6.2 Politiek en cultuur van de republiek

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

1. klein stukje theorie

2. maken oefenvragen 6.2

Wat heb je in de vakantie gedaan?

6.2 

Politiek en Cultuur van de Republiek 

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Bestand 1609-1621

Voordelen (Oldenbarneveld) 

• Gunstig voor de handel. 

Nadelen (Maurits) 

• Spanje versterkt troepen.
• Minder roem te vergaren.
• Terugkeer van het Katholicisme. 

Oldenbarnevelt

Raadspensionaris

Gewest Holland

Aanhanger Arminius: Vrijzinnige/gematigde dominee. De mens kon een beetje invloed hebben op zijn lot na de dood. 

Maurits

Stadhouder/legerleider

Aanhanger van Gomarus: Orthodoxe dominee (= streng in de leer), vond dat je moest vasthouden aan het oorspronkelijke idee van Calvijn. 

Vrede van Munster 1648

• Vrede met Spanje. Spanje erkende de Republiek als zelfstandig land.
  

De Vrede van Münster maakte niet alleen een einde aan de Tachtigjarige Oorlog tussen Spanje en de Nederlanden, maar ook aan de Dertigjarige Oorlog. Dit was een grote Europese oorlog tussen katholieken en protestanten.

Zonder stadhouder verder

1650-1672

• Stadhouder Willem II overlijd onverwachts in 1650 
• Zijn zoon (erfopvolger) is nog niet eens geboren (pas acht dagen later)
  

• Sommige regenten vinden dat er geen nieuwe stadhouder hoeft te komen.

Johan de Witt werd in 1653 de nieuwe raadspensionaris. Tijdens een oorlog met Engeland liet hij een sterke vloot bouwen waarmee Michiel de Ruijter in 1667 de Engelsen versloeg.

De Witt was fel anti-stadhouder: "Vertrouw nooit een Oranje", had zijn vader ooit tegen hem gezegd.

Johan de Witt

Een meester in het onderhandelen

Na een periode van rust ontstaan er conflicten met Engeland en Frankrijk

Zonder stadhouder verder

1650-1672

• Als stadhouder Willem II in 1650 plotseling overlijdt is zijn zoon nog niet eens geboren (pas acht dagen later)
• Sommige regenten zijn van mening dat er geen nieuwe stadhouder hoeft te komen: ze kunnen het wel alleen!

Michiel de Ruyter van scheepsjongen tot admiraal. eind 16de, begin 17de eeuw was er volop sociale mobiliteit.

Wereldeconomie  en concurrentie

- Acte van Navigatie 1651

Hierdoor zeeoorlogen tussen de Republiek en Engeland

- Na de Tweede Engelse Zeeoorlog: Engeland kreeg Nieuw- Nederland en Nederland kreeg in ruil daarvoor Suriname

Chatham

In 1667, midden in de Tweede Engelse Zeeoorlog, beleefde Michiel de Ruyter zijn grote moment.

 De Engelse vloot werd voor een groot deel vernietigd en de Royal Charles werd meegenomen naar Holland

Frankrijk

Koning Lodewijk XIV wilde zijn land uitbreiden ten koste van de Spaanse Nederlanden.

- Absolutisme

- Droit Devin

- Mercantilisme

Noordse oorlogen

Vrije toegang tot de Oostzee was voor de Nederlanden van levensbelang

Het Rampjaar

1672

• In 1672 vielen de Engelsen, Fransen en Duitsers tegelijkertijd Nederland aan.
• Op zee wist De Ruijter de Engelsen tegen te houden, maar het landleger is te zwak. 
• Sommigen gaven De Witt de schuld: hij had ook het leger moeten versterken
• Samen met zijn broer Cornelis werd hij afgeslacht en opgehangen

Aan het einde van de middag drongen opgehitste, dronken en woedende schutters de gevangenis binnen en sleurden de broers naar buiten. Cornelis bezweek onder de slagen van geweerkolven. Johan werd door notaris Van Soenen met een piek in zijn gezicht gestoken. Daarna schoot luitenant-ter-zee Maerten van Valen hem van achteren met een pistool in zijn hoofd.

De lijken werden geheel ontkleed, op het Groene Zoodje aan de wipgalg ondersteboven opgehangen, opengereten en gecastreerd. Tenen, vingers, oren, neuzen, lippen en tongen werden afgesneden. De ingewanden werden uit de lichamen gehaald en volgens de ooggetuige en dichter-industrieel Joachim Oudaan deels door de omstanders opgegeten of aan honden te eten gegeven. Hendrick Verhoeff ging er prat op dat hij de harten uit de lichamen had gesneden, iets dat hij de magistraat – de ochtend van de moord – beloofd had te doen. Ze zijn nog jaren tentoongesteld geweest.

Toch weer een stadhouder

1672

• Pas toen de gebieden rond Holland onder water werden gezet (inundatie), gaven de Franse legers het op. De Duitsers hadden zich al teruggetrokken.
• De Republiek was gered, maar voor veel mensen was duidelijk geworden dat ze niet zonder stadhouder konden: Willem III volgde na 25 jaar zijn vader op

Behalve stadhouder en Prins van Oranje, werd Willem III in 1688 ook Koning van Engeland! Daar heeft hij nog steeds de bijnaam King Billy.

Jaartallen

• 1568-1648: Tachtigjarige Oorlog
• 1609-1621: Twaalfjarig bestand
• 1619: Maurits pleegt een staatsgreep 1619: Van Oldenbarnevelt wordt onthoofd
• 1625: Maurits overlijdt
• 1648: Vrede van Münster
• 1650-1672: eerste Stadhouderloze periode
• 1672: Rampjaar

Waarom was Maurits van Oranje ontevreden over het Twaalfjarig bestand?

1. het bestand beperkte de macht van de raadspensionaris
2. het bestand beperkte de macht van de stadhouder
3. het bestand was niet in het belang van de gewesten
4. het bestand was in het voordeel van de Spanjaardenn

Vrede van Munster?

1. 1622
2. 1642
3. 1648
4. 1652

Wat was Johan de Witt?

1. Koning
2. Raadspensionaris
3. Stadhouder
4. Hertog

Tegen welk land vocht Michiel de Ruyter zijn tweede zeeslag

1. Frankrijk
2. Spanje
3. Engeland
4. Italië

Wie kreeg met name de schuld van de aanval op de Republiek?

1. Johan van Oldenbarnevelt
2. Johan de Bruin
3. Johan de Witt
4. Willem III

Welke van deze twee beweringen over het rampjaar (1672) is waar?
1. In 1672 werd de Republiek aangevallen door Engeland, Frankrijk, Keulen en Münster (Duitse staten)
2. Raadspensionaris Johan de Witt werd door een woedende menigte vermoord.

1. alleen stelling 1 is juist
2. alleen stelling 2 is juist
3. beide stellingen zijn onjuist
4. beide stellingen zijn juist.