ten
opzichte van de prima prattica.

Verdere uitleg

Muziek hofcultuur

Polyfonie en reformatie

Vanuit de kerk komt kritiek op polyfone muziek in de kerk. De teksten zijn niet goed genoeg verstaanbaar.

 Gelukkig is daar de componist Palestrina die polyfone kerkmuziek weet te componeren die WEL verstaanbaar is.

Doel: kerkgangers moeten tekst kunnen verstaan en kunnen meezingen

Wereldlijke muziek

• Wereldlijke muziek = niet kerkelijke muziek, met diverse onderwerpen.

Experimenteren:

• Zo komt er meer nadruk op de tekst
• Nadruk op emotie die de tekst oproept

• Om bovenstaande te bereiken wordt bestaande meerstemmige muziek eenstemmig gemaakt.
  

Opera

Totaalkunstwerk waarin verschillende disciplines samen komen: dans, drama, muziek

Monteverdi belangrijkste opera componist uit de Barok

OPROEPEN GEVOEL, door:

Affectenleer: regels hoe bepaalde gevoelens of gemoedstoestanden muzikaal moeten worden weergegeven

Gevoel van tekst muzikaal, door:

Monodie: solostem + eenvoudige instrumentale begeleiding

Drama en gevoel door: contrasten in dynamiek en klankkleur

Affectenleer

De affectenleer koppelt allerlei muzikale middelen zoals toonsoorten, tempo, dynamiek en instrumenten aan gevoelens. 

Lamento

klaagzang, passend bij de ideeen van affectenleer (tempo is traag en er zijn soms dissonanten om gevoel goed over te brengen)

Prima Prattica

Seconda Prattica

monodie

zang met akkoordbegeleiding door een instrument

werd een groot succes in 17e eeuw

geschikt om gevoel uit te drukken in muziek

individuele emotie uitdrukken is niet mogelijk

tekst moeilijk te verstaan

a capella

polyfonie/ meerstemmig

Prima en seconda prattica

 

  

Tijdens de Barok ontstaat en ontwikkelt zich de opera tot een volwaardigekunstvorm. In 1607 wordt l’Orfeo van Claudio Monteverdi voor het eerst opgevoerd aan het hof van Mantua. De ‘prima prattica’ beschouwt Monteverdi als een oude stijl en hij kiest voor de ‘seconda prattica’.

1

2

Welke van de twee fragmenten is seconda prattica en waarom?

Analyse

Muziek hofcultuur

Bestudeer het schema hiernaast.

Beluister het fragment.

Maak de vragen op de volgende slides

Tomas Luis de Victoria: Sanctus

Welke muzikale aspecten vallen je het meest op?

Welke 2 muzikale principes vallen je het meest op?

Wat denk je dat de strategie van de componist is? Wat wil hij bereiken met dit stuk?

Leg uit waarom deze muziek niet geïmproviseerd kan zijn. Noem 2 zaken.

Bestudeer het schema hiernaast.

Beluister het fragment.

Jean-Baptiste Lully, Ouverture, Le Bourgeois gentilhomme

Welke muzikale aspecten vallen je het meeste op?

Welke 2 muzikale principes vallen je het meest op?

Wat denk je dat de strategie van de componist is? Wat wil hij bereiken met dit stuk?

Franse barok muziek

Het muziekfragment is een stuk van Jean-Baptiste Lully. Het is de Ouverture uit Le Bourgeois Gentilhomme uit 1670.

De Franse opera is in de barok de enige echte concurrent van de dominerende Italiaanse opera. Dit muziektheater is in Frankrijk een afspiegeling van het verfijnde leven aan het hof van Lodewijk XIV. De belangrijkste componist aan dit hof is Jean-Baptiste Lully. Hij ontwikkelt de gewoonte om de opera met feestelijke marsmuziek te beginnen: de ouverture.

Leg uit wat het doel
is van de ouverture en breng deze in verband met het karakter van de muziek.

Het is een fragment uit Fanfare pour le Carrousel Roya l dat Lully omstreeks 1686 schrijft. 

De barokke muziekstijl aan het hof van Lodewijk XIV is als regel triomfantelijk van karakter. Dat geldt ook voor dit audiofragment.

Lully - Fanfare pour le Carrousel Royal

Leg uit waardoor dit triomfantelijke karakter ontstaat.
Noem drie muzikale middelen.

Noem drie dingen die je vandaag hebt geleerd

Wat vind je nog lastig? Stel een vraag over de leerstof vandaag

Check: leerdoelen

• Ik weet hoe de opera is ontstaan
  
• Ik weet de ontwikkeling van de instrumentale muziek
  
• Ik weet de ontwikkeling van de kerkmuziek
  
• Ik kan de volgende begrippen uitleggen:
  
• - Prima Prattica: polyfonie, homofonie
  
• - Seconda Prattica: monodie, homofonie, affectenleer
  
• Ik weet wat de affectenleer is
  

Hoe goed denk je de stof van vandaag te begrijpen?

0100