Tautologie en pleonasme

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Stijlfouten: pleonasme en tautologie

Leerdoelen

Aan het einde van deze les kun je uitleggen wat pleonasmes en tautologieën zijn. Je kunt ook voorbeelden geven van deze fouten en zinnen herkennen en verbeteren.

Leg de leerdoelen aan het begin van de les uit, zodat de studenten weten wat ze moeten leren.

Wat is een pleonasme?

 Er wordt een woord gebruikt, waarvan de betekenis al aanwezig is in een ander woord in deze zin.

 Bijvoorbeeld:

1. witte sneeuw --> sneeuw is doorgaans wit.

2. ronde cirkel --> een cirkel is altijd rond.

--> 'witte' en 'ronde' zou je dus weg kunnen laten!

Geef voorbeelden van pleonasmes en leg uit waarom ze fout zijn.

Foutief pleonasme

Als je dit verkeerd of onbewust gebruikt, spreek je van een 'foutief pleonasme'.

Bijvoorbeeld:

'Dat bedrijf importeert zijn grondstoffen naar het buitenland.'

Welke zin bevat een pleonasme?

1. De oude oma gleed uit tijdens de tangoles.
2. De slimme leerling kent de begrippen goed.
3. De kapotte stoel is naar de stort gebracht.
4. De tuinman maaide het groene gras.

Verbeter het foutieve pleonasme!
'Toen hij zich sneed, kwam er direct rood bloed uit de wond.'

Wat is een tautologie?

Je gebruikt twee verschillende woorden die hetzelfde betekenen. 

 Bijvoorbeeld:

1. Zij blijven altijd en eeuwig bij elkaar.

2. De winnaars waren verheugd en blij. 

Geef voorbeelden van tautologieën en leg uit waarom ze fout zijn.

Foutieve tautologie

Als je een tautologie onbewust of verkeerd gebruikt, is er sprake van een 'foutieve tautologie'.

Bijvoorbeeld:

'Misschien dat ze wellicht nog even bellen.'

Welke zin bevat een tautologie?

1. Hij schreef een boze brief aan de gemeente.
2. Ik weet vast en zeker dat het goed komt.
3. Misschien kan je deze rommel alvast opruimen.

Meerdere fouten

Soms kan een zin zowel een pleonasme als een tautologie bevatten. Kun je een voorbeeld geven?

Laat de studenten nadenken over een zin die zowel een pleonasme als tautologie bevat en bespreek hun antwoorden.

Terugblikken

Wat zijn pleonasmes en tautologieën? Kun je een voorbeeld geven? Kun je een zin verbeteren die een pleonasme of tautologie bevat?

Laat de studenten hun begrip van het onderwerp samenvatten en eventuele vragen beantwoorden.

Verbeter de tautologie!
'De docente heeft ons nog gezegd dat dit heel belangrijke stof is!'

Antwoord

'De docente heeft ons nog vooraf gezegd dat dit heel belangrijke stof is!'

--> 'vooraf' en 'nog' is dubbelop. Een van de twee moet weg.

Beantwoord de twee vragen:
1. Wat is een pleonasme?
2. Wat is een tautologie?