Marktresultaat hoofdstuk 1 en 2

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Marktresultaat

Hoofdstuk 1 en 2

Vragen??

Marktgedrag

Lesdoelen

- Surplussen kunnen arceren en uitrekenen

-Leren hoe de overheid ingrijpt op de markt en wat de gevolgen zijn. 

Belangrijk!

--> Hoofdstuk 1 is alleen markten met de marktvorm volkomen concurrentie. 

Ruilwinst (surplus)

Verschil betalingsbereidheid en wat er daadwerkelijk betaald moet worden. 

Voorbeeld Lucas wil maximaal 3200 euro besteden aan een Vespa. De kosten zijn 3050 euro. 

Waar wordt ruilwinst door bepaald?

Kosten-batenanalyse (KBA)

Persoonlijk

Bedrijven

Maatschappelijk (MKBA)

• Inclusief effecten natuur

Consumenten-surplus

Verschil tussen betalingsbereidheid en verkoopprijs.

Producenten-surplus

Verschil tussen verkoopprijs en leveringsbereidheid.

• P - MK (vaak variabele kosten).

Totale surplus

Consumentensurplus

• Alle kopers

Producentensurplus

• Alle aanbieders

Vragers en aanbieders kunnen ruilwinst behalen --> economische uitkomst op de markt is doelmatig. 

De perfecte markt

Marktwerking zorgt voor een evenwichtsprijs en evenwichtshoeveelheid.

Vraaglijn

Surplus maximaal, doelmatigheid maximaal = perfecte markt. 

• Betalingsbereidheid = vraaglijn

• Leveringsbereidheid
• Marginale kostenlijn --> volkomen concurrentie. 
• = aanbodlijn

Perfecte markt

0,5 x L x B

Pareto-optimaal of Pareto-efficiënt

Een marktuitkomst is Pareto-optimaal wanneer de som van consumenten- en producentensuplus maximaal is. Het is de meest efficiënte uitkomst van een markt.

Een persoon kan zijn resultaat niet verbeteren zonder dat het ten kosten gaat van een ander persoon. 

Pareto in een perfecte markt

het marktresultaat verbetert als de vooruitgang van de een, groter is als het verlies van de ander. 

Waarom toch naar een markt met onvolkomen concurrentie?

- consumenten betalen liever meer om wat te kiezen hebben

- gebrek aan mogelijkheden voor innovaties

Ingrijpen in de markt

• Regulering van (vooral) de monopoliemarkt. Dit is vooral nodig bij natuurlijke monopolies. 
  
• Mededingingswet. Kartelvorming en prijsafspraken zijn per wet verboden. 
  
• Minimumprijzen ter bescherming van producenten. 
  
• Maximumprijzen ter bescherming van consumenten.

maximumprijs

minimumprijs

Maximumprijzen

• De overheid vindt soms de prijs die ontstaat op een markt van vraag en     aanbod te hoog. 
• Ze kunnen dan ingrijpen door een maximumprijs in te stellen.
• De producenten mogen hun product of dienst dan niet voor een prijs   boven de maximumprijs aanbieden.
• Let op: een maximumprijs ligt onder de evenwichtsprijs!
• Voorbeeld: treinvervoer, huurprijzen sociale sector.

Wat ontstaat er door een maximumprijs?

Een vraagoverschot en een aanbodtekort

Dit kan opgelost worden door een subsidies te geven aan bedrijven waardoor ze meer willen leveren. Moet wel worden opgebracht door belastingbetalers

Stel dat de markt voor brood als volgt kan worden weergegeven: qa = 80p - 40; qv = -40p + 200

(q in duizenden broden, en p in euro’s per brood)

 Stel dat de overheid de evenwichtsprijs te hoog vindt. 

Ze stelt daarom een maximumprijs van € 1,50 in. 

