1.1 Een nieuwe tijd

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Een nieuwe tijd

Vandaag

Leerdoelen

Uitleg: een nieuwe tijd

Werkvorm: samenvatten

Leerdoelen checken 

Leerdoelen 

Je kan uitleggen wat omstreeks 1500 veranderde in de sociale positie van schilders

Je kan uitleggen wat veranderde in het werk van ondernemers

Je kan uitleggen dat de kalender is verbeterd

Schilders worden kunstenaars 

Tot 1500: schilderen was een ambacht en er waren schildersgilden

Idee veranderde in Italië

 Vanaf ongeveer 1500: schilder was een kunstenaar (= iemand die zijn of haar creativiteit gebruikt om iets moois te maken)

Dit zelfportret is door Albrecht Dürer geschilderd omstreeks 1500. Hij was een Duitse schilder. Hij is in 1471 geboren in Neurenberg. Hij kon heel goed tekenen en ging in de leer bij een meester van de schildersgilde. Schilder werd toen nog gezien als een ambacht.

Dürer merkte op een reis naar Italië dat daar heel anders naar schilders werd gekeken. De schilders werden hier gezien als kunstenaars. Dit waren mensen die hun creativiteit gebruiken om iets moois te maken. Kunstenaars zetten hun naam onder hun werk en maakten zelfs zelfportretten. 

Gildeoptocht in Antwerpen

Ondernemers (1)

Vanaf 1500: mensen worden ondernemer (= iemand met een bedrijf) en wilden geld verdienen

Hielden zich niet aan de regels van de gilden die prijs en kwaliteit bepaalden 

Ondernemers (1)

Ze namen veel mensen in dienst

Ondernemers gebruikten een mechanische klok om meer te produceren in minder tijd 

Mechanisch: werkend met een machine

Paus Gregorius XIII

Hier zie je paus Gregorius, zittend tegenover de commissie van de kalenderhervorming. Hij hoort hun voorstellen aan. In oktober 1582 liet hij op grond hiervan in alle katholieke landen een nieuwe kalender invoeren. Deze kalender kreeg zijn naam: de Gregoriaanse kalender. Hij wordt tegenwoordig bijna overal ter wereld gebruikt.

Elf minuten verschil

Deze plaat laat het verschil van elf minuten zien tussen zonnejaar en kalenderjaar. Volgens de Juliaanse kalender duurt een jaar gemiddeld 365 dagen en zes uur, maar een zonnejaar duurt 365 dagen, vijf uur en 49 minuten. In 1582 was dit verschil tussen natuur en kalender opgelopen tot tien dagen.

Christophorus Clavius

Dit is de geestelijke en astronoom Christophorus Clavius. Hij legt aan de paus uit dat er een verschil zit tussen de Juliaanse kalender en het zonnejaar. Om dat verschil op te heffen, was een drastische maatregel nodig: er moesten in één keer tien dagen worden overgeslagen.

Een instrument voor geleerden

Met zijn linkerhand draait Clavius aan een armillarium. Dit instrument bestond uit een metalen bol met metalen ringen eromheen. Hiermee kon je tijd of plaats bepalen. In de vroegmoderne tijd lieten wetenschappers zich graag met een armillarium afbeelden. Het instrument gaf hun wijsheid en kennis weer.

Een internationaal gezelschap

Rond de tafel zitten de leden van de kalendercommissie. Onder hen bevonden zich wetenschappers uit Italië, een Syrische wiskundige, een Franse rechtsgeleerde en een Spaanse historicus. Ook de broer van Aloisius Lilius was aanwezig. Deze arts uit Napels had de nieuwe kalender bedacht, maar in 1582 was hij al overleden.

Verbeterde kalender (1)

Sterrenkundigen kwamen erachter dat kalender elk jaar 11 minuten achterliepen op het zonnejaar

Paus Gregorius liet daarom een nieuwe kalender maken

Verbeterde kalender (2)

Er zijn ook andere kalenders, zoals de islamitische kalender

De islamitische kalender richt zich op de maan en heeft maanmaanden (= de tijd waarin de maan om de aarde draait)

Aan de slag 

Samenvatting van 1.1 maken

Dit doe je door de hoofdzaken (= belangrijkste informatie en begrippen) op te schrijven

Klaar? Opdracht 1 tot en met 4 maken in het werkboek 

Leerdoelen 

Je kan uitleggen wat omstreeks 1500 veranderde in de sociale positie van schilders

Je kan uitleggen wat veranderde in het werk van ondernemers

Je kan uitleggen dat de kalender is verbeterd

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen