2W1 Het bloed en de bloedsomloop

• AFP
• MBO
• Studiejaar 1

1

Het bloed en de bloedsomloop

Na deze les...

1 Vertel je de functie van bloed en zijn afzonderlijke onderdelen

2 Vertel je hoe de cellen hun functie uitoefenen

3 Hoe het bloedgroepsysteem AB0 werkt en welk bloed gegeven kan worden bij een bloedtransfusie

3.1 Bloed

Bloed vervoert verschillende (soorten) stoffen:

• zuurstof en koolstofdioxide
• voedingsstoffen (bijv. glucose)
• afvalstoffen (bijv. ureum)
• warmte  
• hormonen

Hoofdonderdelen van bloed zijn

bloedplasma en bloedcellen

3.1 Bloed
Bloedplasma

Bloedplasma is een waterige oplossing waarin de volgende stoffen zitten:

• eiwitten voor transport (albumine)
• eiwitten voor afweer (antistoffen)
• eiwitten voor stolling (fibrinogeen) 

plasma

P

3.1 Bloed
Bloedplasma

In bloedplasma zitten ook de bloedcellen...

• rode bloedcellen
• witte bloedcellen
• bloedplaatjes

bloedcellen

C

3.1 Bloed
Rode bloedcellen

Rode bloedcellen (erytrocyten)

• zijn schijfvormig en hebben een dikke rand
• hebben geen celkern
• vervoeren bloedgassen: zuurstof (O2) of kooldioxide (CO2)

3.1 Bloed
Rode bloedcellen

• eiwit dat bloedgassen vervoert is hemoglobine (Hb)
  
• dat eiwit heeft ijzer  nodig om zuurstof te binden
• in de longen bindt zuurstof zich aan Hb, in de organen geeft Hb  zuurstof af
• Hb neemt kooldioxide als afval mee vanuit de organen

zuurstof bindt zich in de longen aan het ijzer in het hemoglobine

• het eiwit wat bloedgassen vervoert is hemoglobine (Hb)
  
• het eiwit heeft ijzer nodig om zuurstof te binden
• in de longen bindt het zuurstof aan Hb, in de organen geeft het Hb de zuurstof af aan alle cellen en neemt het kooldioxide als afval mee

3.1 Bloed
Witte bloedcellen

Witte bloedcellen (leukocyten)

• hebben een celkern
• ze zorgen voor de afweer
• er zijn meerdere soorten witte bloedcellen.  Ze hebben ieder een aparte taak bij afweer.

3.1 Bloed
Witte bloedcellen

Witte bloedcellen (leukocyten)

• hebben geen vaste vorm
• hierdoor kunnen ze makkelijk door de vaatwand naar buiten
• witte bloedcellen doen zowel binnen als buiten het bloed hun afweertaken

3.1 Bloed
Witte bloedcellen

Witte bloedcellen (leukocyten)

• sterven af, als ze hun taak gedaan hebben (samen met de ziekteverwekkers)
• een ophoping hiervan heet pus of etter

3.1 Bloed
Witte bloedcellen

Witte bloedcellen (leukocyten)

• het doden van ziekteverwekkers (korrelcellen)

3.1 Bloed
Witte bloedcellen

Witte bloedcellen (leukocyten)

• het doden van ziekteverwekkers (korrelcellen)
• het maken van antistoffen (lymfecellen)

3.1 Bloed
Witte bloedcellen

Witte bloedcellen (leukocyten)

• het doden van ziekteverwekkers (korrelcellen)
• het maken van antistoffen (lymfecellen)
• het onthouden welke ziekte het lichaam heeft gehad (geheugencellen)

opdrachten

1. Lees de casus van Sophie (p68): verklaar Sophie haar klachten met een te laag Hb en ijzer in het bloed
2. Welke soort bloedcel kan zich  buiten het bloedvat bevinden?