Het aanbodtekort kun je 

als volgt berekenen:

qv = -40 x 1,50 + 200 = 140

qa = 80 x 1,5 – 40 = 80

140 – 80 = 60 (x 1.000)

60.000 is het aanbodtekort 

Miminumprijzen

• De overheid vindt soms de prijs die ontstaat op een markt van vraag en aanbod te laag.
  
• De overheid is bang dat de producent zal stoppen.
• Is dat erg? 
• Denk aan noodzakelijke goederen zoals voedsel en fossiele brandstof.
• Ze kunnen dan ingrijpen door een minimumprijs in te stellen.
• Voorbeeld: minimumloon

Een minimumprijs ligt 

boven de evenwichtsprijs.

Bij een minimumprijs is het 

aanbod groter dan de vraag, 

zodat er een aanbodoverschot 

ontstaat.  

Dit wordt vaak opgekocht door de overheid. Of er wordt een quotum ingesteld

Indirecte belasting en subsidie

Invoeren indirect belasting (accijns, heffing): 

Stijging in de kosten. Hierdoor neemt het aanbod af.

Invoeren indirecte subsidie: 

Daling van de kosten. Hierdoor neemt het aanbod toe.

Belastingheffing

De overheid grijpt ook in door belasting te heffen. 
Door een belastingheffing op een product (bijvoorbeeld bij externe effecten), schuift de aanbodlijn naar links / omhoog. 
Bij elke aangeboden hoeveelheid, wil de aanbieder de oorspronkelijke prijs + de heffing.

Voorbeeld 1: belastingheffing volkomen concurrentie

Stel dat het volgende geldt op een markt:

qv = -2p + 8

qa = 2p – 4

Als de overheid een heffing instelt van €1 per product, schuift de aanbodlijn omhoog.

De evenwichtsprijs 

wordt nu € 3,- 

en is dus gestegen 

met € 0,50.  

De consument 

betaalt dus 

€ 0,50 / € 1 x 100% 

= 50% van de heffing
.

Voorbeeld 2: belastingheffing prijszetter

Door belasting te heffen, worden de kosten voor een aanbieder hoger.

Stel dat de belasting €1,- per product is. 

GTK = MK wordt dan nu € 2,-. (was €1,-)

De consument betaalt ook 

een gedeelte van de 

belasting. 

De prijs stijgt van € 5,50 

naar € 6,-, dus met € 0,50. 

De consument betaalt dus 50% van de belasting.  

Oude CS: ABC

Oude PS: CBED

Nieuwe CS: AGF

Nieuwe PS: GFIH

Verloren S: FBDK+ 

                    IEHK

Overheidsinkomsten: 

                    IEHK

Redenen voor afname belastingopbrengst bij stijging belastingtarief:

• De mensen vinden het product te duur worden en kopen het niet meer. Aantal verkochte producten daalt. 
  
• Mensen vinden het niet meer de moeite waard om te gaan werken bij stijging tarief inkomstenbelasting. 
  
• Er sprake van belastingontduiking. 
  

Harberger-driehoek

In de afbeelding heeft de overheid de producenten belast met een (flinke) heffing. Als gevolg daarvan is de aanbodlijn naar boven verschoven en ontstaat een nieuwe evenwichtsituatie, met een hogere prijs. Per saldo daalt de welvaart met de driehoek WV.

Deze Harberger-driehoek geeft het welvaartsverlies weer.

Indirecte subsidie

De overheid wil soms het gebruik van bepaalde producten stimuleren.

Dit kan door de producent subsidie te geven. De overheid neemt dan een deel van de productiekosten voor haar rekening, de producenten kunnen dan meer aanbieden en de vragers hoeven minder te betalen, waardoor de vraag toeneemt.

Gezamenlijk maken

1.29 + 2.28

Maken in de les

1.8, 1.9, 1.10, 1.14 

2.1, 2.4, 2.11, 2.15

Hoe kan de overheid ingrijpen en wat zijn de gevolgen?

1, 2, 3, 4