4 Mavo Thema 3 paragraaf 3 en 4

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

Welkom

Telefoon in tas of jas

Tas van tafel

Pen, potlood & notitieschrift pakken

Leerdoelen

• Je kunt een kruisingsschema opstellen.
  
•  Je kunt bij een gegeven kruising genotypen en fenotypen van ouders en/of nakomelingen afleiden.
  
• Je kunt uit een gegeven stamboom afleiden welke genotypen de ouders en/of nakomelingen hebben, welk allel dominant is en welk allel recessief.

Kruisen

• Kruisen: Twee organismen die met elkaar nakomelingen krijgen.
• Bij een kruising geef je de ouders aan met de letter P (Latijn: parentes = ouders). 
• De eerste generatie nakomelingen geef je aan met F1 (Latijn: filii = kinderen). Een generatie zijn alle organismen in één laag van een reeks voortplantingen. 
• Bij veel kruisingen planten de organismen in de F1 zich ook weer voort. Hieruit ontstaat een tweede generatie nakomelingen: de F2.
  

Kruisingsschema

• Tabel met alle mogelijke combinaties van allelen bij een kruising.
• Voorbeeld:  je wilt weten welke vachtkleur de labradors in generatie F2 kunnen hebben. Ook wil je weten hoe groot de kans is op elke vachtkleur in de F2.

Homozygoot: Twee gelijke allelen voor een bepaalde eigenschap.

Heterozygoot: Twee verschillende allelen voor een bepaalde eigenschap.

Herhaling vorige les

Kruisingsschema:

Stap 1 (P): Bedenk wat de fenotypen en genotypen van de ouders zijn

• Allel voor een zwarte vacht (A) dominant over het allel voor een gele vacht (a). Een zwartharig vrouwtje dat homozygoot is voor de vachtkleur, paart met een geelharig mannetje. 
• Het allel voor zwarte vachtkleur is dominant, dus het genotype van het vrouwtje is AA.
  
• Het allel voor gele vachtkleur is recessief. Het genotype van het mannetje is dus aa.
• De kruising is dan:  P = AA × aa

Kruisingsschema:

Stap 2 (geslachtscellen): Bedenk welke allelen in de geslachtscellen van beide ouders kunnen voorkomen.

• Geslachtscellen ontstaan door reductiedeling (meiose). In geslachtscellen komt van elk gen één allel voor.
  
• Het genotype van het vrouwtje is AA. Elke eicel die het vrouwtje maakt, bevat het allel A.
  
• Het genotype van het mannetje is aa. Elke zaadcel die het mannetje maakt, bevat het allel a.

Kruisingsschema:

Stap 3 (F1): Stel vast welk genotype en fenotype de nakomelingen kunnen hebben.

• Bij bevruchting versmelt de kern van een eicel (met allel A) met de kern van een zaadcel (met allel a). 
• Andere mogelijkheden zijn er bij deze kruising niet. F1 = Aa
• Wat is de vachtkleur?

Kruisingsschema:

Stap 4: Stel vast welk genotype en fenotype de dieren in de F2 kunnen hebben.

• De dieren in de F1 planten zich onderling voort.
• Genotype dieren F1: Aa

Kruisingsschema:

Stap 4: Stel vast welk genotype en fenotype de dieren in de F2 kunnen hebben.

• Vier mogelijkheden zijn voor het genotype van de nakomelingen in de F2:

De kans dat een dier uit de F2 het genotype Aa heeft is 50%.

De kans op genotype AA is 25%.

De kans op genotype aa is 25%.

• Er zijn twee mogelijke fenotypen:
  

De kans op een zwarte labrador in de F2 is 75%. Dit zijn de genotypen AA en Aa.

De kans op een gele labrador is 25%. Dit is het genotype aa.

Verhoudingen bij kruisingen

• Is één ouder heterozygoot (Aa) en de andere ouder homozygoot recessief (aa), dan krijg je de volgende genotypen, fenotypen en verhoudingen:
  

genotypen Aa = 50%, aa = 50%

verhouding genotypen Aa : aa = 1 : 1

verhouding fenotypen 1 : 1

• Zijn beide ouders heterozygoot (Aa), dan krijg je de volgende genotypen, fenotypen en verhoudingen:

genotypen AA = 25%, Aa = 50%, aa = 25%

verhouding genotypen AA : Aa : aa = 1 : 2 : 1

verhouding fenotypen 3 : 1

Stambomen

• Schematisch overzicht van een erfelijke eigenschap binnen een familie.
• Symbolen: rondje een vrouw en een vierkantje een man

Stambomen

• Stap 1: Welk fenotype heeft iedereen in de stamboom?
• Stap 2: Wat is het genotype van het kind dat fenotypisch afwijkt van de ouders?
• Stap 3: Schrijf op wat je weet over genotype ouders
• Stap 4: Vul de genotypen zo veel mogelijk aan.

Stambomen

• Stap 1: Welk fenotype heeft iedereen in de stamboom?
• Stap 2: Wat is het genotype van het kind dat fenotypisch afwijkt van de ouders?
• Stap 3: Schrijf op wat je weet over genotype ouders
• Stap 4: Vul de genotypen zo veel mogelijk aan.

Voor de volgende les

Open Boek 3 vmbo gt MAX Thema: Erfelijkheid en Evolutie en lees paragraaf 3.3 en 3.4

Opdrachten maken: zie SomToday

Paragraaf 3.2: opdracht 6 t/m 9

Paragraaf 3.3: opdracht 1 t/m 9

Paragraaf 3.4: opdracht 1 t/m 9