Grammatica - Werkwoordsvormen

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo b, k
• Leerjaar 1

Nederlands

1C en 1F

Hoe was jullie vakantie?

Wat hebben jullie gedaan in de vakantie?

Planning

- Leerdoelen

- Herhaling uitleg: werkwoorden

- Oefenen

- Uitleg: werkwoordsvormen

- Oefenen

- Aan de slag

- Afronden

Leerdoelen

- Je weet wat werkwoorden zijn.

- Je weet wat het woord 'persoonsvorm' betekent.

- Je weet hoe je de persoonsvorm kunt vinden.

- Je weet  wat de woorden 'voltooid deelwoord' en 'infinitief' betekenen en hoe je ze kunt herkennen.

Werkwoorden

- Vaak doe-woorden.

- Geven een 'handeling' aan.

- Kunnen veranderen in tijd.

Fietsen - Fietsten, Maken - Maakten, Zwemmen - Zwommen.

Werkwoorden

- Kunnen veranderen als iemand anders het uitvoert.

Ik fiets, jij fietst, wij fietsen. Ik zwem, jij zwemt, wij zwemmen.

- Minstens één werkwoord in de zin = de persoonsvorm.

- Kunnen nog meer werkwoorden in een zin staan.

Wat weet je van / over de 'persoonsvorm'?

Persoonsvorm

- Minstens één persoonsvorm in een zin te vinden.

- Is er maar één werkwoord in een zin, dan noemen we dit de persoonsvorm.

- Het werkwoord verandert, wanneer degene die het uitvoert (de persoon) verandert.

Vanavond ga ik een film kijken. Vanavond gaan wij een film kijken.

- Het werkwoord  'vormt' zich naar de persoon die het uitvoert.

Persoonsvorm

Hoe kun je de persoonsvorm vinden? 

1. Tijdproef --> Je verandert de zin van tegenwoordige tijd naar verleden tijd of van verleden tijd naar tegenwoordige tijd.

Het werkwoord dat verandert, is de persoonsvorm.

Tijdens de pauze heb ik een broodje gegeten.

Tijdens de pauze had ik een broodje gegeten.

Persoonsvorm

2. Getalproef --> Je verandert de persoon die de handeling uitvoert van enkelvoud naar meervoud of van meervoud naar enkelvoud.

Het werkwoord dat verandert, is de persoonsvorm.

Tijdens de pauze heb ik een broodje gegeten.

Tijdens de pauze hebben wij een broodje gegeten.

Persoonsvorm

3. Vraagzin --> Je maakt van een mededelende zin een vraagzin. Het woord wat vooraan komt te staan is de persoonsvorm.

Tijdens de pauze heb ik een broodje gegeten.

Heb ik tijdens de pauze een broodje gegeten?

Let op: deze vorm gebruiken we het minst omdat bij sommige vraagzinnen er geen werkwoord vooraan komt te staan.

Oefenen

Ga naar www.quizizz.com.

Meerdere werkwoorden

- In een zin kunnen meerdere werkwoorden staan.

- Maar één van die werkwoorden is de persoonsvorm.

- Hoe noemen we de andere werkwoorden?

1. Voltooid deelwoord 

of

2. Infinitief (moeilijk woord voor 'hele werkwoord')

Voltooid deelwoord

- Een werkwoord die aangeeft dat iets als voltooid is. 

- Oftewel het is al klaar. Het is al gebeurd.

- Vaak te herkennen aan het voorvoegsel -ge.

Ik heb gegeten, ik heb gelezen, ik heb dat gemaakt, ik heb dat gedaan.

Voltooid deelwoord

- Soms is er ook een ander voorvoegsel mogelijk. 

- be, -ont, -ver, -her.

 Ik ben ontvoerd, hij heeft haar verrast, ik heb haar niet herkend.

--> Let op! Sommige woorden hebben al standaard een voorvoegsel. Het is dus belangrijk dat je eerst kijkt welk werkwoord de persoonsvorm is, voordat je op zoek gaat naar een voltooid deelwoord.

Hij ontvoert mij, hij verrast haar, hij herkent haar niet.

Infinitief (hele werkwoord)

- Het hele werkwoord is het werkwoord zoals deze in het woordenboek staat.

- Vaak te herkennen doordat er aan het einde -en staat.

- Het is de vorm die we ook zien bij de persoonsvorm in het meervoud.

Ik loop, jij loopt, wij lopen.

Infinitief (hele werkwoord)

- Maar let op: we zoeken altijd eerst de persoonsvorm voordat we op zoek gaan naar het infinitief. 

Wij gaan een appeltaart maken.

In de zin hierboven zijn twee werkwoorden te vinden. Ze lijken allebei een infinitief te zijn. Maar: we zoeken eerst de persoonsvorm. 

Infinitief (hele werkwoord)

Wij gaan een appeltaart maken.

De persoonsvorm van deze zin = gaan.

Gaan kan dus geen infinitief zijn.

Maken blijft wel over, dit is wel een infinitief.

Dus:

Gaan = persoonsvorm, maken = infinitief.

Wie heeft dat (gedaan)?

1. Persoonsvorm
2. Voltooid deelwoord
3. Infinitief

De klanten (klagen) over het slechte eten.

1. Persoonsvorm
2. Voltooid deelwoord
3. Infinitief

De kinderen hebben de hele middag in de zandbak (gespeeld).

1. Persoonsvorm
2. Voltooid deelwoord
3. Infinitief

Hij (bewaakt) de schat met zijn leven.

1. Persoonsvorm
2. Voltooid deelwoord
3. Infinitief

Ik heb hem nog nooit zo hard zien (rennen).

1. Persoonsvorm
2. Voltooid deelwoord
3. Infinitief

Wat ga jij vanavond (doen)?

1. Persoonsvorm
2. Voltooid deelwoord
3. Infinitief

Aan de slag

Maken van Learnbeat hoofdstuk 4:

Onderdeel 4.1:

- Deel 2 en voortgangstoets.

Je gaat hier de komende 15 minuten aan werken.

Afronden

- Je weet wat werkwoorden zijn.

- Je weet wat het woord 'persoonsvorm' betekent.

- Je weet hoe je de persoonsvorm kunt vinden.

- Je weet wat de woorden 'voltooid deelwoord' en 'infinitief' betekenen en hoe je ze kunt herkennen.