WOE 12/09/23 - 2E - Fictie en Poëzie

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

LESPROGRAMMA

Lesuur 1 

• Lezen
• Poëzie: beeldspraak (personificatie, vergelijking en metafoor)

Lesuur 2

• Verhaalanalyse: kort verhaal lezen 

Fictie Klas 2

Personale verteller / hij-perspectief

• Verteller speelt geen rol in de vertelde geschiedenis.
  
• Verhaal is in hij-vorm geschreven.
  
• Deze hij-figuur staat in de gebeurtenissen centraal.
  
• Hij kan een van de personages uit het verhaal zijn (dus ook betrokken bij de gebeurtenissen).
  
• Lezer beleeft mee vanuit zijn visie en weet alles wat deze figuur denkt, doet en voelt.
  
• Wat andere personages voelen of denken is deze figuur niet bekend.

Ik-perspectief

• Verteller speelt een rol in de vertelde geschiedenis.
  
• Verhaal is in de ik-vorm geschreven.
  
• Verteller kan er (net als in personaal perspectief) voor kiezen zijn personage iets te laten vertellen wat in het verleden is gebeurd.
  
• Vraag je af hoe betrouwbaar is het perspectief?

Welk perspectief of welke verteller duidt de vorige zin aan?

1. hij-perspectief
2. ik-perspectief
3. alwetende verteller
4. onzichtbare verteller

Welk perspectief is in het filmpje het meest aanwezig?

1. hij-perspectief
2. ik-perspectief
3. alwetende verteller
4. onzichtbare verteller

Welke invloed kan het Andesgebergte als plaats op een verhaal hebben?

Wat kan het Andesgebergte als ruimte op een verhaal hebben?

Welke invloed kan het perspectief hebben op een ruimte in een verhaal?

Tijd

Volgorde

Chronologisch: het verhaal is weergegeven in de volgorde waarin de gebeurtenissen zich afspelen of hebben afgespeeld.

Sujet: korte samenvatting in dezelfde volgorde als het verhaal dat is weergegeven in een boek.

Fabel: korte chronologische weergave van alle gebeurtenissen.

In welke tijd speelt dit verhaal zich af?



Hoe zie/hoor je de verandering in tijd in deze film?

Hoe zie je de verandering in tijd in deze film?



Hoe zie/hoor je de verandering in tijd in deze film?

Tijd en vertellen

• Ab ovo (vanaf het ei): normale chronologische volgorde vanaf het begin.
  
• In media res (midden in de zaken): midden in het verhaal beginnen en daarna pas de voorgeschiedenis vertellen.
  
• Post rem (na de zaak): het hele verhaal achteraf vertellen.

Een verhaal dat begint als een sprookje wordt verteld ....

1. Abo ovo
2. In media res
3. Post rem

Een verhaal waarin eerst het einde wordt verteld, is ... verteld.

1. Abo ovo
2. In media res
3. Post rem
4. Het is bijna weekend.

Verteltijd en vertelde tijd

Verteltijd: de tijd die nodig is om het boek (voor) te lezen.

Vertelde tijd: de tijd die voorbij gaat in het verhaal.

Wat gebeurt er met de tijd in deze clip?

Tijdsprongen

Flashforward (anticipatie): een onderbreking van de chronologie een weergegeven toekomstbeeld.

Flashback (terugblik): een onderbreking van de chronologie door een weergegeven terugblik.

Een tijdreis is geen tijdsprong!

Wat is het verschil tussen een tijdsprong en een tijdversnelling?

Tijdverwerking

Tijdverdichting: een grote tijdsduur wordt kort afgehandeld.

Tijdsprong: een periode (in het leven van een karakter) wordt niet beschreven. Vaak gebeurt dit bij witregels of een nieuw hoofdstuk.

Tijdversnelling: langdurige gebeurtenissen worden kort verteld.

Tijdvertraging: het langzaam vergaan van de tijd in het verhaal draagt bij aan de opbouw van spanning.

Het fragment op de vorige slide uit Tonio is een voorbeeld van ...

1. tijdversnelling
2. tijdvertraging

Personages

Karakter (round character): maakt een ontwikkeling door.

Type (flat character): maakt geen ontwikkeling door.

Speaking name: de naam van het karakter beschrijft zijn of haar belangrijkste eigenschap. Vaak is dit toegepast bij een type.

Personages

Identificatie: het kunnen inleven in een karakter (of type). 

Antiheld: een hoofdpersoon waarmee jezelf identificeren lastig is.

Opdracht

Schrijf een kort verhaaltje van honderd woorden waarin de ruimte spanning oproept en een personage een speaking name heeft.

Laat het verhaal lezen door je buurman of -vrouw. Deze moet bepalen wat het vertelperspectief is en waarom de ruimte het verhaal spannend maakt.

Poëzie

Personificatie

Een voorwerp, plant, dier of abstract begrip is beschreven met menselijke eigenschappen.

Wat is personificatie?

De zomer steekt de handen uit de mouwen

De zon lacht al haar tanden bloot

vol stralend zelfvertrouwen.

Het leven is een trouwe kameraad

die me lachend op de schouder slaat.

Wat was in het voorgaande gedicht de personificatie?

1. de zomer
2. de zon
3. zelfvertrouwen
4. het leven

Taalgebruik

Letterlijk taalgebruik: taalgebruik om precies te schrijven of zeggen wat er wordt bedoeld.

Figuurlijk taalgebruik: vergelijkend taalgebruik om te beschrijven wat je bedoelt.

Waar zien we figuurlijk taalgebruik?

De zomer steekt de handen uit de mouwen

De zon lacht al haar tanden bloot

vol stralend zelfvertrouwen.

Het leven is een trouwe kameraad

die me lachend op de schouder slaat.

Welke verstopte vergelijking zien we in: ''De zon lacht haar tanden bloot?''

Vergelijking

Een benadrukking van een overeenkomst tussen twee personen, zaken of dingen. Het beeld wordt altijd ingeleid door ‘als’ of een vorm van het werkwoord ‘lijken’.

Metafoor: verstopte vergelijking

Vergelijking: Karel (object) is zo doof als een kwartel (beeld), want hij hoort mij nooit.

Metafoor: Die dove kwartel (beeld) hoort mij nooit.

Trots als een pauw zocht Ajala een zitplekje in de aula.

1. Vergelijking
2. Metafoor

Je opa lijkt wel een beer.

1. Vergelijking
2. Metafoor

Die beer tilde mijn kast zo naar boven.

1. Vergelijking
2. Metafoor

Schoonmaak

heel voorzichtig

met haar ragebol

veegt de huisvrouw

in de oksel van het plafond

giechelend

lacht het gebouw zich in puin

(K. Soudijn, Het kruidenboek)

Vragen bij het gedicht

1. Verklaar de laatste twee versregels van dit gedicht.
2. Herken je een personificatie, metafoor of vergelijking? Licht dit toe.

Noteer de antwoorden in je schrift

Avondkleur  

De zon blust zijn hitte

in zoet water.

In gedimd licht

spoelen golven aan.

Van achter de wolken

verschijnt de maan.

Het wordt een kleur later.

(Jet Manhro, Een propje in mijn gezicht)

Vragen bij het gedicht

1. Wie of wat gedraagt zich wel heel eigenaardig in Avondkleur?
   
2. Herken je een personificatie, metafoor of vergelijking? Licht dit toe.
   
3. Wat wordt bedoeld met de laatste versregel  denk je?

Noteer de antwoorden in je schrift

KAHOOT

KAHOOT