Hoofdstuk 6, paragraaf 3

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Paragraaf 3: De wadden in  het Holoceen

Stijgende zeespiegel

• 12.000 jaar geleden begon het Holoceen. 
• Klimaat warmde snel op en ijskappen smolten. 
• Daardoor steeg de zeespiegel, wel zo'n 100 m. 
• Tijd waarin de zeespiegel stijgt noem je: Transgressie

Stijgende zeespiegel

• Zeespiegel steeg ook door bodemdaling.
• Zware pakket landijs had de aardkost ingedrukt.
• Samen zorgen bodemdaling en afsmelten van het ijs voor een relatieve zeespiegelstijging. 

Stijgende zeespiegel

• Nattere omstandigheden in Nederland.
• Grondwaterpeil steeg. 
• Hierdoor onstond een moerrassig gebied, waardoor dode plantenresten nauwelijks of niet verteerde. Dit noemt men: Basisveen
• Eerste laag veen in Laag-Nederland. 

Waddenkust

• Op de grens van land en zee vormde zich lage strandwallen. 
• Die lagen evenwijdig aan de kust en liepen niet meer onder water. 
• De wind krieg hier vat op en waaide het op tot duinen. 
• Staan nu bekend als de: Oude duinen

Waddenkust

• Strandwallen waren onderbroken door zeegaten
• Zoute gebied erachter liep onder bij vloed en stond droog bij eb. 
• Stroomsnelheid was hier hoog, dus alleen zwaardere deeltjes zakte hier naar de bodem. 
• De laag klei in het waddengebied achter de duinen heet: Oude zeeklei

Veenmoerassen

• Tussen 6000 en 2500 jaar gelden nam de zeespiegelstijging af. 
• De kustlijn verschoof dus weer naar het westen. 

In de natuurlijke omgeving achter de duinen werd zoet water belangijker. 

Veenmoerassen

• Het open water groeide dicht. 
• Alle plantenresten stierven, maar vergingen niet. Dit werd veen. 
• Dichtgroeien van open water als gevolg van plantengroei en veen ontwikkeling noem je: Verlanding
• Veen uit die tijd noemen we: Hollandveen. 

Jongere afzettingen

• Tijdens stormen sloeg het veen gewoon weer weg
• Dus in Noord- en Zuidwest-Nederland had de zee veel veen weg geslagen en nieuwe zeegaten achter gelaten. 
• Het veen wat nog over was werd bedekt met een laag zand en klei: de Jonge zeeklei

Jongere afzettingen

• Ook zeebanken werden afgebroken door de zee. 
• Zand kwam vrij en dat werd door de wind meegenomen en opgeblazen tot een nieuwe duinenrij: Jonge duinen. 
• Deze liggen boven op de oude duinen en beschermen de huidige kustlijn. 

Jongere afzettingen

• Langs de Fries-Groningse kust lagen geen duien en ook nog geen dijken. 
• Mensen woonden op Terpen
• Dat zijn kunstmatige heuvels, gemaakt van grond en afval. 
• Deze waren eerst heel klein en moesten steeds worden opgehoogd om zichzelf tegen het water te beschermen. 

Quiz

Na deze slide volgt een quiz over de paragraaf. Maak deze eerst voor dat gaat beginnen aan de opdrachten van de paragraaf. Kijk ook even naar de basisboek nummers alvast. 

De periode waarin we nu leven, heet?

1. Pleistoceen
2. Holoceen
3. Krijt
4. Jura

Een periode waarin de invloed van de zee toeneemt noemen we?

1. Regressie
2. Transgressie

Noem de twee redenen waardoor de zeespiegel begon met stijgen

Hoe snel ging de zeespiegelstijging in het begin, per eeuw?

Hoe heet de eerste laag veen die ontstond in het Holoceen in Laag-Nederland?

1. Hollandveen
2. Basisveen
3. Elizabethveen
4. Hollandsveen

Hoe noem je het als een plas dichtgroeit als gevolg van plantengroei en veenontwikkeling?

1. Vervening
2. Verlandening
3. Verlanding
4. Dichtgroeiing

Vanaf wanneer werden de eerste terpen gebouwd in Noord-Nederland?

1. 1000 n. Chr.
2. 200 v. Chr.
3. 500 v. Chr.
4. 500 n. Chr.

Wat is ook alweer een ander woord voor verdamping?

1. transpiratie
2. Evaporatie
3. Evapotranspiratie

Hoe heet een waterdragende laag in de ondergrond?

1. Aquifer
2. Aquiclude

Opdrachten

Als je de quiz hebt gemaakt en afgerond dan ga je opdrachten maken die in de planner staan. Dit zijn de opdrachten 1 t/m 9. 

Bestudeer ook de basisboeknummers: 91, 118 & 119!!