Functionalisme in de architectuur - H5

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Functionalisme

Form 

Follows 

Function

In het functionalisme in de architectuur is het allerbelangrijkste Form Follows Function. Dit gaan we terug zien in eigenlijk alle gebouwen van het functionalisme. Dus onthoud deze zin goed. 

Less 

is 

more

Welke gebouwen zouden passen in het functionalisme? 

Andere stijlen

Functionalisme

LEERDOELEN VAN VANDAAG

- Je weet wat de uitvindingen zijn, die het mogelijk hebben gemaakt om wolkenkrabbers te maken

- Je maakt kennis met Louis Sullivan, Frank Llyod Wright en Le Corbusier

- Je weet wat het functionalisme is in de architectuur en kan drie uitspraken hierbij noemen

Aandacht voor het leven van de fabrieksarbeiders

Betere huizen = beter slapen = gezonder leven = beter werk (= meer winst?)

Vanaf 1900 is er steeds meer aandacht voor het welbevinden van de arbeider. Betere huizen, betekent beter slapen, betekent beter werk door de arbeiders. Veel mensen gaan in de stad opzoek naar werk in de fabriek en daardoor raken de steden overvol. Functionele architectuur is nodig om de groeiende vraag naar huizen te stillen. De arbeiderswoningen zijn vaak vrij klein.

Wat is dan de enige oplossing als je niet meer kan uitbreiden? Of een stuk grond te duur is? Dan moet je omhoog! Een flat.

Uitvinding van de lift en gewapend beton in combinatie met de materialen glas en giet- en smeedijzer. 

Een van de eerste wolkenkrabbers was dit gebouw. De school of Chicago, zoals de naam al zegt in Chicago. Men kon ineens de hoogte in door het gebruik van skeletbouw. Ook hoefde je niet meer alle trappen te lopen door de uitvindingen van de lift. 

De functionalistische architecten maken dankbaar gebruik van

de mogelijkheden van nieuwe materialen en technieken: 

1. GEWAPEND BETON (een netwerk van ijzeren staven wordt 

 in het beton gegoten)

     Voordeel: zelfdragend, vloeren kunnen zonder probleem uitsteken

        en hebben geen extra ondersteuning nodig in de vorm van 

          bijv. pilaren.

 

2.  VOORGESPANNEN BETON (als hierboven alleen is het

 netwerk van tevoren op spanning gebracht)

     Voordeel: mogelijkheid om ronde “hangende” vormen toe te passen

Nieuwe technieken in het functionalisme

FUNCTIONALISME IN HET KORT

- Vormgeving is ondergeschikt aan de functie

                           FORM FOLLOWS FUNCTION

- Zuiverheid van vorm en constructie

      - Constructie is zichtbaar (zowel buiten als binnen)

      - Overbodige versieringen worden weggelaten. Versiering komt voort        uit de eigenschappen van het materiaal

                                  LESS is MORE

Reactie op de neostijlen

Het functionalisme is weer een reactie op de neostijlen. In de neostijlen werden er stijlen gebruikt uit eerdere stromingen.  In deze eerdere stromingen werd veel poespas gebruikt en was de functie niet altijd duidelijk. Nu in het functionalisme is dat wel de bedoeling. De functie moet duidelijk zijn. 

Louis Sullivan en een van de eerste wolkenkrabbers

 Guaranty Building (1894 - 96) 

in New York

 Stalen bouwskelet

Veel etages

Winkels

Kantoren

Technische installaties van het gebouw

Louis Sullivan en een van de eerste wolkenkrabbers

 Guaranty Building (1894 - 96) 

in New York

 Stalen bouwskelet

Veel etages

Techniek

Kantoren

Winkels

Het stalen geraamte is bij deze nog wel bekleedt met bakstenen. Daartussen voegt hij nog pijlers toe om verticaliteit te benadrukken. 

De constructie is nog niet helemaal te zien, maar het is wel een gebouw dat zich losmaakt van de neostijlen, aangezien die niet meer direct verwijst naar een historische bouwstijl. Het weglaten van versiering is een proces van jaren en de constructie zal steeds meer door komen. 

Less 

is 

more

Proces van jaren

Less is more, is wel een gegeven dat door de jaren heen steeds meer de overhand kreeg. In het begin is er nog wel versiering of is gietijzer nog wel een beetje weggestopt maar later is de constructie steeds meer zichtbaar. 

Licht, 

Lucht, 

Ruimte

Met de oog op betere leef- en werkomgeving staan deze drie woorden hoog in het vaandel bij de nieuwe architectuur. Er is daardoor betere hygiene in het gebouw en betere werkomstandigheden. 

Zoals hier een voorbeeldje van de Van Nelle fabriek, zoals ook in het boek vermeld staat, je ziet hier duidelijk de drie woorden in terug komen. Licht door de grote ramen. Ruimte door de hoge plafonds en lucht ook wel de ramen. 

Licht, lucht en ruimte maar dan op school?

Het idee achter de open lucht school is dat frisse buitenlucht goed is voor het kind. Het telde drie verdiepingen met zeven overdekte lokalen en vijf openlucht lokalen. Het is ontworpen met een betonskelet. De overdekte lokalen hadden grote ramen die ook geopend konden worden. 

