Rechtsstaat §2.3: hoe transparant moet de overheid zijn? 2024

§2.3
Hoe transparant moet de overheid zijn?
1 / 15
next
Slide 1: Slide
MaatschappijleerMiddelbare schoolhavoLeerjaar 4

This lesson contains 15 slides, with interactive quizzes and text slides.

time-iconLesson duration is: 50 min

Items in this lesson

§2.3
Hoe transparant moet de overheid zijn?

Slide 1 - Slide

This item has no instructions

Vorige les?

Slide 2 - Mind map

This item has no instructions

Welk kenmerk van de rechtsstaat?
In een rechtsstaat is de staat aan het recht gebonden. Niet alleen de burgers, maar ook de overheid moet zich aan de afgesproken regels houden. De burger heeft het recht te weten wat de overheid doet
A
Grondwet met grondrechten
B
Legaliteitsbeginsel
C
Trias Politica
D
Onafhankelijke rechterlijke macht

Slide 3 - Quiz

This item has no instructions

Leerdoelen
Je kunt uitleggen waarom verschillende rechtsbronnen toegankelijk moeten zijn in een rechtsstaat.

Je kunt uitleggen hoe het legaliteitsbeginsel en de machtenscheiding bijdragen aan rechtszekerheid en een transparante overheid.

Je kunt een standpunt innemen over de (wenselijke) balans tussen wetten en bevoegdheden die de veiligheid in de samenleving moeten vergroten en die de privacy van burgers moeten beschermen.

Slide 4 - Slide

This item has no instructions

Slide 5 - Link

Hoever mag de overheid gaan in het opsporen van crimineel gedrag?

Hoe zou je het vinden als dit ook in Nederland zou gebeuren?

Slide 6 - Open question

This item has no instructions

Kenmerken rechtsstaat
Trias politica
Legaliteitsbeginsel
Grondrechten
machtenscheiding
zorgt dat er geen concentratie van macht kan plaatsvinden en er makkelijk willekeur kan ontstaan
Twee betekenissen:
– De overheid is ook aan regels gebonden.
– Je mag pas voor iets gestraft worden als het strafbaar gesteld is.
Onafhankelijke rechtspraak

Slide 7 - Slide

This item has no instructions

Openbaar Ministerie (OM)
Namens het OM is de Officier van Justitie de aanklager van de overheid. Hij eist een straf bij overtreding van de rechtsregels en leidt het politieonderzoek.


waarheidsvinding is lastig
In complexe zaken is waarheidsvinding lastig: getuigen willen niet praten en verdachten beroepen zich op hun zwijgrecht
bevoegdheden
verregaande bevoegdheden zoals het afluisteren van telefoongesprekken van verdachten of journalisten, een woning doorzoeken of het inzetten van een observatieteam  moeten eerst worden goedgekeurd door een speciale rechten: de rechter-commissaris. 

Slide 8 - Slide

This item has no instructions

AIVD
Algemene Inlichtingen en Veiligheids Dienst
Heeft de taak om onzichtbare dreigingen voor de nationale veiligheid zichtbaar te maken. Sinds 1 mei 2018 is een wet van kracht waarbij de AIVD het internetverkeer kan 'aftappen'. 
Gerichte taps
Wie controleert de AIVD?
In de wet staat dat de minister van binnenlandse zaken (minister Uitermark, NSC) toestemming moet geven voor een aantal zaken. 
Daarnaast zitten een aantal kamerleden in de commissie 'Stiekem'. 
Tevens kijkt er nog een niet-politieke en onafhankelijke commissie mee. 
bevoegdheden AIVD
Volgen en observeren van mensen, doorzoeken van woningen, openen van brieven en emails, opvragen van gegevens bij communicatiediensten, opnemen en afluisteren, datastromen onderzoeken, DNA-profielen ter identificatie

Slide 9 - Slide

This item has no instructions

Hoe weet je dan wat mag en niet mag?

Rechtszekerheid
Rechtsbeginsel dat de overheid verplicht om burgers duidelijkheid te bieden over hun rechtspositie: burgers moeten weten waar zij juridisch aan toe zijn en wat hun rechten zijn
Rechtsbronnen
Als burger wordt er van je verwacht dat je op de hoogte bent van wat er mag en wat er niet mag. Je kunt alle regels gelukkig opzoeken in verschillende rechtsbronnen. Zoals: de grondwet, rechtspraak (jurisprudentie), wetten, gewoonterecht en internationale verdragen
5 rechtsbronnen
grondwet
wetten
jurisprudentie
verdragen
gewoonterecht

Slide 10 - Slide

This item has no instructions

Mogen wij weten wat de overheid doet?
Wet open overheid (2022)
De overheid is verplicht om informatie over haar werk aan de burger te geven.
Iedere burger kan documentatie opvragen over een bestuurlijke kwestie. De overheid moet dit geven, tenzij er een belang is dat zwaarder weegt dan het belang van openbaarheid
Transparant
In een democratische rechtsstaat hoort de overheid zo transparant mogelijk te zijn. Maar soms wil een overheidsorgaan informatie liever niet prijsgeven. Volgens de WOO moet dat een grote uitzondering zijn.

Slide 11 - Slide

This item has no instructions

journalisten maken gebruik van WOO
journalisten mogen hun bron beschermen door de
wet bronbescherming
wet open overheid

Slide 12 - Slide

This item has no instructions

De schaduwmachten
Vierde macht: Ambtenaren
Worden ook wel de vierde macht genoemd (naast de trias politica). Zij kunnen de overheid. Hebben vaak veel ervaring. Meer nog dan politici (die elke vier jaar opnieuw gekozen moeten worden).
Vijfde macht: Media
Ook journalisten houden de overheid goed in de gaten. Zij berichtten over de gang van zaken en controleren of gemaakte beloftes nagekomen worden. 

Slide 13 - Slide

This item has no instructions

Leg uit dat er met de invoering van de Wiv (sleepwet) de rechtszekerheid niet in het geding is
Gebruik in je antwoord het begrip legaliteitsbeginsel

Slide 14 - Open question

This item has no instructions

Zie planner
§3 of Challenge 1

Slide 15 - Slide

This item has no instructions