§ 4 De machtige kerk

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

§ 4: De machtige kerk

In deze les leer je:

• waarom kerken belangrijk waren in de middeleeuwen
  
• welke verschillen er zijn tussen de bouwstijlen romaans en gotiek
  
• welke ideeën er waren over het leven na de dood 
  
• wat heiligen zijn
  
• welke opvattingen er waren over joden en ketters 
  

'Memento Mori'

• In de Middeleeuwen waren de meeste mensen in Europa christenen
  

• Het leven was heel erg gericht op het leven na de dood: kwam je in de hemel of in de hel? 
• Daarom was het motto: Memento Mori: gedenk te sterven.
• Al tijdens het leven moest boete gedaan worden voor zonden
• Boete kun je doen door om vergeving te bidden of om de kerk geld of goederen te schenken. 
• Een zonde is iets doen wat God verboden had (bijv. stelen, liegen)

Leven na de dood

Na de dood waren er drie mogelijkheden:

1. Hemel: zonder zonden? Dan onmiddelijk in de hemel (maar dat gold voor bijna niemand)

2. Hel: bij heel zondig leven: eeuwig branden in de hel.

3. Vagevuur: na je dood moest je boete doen voor je zonden in het vagevuur. Hoe meer je al had geboet tijdens je leven, hoe korter het verblijf in het vreselijke vagevuur. Daarna kon je alsnog naar de hemel.

Bidden en Heiligen

• Doel bidden = bescherming, stuen of vergeving vragen aan God, Jezus, Maria of een heilige.
• Heilige = iemand die voor het geloof is gestorven en die na zijn/haar dood mensen hielp.
• In veel kerken waren relikwiën (overblijfselen van heiligen) die daar werden vereerd.

Reliekhouder met daarin een bot van een heilige. 

Bedevaart

Je kon een aflaat voor afkoop van alle zonden verdienen als je op bedevaart ging naar een heilige plek.

Pelgrim: iemand die op bedevaart gaat.

Hoe noem je de plek waar je terecht komt als je niet in de hemel, maar ook niet in de hel komt?

Hoe konden mensen aan een afbeelding of beeld zien welke heilige het was?

1. Doordat de naam erbij stond
2. Elke heilige had een ander gezicht
3. Elke heilige had zijn eigen attributen
4. Zij hoefden dat niet te weten. Heilig is heilig.

De kerk werd enorm rijk. Wat was daarvan GEEN oorzaak?

1. Mensen moesten 1/10 van hun inkomen afstaan
2. Velen schonken hun bezit aan kerk of klooster
3. Voor een doop of huwelijk moest je belasting betalen
4. Koningen moesten 1/10 van hun land afstaan

Hoger, beter, mooier

• Mensen wilden erg graag na hun dood in de hemel komen.
• Om hun God te eren bouwden ze grote kerken.
• Ook konden ze zo laten zien hoe rijk de stad was.
• Het geld voor de bouw kwam van schenkingen van de gilden of giften van mensen.
• De belangrijkste en grootste kerken noem je kathedralen

Organisatie van
de kerk

 een dorp of stadswijk  had een eigen kerk en een eigen priester.

Dorpen en steden in een bepaald gebied vormen een Bisdom. Een Bisdom werd bestuurd door een Bisschop = baas over de pastoors in het Bisdom.

Bisschoppen werden benoemd door de Paus = Hoofd van de katholieke kerk (Rome)

Bekijk het plaatje. Welke bouwstijl is dit?

1. Romaans
2. Gotisch

Welke bouwstijl?

1. Romaans
2. Gotisch

Welke bouwstijl?

1. Romaans
2. Gotisch

Wie is het hoofd van de katholieke kerk?

1. Bisschop
2. Paus
3. Kardinalen
4. Priester

Hoe noem je de geestelijke die de kerkdiensten voor de gelovigen verzorgt?

1. Priester
2. Monnik
3. Bisschop
4. Kardinaal

Ketters en inquisitie

• Ketterij = mensen die afweken van de officiële kerkelijke leer.
• Inquisitie =  kerkelijk rechtbank - ketters op de brandstapel
• Andere inhoud van het geloof, joden, homoseksueel, wetenschappers..

video pest

0

In onze tijd heeft de pest geen kans meer.... Waarom niet?

1. De besmette vlooien zijn uitgestorven
2. We worden ingeent tegen de pest
3. Door de uitvinding van een antibioticum en medicijnen
4. We hebben minder last van ratten in de steden

Wat was geen oorzaak voor de snelle verspreiding van de pest?

1. De steden waren dichtbevolkt en vies.
2. Er was veel handel tussen steden.
3. Mensen luisterde niet naar de adviezen van de overheid.
4. Mensen hadden geen idee hoe de ziekte zich verspreidde.

De pest wordt veroorzaakt door

1. een virus
2. een bacterie

Wat is een andere benaming voor de Pest.

1. De Rattenziekte
2. De Zwarte Dood
3. De Vlooienziekte
4. De Zwelling Dood

De Pest is een voorbeeld van een zoönose

1. juist
2. onjuist

Er stierven miljoenen mensen aan
de pest. Waardoor maakte de pest
zoveel slachtoffers?

1. De mensen dachten dat de pest een straf van God was. Daarom wilden ze de zieken niet helpen, want ze dachten dat God dan nog bozer zou worden.
2. Alleen arme mensen stierven aan de pest. Dat kon de rijke mensen weinig schelen en dus kregen de arme mensen geen hulp.
3. Men wist niet wat de oorzaak van de ziekte was. Daardoor kon er geen goede manier bedacht worden om de ziekte uit te roeien.

Joden

• In de Middeleeuwen vonden de mensen de Joden 'vreemd' en 'onbetrouwbaar'.
  
• Zo zouden zij het drinkwater hebben vergiftigd met de pest.
• Joden moesten vaak in andere delen van de stad wonen (getto's), mochten geen eigen grond bezitten en ze mochten geen lid zijn van een gilde.
• Daarom hadden ze vaak beroepen als: handelaar, bankier of juwelier.

Als er in een middeleeuwse stad de pest uitbrak of er was een misdrijf gepleegd, dan werden de Joden vaak als schuldigen aangewezen. Het gevolg was een pogrom: een uitbarsting van Jodenhaat. De huizen van de Joden werden geplunderd en vernield. De Joden zelf werden mishandeld.

huiswerk

leren 4c

maken vragen 4c

Aflaat 

Brief die je van de paus kon kopen waarop stond dat een aantal zonden vergeven waren.

Hierdoor verbleef je korter in het vagevuur.

Hier verdiende de paus veel geld mee.

Kerkenbouw

Na 1000 worden overal in Europa kerken gebouwd.

Bouwstijl: Romaans

Kenmerken Romaanse bouwstijl

• kleine ramen
• dikke muren
• rond gewelf of koepel

gewelf = gebogen plafond

Gotische kerken

Na 1200 nieuwe bouwstijl: Gotiek

Kenmerken

- grote hoge ramen

- spitse bogen

- glas in lood ramen

Heksen

• Dingen die misgingen waren vaak de schuld van mensen van wie men dacht dat ze zich bezighielden met zwarte magie.
• Er werd gezocht naar een zondebok, iemand die je de schuld kunt geven.
• Deze zondebokken werden vaak gevonden in mensen die andere gewoonten hebben.
• Zo werden sommige vrouwen (én mannen) van hekserij beschuldigd.

Vervolging van heksen

• Om heksen te 'ontmaskeren' werden de meest vreselijke ondervragingen en proeven gebruikt.
• Zo werden heksen gewogen of in het water gegooid om te kijken of ze te licht waren (en dus bleven drijven).
• Heksen werden verbrand om er zeker van te zijn dat de duivel werd uitgedreven.

Vermoedelijk zijn er in Europa ongeveer tussen 1450 en 1650 ongeveer 60.000 mannen en vrouwen als 'heks' terechtgesteld. Opvallend is dat de heksenvervolging eigenlijk pas aan het einde van de Middeleeuwen plaatsvond.

Bijgeloof

• Er gebeurden veel dingen om hen heen die zie niet begrepen: natuurrampen, hongersnoden, ziektes en overlijden.
• De mensen vroegen hulp aan de kerk, maar die kon hen niet altijd helpen
• Daarom waren de mensen erg bijgelovig: ze probeerden met allerlei middeltjes ervoor te zorgen dat dingen toch goed gingen.