De openluchtschool bouwde hij als een vierkant blok diagonaal op een binnenterrein. Hij ontwierp een betonskelet en dunne stalen kozijnen met veel glas, zodat er zoveel mogelijk zon binnen kon komen. De glazen wanden konden helemaal open geschoven worden en op het zuiden was op iedere verdieping een terras voor lessen in de buitenlucht. Op het dak waren nog twee openluchtlokalen.

Het was oorspronkelijk ontworpen voor een plek ergens anders in Amsterdam, maar daar kreeg hij de bouwvergunning niet voor en die kreeg hij wel voor deze plek, een "binnenruimte"

Op welke manieren heeft de architect gekeken naar de uitgangspunten van Licht, Lucht en Ruimte?

Op welke manier wordt in de vormgeving de afwisseling van open en gesloten benadrukt? Noem er drie

Borstwering is het witte stuk dat steeds kleiner en groter wordt

Aan welke bouwstijl is de Openlucht School verwant?

Wat voor beeldende functie hebben de gekleurde banen in het gebouw?

Noem drie aspecten van de vormgeving waaraan je kan zien dat school iets deftigs is

eventueel de mogelijkheid om deze vraag te stellen

Le Corbusier

Een andere naam die licht, lucht en ruimte heel belangrijk vond was le Corbusier. 

Hij vond juist dat alle machines een goede ontwikkeling waren en dat je ook zou moeten wonen op zo'n manier als een machine. Er zouden soort van woonmachines moeten komen. 

Corbusier: ontwerpen vanuit wat een mens nodig heeft. Bijvoorbeeld: slapen – slaapkamer, eten – eetkamer, koken – (woon)keuken, winkel voor nieuwe spullen - winkelcentrum

Le Corbusier: “Unité d’ habitation” Marseille 1946 – 1952 “Een machine om in te wonen”

Dit is zo'n voorbeeld van een gebouw van Le Corbusier. Unite d'habition. Dit is een enorm groot flatgebouw, waar wel 1600 mensen in konden wonen. Er is behalve de kleurtjes geen versiering. Hij vond dat je moest wonen in een woonmachine, dus in dit gebouw was vermaak van een zwembad boven op het dak, in het gebouw waren naast woningen ook kantoren, restaurants, een kleuterschool en een theater en nog veel meer. Uiteindelijk is het niet geslaagd, want de huisjes waren te klein en mensen voelde zich opgesloten. Daarnaast was ook het beton erg gehorig, en dat is natuurlijk ook niet zo fijn. 

In alle afmetingen in het gebouw gebruikt hij een eigen maatsysteem. Gebaseerd op de gulden snede en het menselijk lichaam. De gulden snede is stukje wiskunde, dat te maken heeft met verhoudingen. 

Het gebruik van de zogenaamde pilotis. Zij verheffen gebouwen van de grond en laten het verkeer of het landschap eronder gewoon doorlopen.

 

De natuur in de stad halen kan door gebruik te maken van en plat dak met bijvoorbeeld groene beplanting. 

 

De plattegrond kan vrij ontworpen worden: binnenmuren zijn overal plaatsen, 

aangezien ze niet dragen. 

 

De buitengevel is een gordijnwand; geen dragende functie.

 

Voorkeur voor lange horizontale ramen, liefst over de gehele lengte van de gevel.

Le Corbusiers: "Vijf punten voor een Nieuwe Architectuur": 

Hij heeft ook een ontwerp gemaakt voor een stad. Alles historisch moest worden afgebroken en vervangen worden door efficiënte wolkenkrabbers. Deze identieke wolkenkrabbers stonden ver uit elkaar, waardoor ze konden genieten van zon en licht en de ruimte er tussen zouden ingericht worden als parken. Alles is geometrisch en rechtlijnig. Le Corbusier was van mening dat we net als eten ook ruimte, licht en orde nodig hadden. 

Le Corbusier is dus ook een utopist door dat hij fan is van de nieuwe machines en nieuwe stadsplanningen ontwerpt voor een "betere" toekomst. 

Zijn ideeën voor Parijs zijn nooit werkelijkheid geworden, maar zijn ideeen hebben bijvoorbeeld wel invloed gehad op nieuwbouw projecten zoals de Bijlmer. 

Hier zie je ook duidelijk die identieke flatgebouwen met veel groen eromheen. 

Frank Lloyd Wright

De huizen van FWL vallen in het functionalisme omdat de vormgeving van de villa afstemmen op de woonfunctie van de villa. Rondom een centraal gelegen haard, bevinden zich de eetkamer, woonkamer en studeerkamer, die in open verbinding met elkaar staan. 

De binnenruimtes bepalen de buitenkant van het huis, het lijken soms wel blokken, die aan elkaar geplakt zijn. 

Invloeden vanuit de Japanse architectuur. De kenmerken op deze dia zijn ook uit de Japanse architectuur. Het gebouw gaat door de horizontaliteit en het samengaan van binnen en buiten op in de omgeving. 

Nog een plaatje van hoe het binnen eruit ziet. 

Constructivisme

De Stijl

Bauhaus

Functionalisme