2. Voorwaarden voor een rechtsstaat

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Rechtsstaat

2. Voorwaarden voor een rechtsstaat

Leerdoel

Aan het eind van deze presentatie kun je herkennen en uitleggen...

- wat de voorwaarden voor een rechtsstaat zijn.

- wat deze voorwaarden precies inhouden

Basis van de rechtsstaat

Doel is zorgen voor de veiligheid van burgers: beschermen tegen de macht van de overheid en zorgen dat burgers gelijk worden behandeld en in vrijheid kunnen leven.  

Drie voorwaarden: 

1. Grondrechten zijn vastgelegd in de grondwet
2. Er is een verdeling van macht
3. Er geldt het legaliteitsbeginsel

Grondwet en grondrechten

Grondwet is het belangrijkste document van NL.

Daarin staat wat de grondrechten van de inwoners zijn en hoe de staat is ingericht. 

Grondrechten zijn basisrechten die je nodig hebt om een menswaardig leven te leiden. 

Klassieke en sociale grondrechten

Klassiek: gelijke behandeling, vrijheid van godsdienst, meningsuiting, recht op onaantastbaarheid van het lichaam. Overheid moet dit garanderen. 

Sociaal: recht op werk, gezondheidszorg en woonruimte. Overheid kan het niet garanderen, maar moet zijn best er wel voor doen.

Trias Politica (Montesquieu)

• Wetgevende macht: maakt de wetten (parlement en regering).
• Uitvoerende macht: uitvoering vann de wetten (ministers geven opdrachten aan ambtenaren).
• Rechterlijke macht: doet uitspraak in conflicten en beoordeelt of iemand de wet heeft overtreden (rechters).

Houden elkaar in balans: checks and balances.

Legaliteitsbeginsel

De overheid mag alleen de vrijheid van burgers beperken als die beperkingen in wetten zijn vastgelegd. Onderdelen van het legaliteitsbeginsel:

- Strafbaarheid: Artikel 1, lid 1: iets is alleen strafbaar als het in de wet staat.

- Strafmaat: in de wet staat de maximale straf: rechter mag niet hogere straf opleggen dan dat in de wet staat.

- Ne bis in idem-regel: Je kunt in principe niet voor een tweede keer voor hetzelfde feit worden vervolgd. Speciale gevallen: nieuw DNA of meineed (onder ede liegen) > herziening vonnis

Wat is Trias Politica?

1. Dat drie koningen tegelijkertijd regeren in een land
2. Dat drie politici het land regeren
3. Het samenbrengen van drie soorten macht: De wetgevende, uitvoerende en rechtsprekende macht
4. Het scheiden van drie soorten macht: in wetgevend, uitvoerende en rechtsprekende macht

In Nederland bestaat de trias politica.
De trias politica betekent

1. de invloed van politieke partijen
2. de mensenrechten en plichten.
3. de scheiding van de politieke macht.
4. vrije en geheime verkiezingen.

Wat is het legaliteitsbeginsel?

1. Naast rechten hebben we ook plichten.
2. Je kan niet twee keer worden vervolgd.
3. Iedere handeling van de overheid moet gebaseerd zijn op een wet.
4. De overheid kan ook strafbaar zijn.

wat valt NIET onder het legaliteitsbeginsel?

1. de rechter mag geen hogere straf opleggen dan in de wet staat
2. ne bis in idem-regel
3. iets is alleen strafbaar als het in de wet staat
4. bij een grondwet stemming is er 2/3 meerderheid nodig

Wat is het legaliteitsbeginsel?

1. Geen straf zonder wet
2. straffen voor jongere mensen
3. beloningen
4. straffen van vroeger

Geen kenmerk van het legaliteitsbeginsel is

1. Vrije meningsuiting
2. Strafmaat
3. Strafbaarheid
4. Ne-bis-idem regel

Het legaliteitsbeginsel kun je niet herkennen aan

1. Strafbaarheid
2. Ne-bis-in-idem-regel
3. Strafmaat
4. Onafhankelijke rechters