Sophie

S

3.1 Bloed
Bloedplaatjes

Bloedplaatjes (trombocyten)

• zijn celstukjes van een bloedstamcel
• zijn schijfvormig, maar bij activatie worden ze draderig en kleverig
• ze spelen een rol bij de bloedstolling

3.1 Bloed
Bloedplaatjes

• wanneer een wond ontstaat gaan de bloedplaatjes het gat in de vaatwand dichten.
• daarna zenden ze stoffen uit om het stollingseiwit (fibrinogeen) te  veranderen in fibrine

3.1 Bloed
Bloedplaatjes

De fibrine vormen lange draden.

Als een net komt dit over de wond.

De bloedstolling is klaar.

3.1 Bloed
Bloedplaatjes

• bloed kan ook stollen binnen een bloedvat
• er ontstaat dan een bloedprop (trombus)
• zo'n bloedprop in een been heet trombose.

3.2 Bloedgroepen en bloedtransfusie

• rode bloedcellen kunnen  eiwitten hebben op het oppervlak (antigenen)
• deze eiwitten bepalen de bloedgroep

antigenen

=

bloedgroep

3.2 Bloedgroepen en bloedtransfusie

Hiervan zijn twee systemen belangrijk...

• het AB0-systeem
• het Rhesus-systeem

3.2 Bloedgroepen en bloedtransfusie

Het AB0-systeem

• er bestaan twee type antigenen in dit systeem: A en B.
• sommige rode bloedcellen hebben beide antigenen (AB), anderen hebben geen van beide (0, nul)

Het plasma heeft antistoffen, gericht tegen een andere bloedgroep dan de eigen bloedgroep.

AB0

Er bestaan twee type antigenen in dit systeem: A en B.

Sommige rode bloedcellen hebben beide antigenen (AB), anderen hebben geen van beide (0, nul)

Dit komt overeen met de bloedgroep.

3.2 Bloedgroepen en bloedtransfusie

Wanneer een zorgvrager bloed nodig heeft, dan ontvangt hij dat van een donor.

• In de donorzak zitten rode bloedcellen.

• de antistoffen van de zorgvrager mogen niet matchen met de antigenen van het donorbloed

3.2 Bloedgroepen en bloedtransfusie

• wanneer de bloedgroep van de donor matcht met antistoffen van de ontvanger, klontert het bloed (rood).
• dat is gevaarlijk voor haarvaten van vitale organen, soms dodelijk.

3.2 Bloedgroepen en bloedtransfusie

• de bloedtransfusie is geslaagd als de bloedgroep van de donor niet matcht met antistoffen van de ontvanger (groen).
• bloedgroep 0 is de universele donor, want die kan aan alle bloedgroepen geven.

wat wordt door bloed vervoerd?

1. warmte
2. gal
3. lucht
4. slijm

waar worden de bloedcellen gemaakt?

1. in de bloedvaten
2. in de lever
3. in de spieren
4. in het bot

bloed is verdeeld in...?

1. 95% plasma 5% bloedcellen
2. 55% plasma 45% bloedcellen
3. 35% plasma 65% bloedcellen
4. 5% plasma 95% bloedcellen

welke afbeelding is die van een rode bloedcel?

1. 
2. 
3. 
4. 

Marije heeft bloedgroep A. Van welke donor kan zij bloed ontvangen?

1. Donor met bloedgroep B
2. Donor met bloedgroep AB
3. Donor met bloedgroep A
4. Van alle donoren

Na deze les...

1 Vertel je de functie van bloed en zijn afzonderlijke onderdelen

2 Vertel je hoe de cellen hun functie uitoefenen

3 Hoe het bloedgroepsysteem AB0 werkt en welk bloed gegeven kan worden bij een bloedtransfusie

Na deze les...

1 noem je de organen van borst-, buik en bekkenholte

2 leg je uit welke oorzaak een aandoening kan hebben

3 leg je uit hoe groei en ontwikkeling plaatsvinden

1 Vertel je de functie van bloed en zijn afzonderlijke onderdelen

2 Vertel je hoe de cellen hun functie uitoefenen

3 Hoe het bloedgroepsysteem AB0 werkt en welk bloed gegeven kan worden bij een bloedtransfusie

zelf maken

H3 Het bloed en de bloedsomloop

• Opdracht 1 t/m 6